Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
820/64 z dnia 18.04.1964 r.[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Fasada kościoła
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Miejscowość

Kędzierzyn-Koźle

Adres

ul. Pamięci Sybiraków 8
47-200 Kędzierzyn-Koźle

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu

Wezwanie

św. Zygmunta i
św. Jadwigi Śląskiej

Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie

św. Zygmunta,
św. Jadwigi Śląskiej,
św. Faustyny Kowalskiej,
św. Jana Pawła II

Cudowne wizerunki

Obraz Matki Boskiej z Koźla

Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla
Mapa konturowa Kędzierzyna-Koźla, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu”
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego
Mapa konturowa powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu”
Ziemia50°20′04,39″N 18°08′40,96″E/50,334553 18,144711
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół pw. św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej[a] – kościół parafii rzymskokatolickiej w Kędzierzynie-Koźlu, w województwie opolskim, należący do dekanatu Koźle diecezji opolskiej, mający status obiektu zabytkowego, który został ufundowany przez barona Jana von Oppersdorffa, a następnie konsekrowany w 1570, będący jednym z najstarszych obiektów w mieście, zbudowany z cegły, w stylu neogotyckim. Fasada z wejściem głównym usytuowana jest od ulicy Pamięci Sybiraków[2].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół składa się z nawy głównej zakończonej prezbiterium z ołtarzem wykonanym przez firmę Ericha Adolfa z Wrocławia według proj. prof. Paula Plontke z Berlina oraz dwóch kaplic bocznych (naw) pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi Panny, oraz dobudowanych dwóch wież i zakrystii. Ma następujące wymiary: długość × szerokość = (44,95 × 27,14) m[3] oraz wysokość 34,69 m[4], a wraz ze szczytowym prętem na kulę i chorągiewkę nawet 37,35 m[5]. Powierzchnia użytkowa kościoła wynosi 700 m², a kubatura 6500 m³[6].

Budynek jest murowany (początkowo drewniany), pseudohalowy, w stylu neogotyckim, wielokrotnie przebudowywany. Mury otoczone przyporami. Prostokątna w rzucie poziomym wieża główna kościoła o wymiarach (7,10 × 6,65) m i wysokości 37,35 m[7] wykonana została w stylu gotycko-renesansowym z zainstalowanym dzwonem o nazwie Santa Maria o średnicy 120 cm z napędem elektrycznym, a druga wieża (kruchta) w rzucie poziomym koła o średnicy 3,19 m[3], jest niższa o wysokości 10,85 m[8] – komunikacyjna, ze schodami kręconymi. Dach dwuspadowy z małą wieżyczką (murem) o wysokości 2,81 m[9], na sygnaturkę (obecnie zdemontowaną), w środku kalenicy, pokryty dachówką holenderką.

Nawa główna[edytuj | edytuj kod]

Kościół jest przykryty sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a prezbiterium sklepieniem sieciowym, wokół którego umieszczono pięć witraży według proj. Bernharda Latazky z Berlina[10], z centralnym przedstawiającym scenę ukrzyżowania oraz czterech bocznych poświęconych: Trójcy Świętej, narodzeniu Jezusa, Zmartwychwstaniu i Duchowi Świętemu.

Retabulum ołtarzowe złożone jest z dwóch blach umieszczonych po obu stronach tabernakulum na których znajduje się osiem scen biblijnych: czterech ze Starego Testamentu (strona prawa) i czterech z Nowego Testamentu (strona lewa) oraz dodatkowymi przymocowanymi do nich drążkami zwieńczonymi figurami aniołów. Na szczycie ołtarza widoczny łaciński napis PANIS VITAE VITIS VERA, co można przetłumaczyć jako „Prawdziwy Chleb i Winorośl Życia”. Pod mensą ołtarzową (antepedium) umieszczono scenę Ostatniej Wieczerzy. Ołtarz od tyłu sygnowany: ALBERT SIEGERT BRESLAU SEPTEMBER 1936[11]. Przy ołtarzu głównym, po lewej stronie znajduje się obraz Matki Bożej Szkaplerznej zwany również obrazem Matki Bożej Opawskiej[12], a po prawej w mensie umieszczono relikwiarze patronów kościoła wykonane przez artystę Pawła Bagińskiego oraz relikwiarz św. Jana Pawła II i św. Faustyny Kowalskiej.

