Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Jazowsku
258 z dnia 16 kwietnia 1971[1] | |||||||||||||||||||||
kościół parafialny | |||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||||||||||||||||||
Miejscowość | |||||||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||||||
Parafia | |||||||||||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne |
16 lipca | ||||||||||||||||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||
Cudowne wizerunki |
Obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z XV wieku | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Łącko | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||||||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego | |||||||||||||||||||||
49°31′47,83″N 20°30′49,44″E/49,529953 20,513733 | |||||