W nawie umieszczono na ścianie bocznej od zakrystii figurę św. Zygmunta, a na filarach figury: św. Jana Nepomucena, św. Jacka, św. Jadwigi Śląskiej, św. Melchiora Grodzieckiego i św. Franciszka z Asyżu. W centrum nawy od strony zakrystii znajduje się zabytkowa ambona z baldachimem, połączona ze ścianą kościoła. Sień przy wejściu głównym otoczona ornamentową kratą z zamontowanymi na niej wrotami, przy której wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Sybirakom. W kluczu głównego portalu wejściowego z drzwiami drewnianymi, dwuskrzydłowymi zrekonstruowano datę: 1511, gmerk i krzyż joannitów[13].

Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa[edytuj | edytuj kod]

Ołtarz boczny w kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa w formie pentaptyku z centralnym obrazem triumfującego Serca Jezusa oraz czterech bocznych obrazów ze scenami męki Pańskiej pędzla prof. Paula Plontke (modlitwy Jezusa w Ogrójcu, biczowania, cierniem ukoronowania i dźwigania krzyża), usytuowanych na skrzydłach. Po złożeniu skrzydeł wyłania się scena umycia nóg św. Piotrowi przez Jezusa w Wieczerniku. Na szczycie ołtarza umieszczono złoty krzyż, a poniżej niego symbol Ducha Świętego w postaci Gołębicy. Pod mensą ołtarzową (antepedium) umieszczono trzy sceny w postaci reliefów: przemienienia Pańskiego, chrztu Jezusa i objawienia Jezusa św. Marii Magdalenie po Zmartwychwstaniu. Pomiędzy kaplicą a nawą główną zawieszono obraz Jezusa Miłosiernego, a na końcu kaplicy pod chórem umieszczono figurę św. Antoniego trzymającego na swym ręku małego Jezusa.

Kaplica Najświętszej Maryi Panny[edytuj | edytuj kod]

W drugiej bocznej kaplicy poświęconej Najświętszej Maryi Pannie umieszczony został obraz Matki Boskiej z Koźla, z lat 1420–1430[14]. Ołtarz wykonany wg projektu Ewy Budniewskiej-Bartek, wykonany w firmie Halupczok w Opolu[11]. Pod posadzką kaplicy znajduje się krypta grobowa trójki krewnych fundatora kościoła z rodu Oppersdorffów. Ponadto w kaplicy umieszczono na filarze figurę św. Anny ze swoją córką Maryją, a na bocznej ścianie św. Józefa trzymającego na swym ręku małego Jezusa. W przedłużeniu tej nawy, idąc dalej, na ścianie południowo-wschodniej wisi gotycki krucyfiks z XVI wieku, a blisko niego znajduje się renesansowa, inskrypcyjna tablica żeliwna z monogramem i kartuszem herbowym zmarłej w 1572 Agnes Wittich[11][15]. Pod chórem umieszczono figurę Niepokalanego Serca Maryi.

W kościele zainstalowano w 1929 organy firmy Rieger (na tabliczce napis: Opus 2406 Rieger), wyposażone w 43 głosy o trzech manuałach, wolnostojące piszczałki prospektowe, pneumatyczne traktury, wiatrownice stożkowe i rezerwuar: 3 miechy pływakowe (główny zasobnik powietrza wraz z podawaczem oraz dwa miechy kompensacyjne)[16][17].

Plac wokół kościoła (dawniej cmentarz) otoczony jest murem oporowym. Za prezbiterium na postumencie stoi figura Chrystusa, a koło głównego wejścia krzyż misyjny z 1930. Przy bocznym wejściu (zachodnim) znajduje się grobowiec zmarłych ostatnich proboszczów parafii.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Kalendarium kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Data Wydarzenie
1293 pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach
początek XIV wieku dobudowanie do kościoła od strony południowej kaplicy Najświętszej Marii Panny
1323 konsekracja kaplicy NMP
ok. 1420 przybycie do kościoła obrazu Matki Boskiej z Koźla
20/21 sierpnia 1454 kościół spłonął w pożarze miasta, przetrwała jedynie kaplica NMP[18]
1489 początek odbudowy kościoła
1570 ponowna konsekracja kościoła pw. św. Zygmunta, dobudowanie wieży w południowo-zachodnim narożniku kościoła
1618–1648 kościół wielokrotnie plądrowany przez Duńczyków i Szwedów
ok. 1688 patronką kościoła staje się również św. Jadwiga Śląska
1807 poważne uszkodzenia kościoła w wyniku oblężenia miasta przez wojska napoleońskie
1812 przekazanie kościołowi z aukcji majątku franciszkanów kozielskich obrazu Matki Bożej Opawskiej przez mieszczanina Bredela[10]
druga połowa XIX wieku gruntowny remont kościoła w stylu neogotyckim
1924 montaż instalacji elektrycznej w kościele[19]
1929 instalacja organów na chórze kościoła
1932 instalacja centralnego ogrzewania w kościele[19]
1932–1934 wbudowanie pięciu nowych witraży w prezbiterium kościoła[19]
1938 generalny remont kościoła, budowa nowych ołtarzy: głównego i Najświętszego Serca Pana Jezusa, odkrycie krypty grobowej w kaplicy NMP
1996 modernizacja prezbiterium oraz budowa nowego ołtarza w kaplicy NMP
27 października 2002 wprowadzenie relikwii św. Jadwigi Śląskiej do kościoła (cząstka kości prawego ramienia)[20]
23 lutego 2003 wprowadzenie relikwii św. Faustyny Kowalskiej ZMBM do kościoła
11 maja 2003 wprowadzenie relikwii św. Zygmunta do kościoła (fragment kości czaszki)[20]
29 lutego 2004 powrót do kaplicy NMP z renowacji obrazu Matki Boskiej z Koźla
2016 wprowadzenie relikwii papieża św. Jana Pawła II do kościoła[20]
2022–2023 kompleksowy remont kościoła z jego otoczeniem (ściany wewnętrzne i zewnętrzne, ogrzewanie, plac kościelny) finansowany m.in. z przyznanej w 2018 dotacji z Unii Europejskiej[21]

Pochowani w kryptach i przy kościele[edytuj | edytuj kod]

Pod posadzką kościoła znajduje się kilka nieudostępnionych (zamurowanych) krypt grobowych[22]. Największa z nich – krypta Świętego Krzyża, znajdująca się pod nawą główną kościoła, rozciągnięta – mniej więcej – od prezbiterium do chóru została utworzona na początku XVII wieku[22]. Najstarsza krypta z 1596[23] o wymiarach poziomych (5 × 3) m i wysokości 2,5 m położona jest pod posadzką w podziemiach kaplicy Najświętszej Marii Panny[22]. Ostatni raz krypta ta była otwarta w 1997 podczas remontu po powodzi, po czym została zamknięta[22]. Jak wykazały prowadzone w latach 90. XX wieku badania, pod kościołem zachowało się więcej pochówków, m.in. matki z noworodkiem[23]. Herbert Probe podaje, że w 1323 pod kaplicą została zbudowana krypta książęca kozielskich Piastów[23].

Lista pochowanych kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Lp. Osoba Uwagi
Krypta grobowa pod kaplicą NMP
1. Ursula von Hake (†1596) matka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
2. hrabina von Hardeck (†1607)[10] właścicielka Kłodzka, szwagierka barona Wilhelma II von Oppersdorff-Aich-Friedsteina
3. baron Wilhelm II von Oppersdorff-Aich-Friedstein (1554–1598)[24][25] bratanek fundatora kościoła barona Jana von Oppersdorffa
Krypta grobowa Świętego Krzyża pod nawą główną[22]
1. płk Friedrich Arnold von Foris (†1745) komendant twierdzy kozielskiej
2. gen. baron Andreas von Kochicki generał wojsk szwedzkich, zmarły w więzieniu w Wiedniu
3. Josef Kostalski mistrz kominiarski
4. gen. mjr Johann Georg von Lehmann (1688–1750) komendant twierdzy kozielskiej
5. gen. bryg. Heinrich von Saldern (1694–1745) komendant twierdzy kozielskiej
6. Herman Zajontzek kasztelan kozielskiego zamku
... ... ...
Grobowiec przy kościele
1. ks. Ludwik Rutyna (1917–2010) polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii, infułat i działacz kresowy
2. ks. dr Alfons Schubert (1937–2020)[26] polski duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Po II wojnie światowej kościół był czasowo tylko pod wezwaniem św. Zygmunta.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 32 [dostęp 2023-06-27].
  2. ↑ Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu (mapa) 1:1500 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-06-15].
  3. ↑ a b Padoł i Partyka 2019 ↓, rys. A-04.
  4. ↑ Padoł i Partyka 2019 ↓, rys. A-09.
  5. ↑ Padoł i Partyka 2019 ↓, s. 9.
  6. ↑ Prusiewicz i Kowalewski 1998 ↓, s. 3.
  7. ↑ Padoł i Partyka 2019 ↓, rys. A-12, A-13.
  8. ↑ Padoł i Partyka 2019 ↓, rys. A-10.
  9. ↑ Padoł i Partyka 2019 ↓, rys. A-11.
  10. ↑ a b c Andrzej Szymański, Historia miasta Koźla i parafii do 1945, k-k.pl [zarchiwizowane 2021-06-03].
  11. ↑ a b c Prusiewicz i Kowalewski 1998 ↓, s. 6.
  12. ↑ Marta Swoboda, Historia kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu, skarbykultury.pl [dostęp 2017-06-15] [zarchiwizowane 2014-05-25].
  13. ↑ Prusiewicz i Kowalewski 1998 ↓, s. 5.
  14. ↑ Ks. mgr Bogdan Blajer, Matka Boża Pajęczańska w kontekście Madonn Piekarskich, [w:] Urząd Miasta i Gminy Pajęczno [online], pajeczno.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-12-04].
  15. ↑ Gałka 2022 ↓, s. 21.
  16. ↑ Kościół św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej Kędzierzyn-Koźle (opolskie) [online], musicamsacram.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-02-20].
  17. ↑ Poźniak 2014 ↓, s. 96–97.
  18. ↑ Zyta Zarzycka, Historia kozielskich świątyń, k-k.pl [zarchiwizowane 2021-06-05].
  19. ↑ a b c Gałka 2022 ↓, s. 17.
  20. ↑ a b c Gałka 2022 ↓, s. 19.
  21. ↑ Tomasz Wróblewski, 4,5 mln złotych na remont kozielskiego kościoła św. Zygmunta i Jadwigi Śląskiej, [w:] Nowa Trybuna Opolska [online], nto.pl, 30 października 2018 [zarchiwizowane z adresu 2019-04-10].
  22. ↑ a b c d e Tomasz Kapica, Krypty kozielskiego kościoła św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej. Co skrywają? [online], kedzierzynkozle.naszemiasto.pl, 20 lutego 2021 [zarchiwizowane z adresu 2021-04-23].
  23. ↑ a b c Gałka 2022 ↓, s. 20.
  24. ↑ Oppersdorff family [online], genealogy.euweb.cz [zarchiwizowane z adresu 2022-11-11] (cz.).
  25. ↑ Albert Szyndzielorz, Z DZIEJÓW RODU OPPERSDORFFÓW, glogowek-online.pl, 17 marca 2008 [zarchiwizowane 2014-05-29].
  26. ↑ Tomasz Kapica, Pogrzeb ks. dr Alfonsa Schuberta. W Koźlu duchownego żegnały tłumy [online], kedzierzynkozle.naszemiasto.pl, 5 sierpnia 2020 [zarchiwizowane z adresu 2020-09-26].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Zygmunta_i_św._Jadwigi_Śląskiej_w_Kędzierzynie-Koźlu&oldid=73094694”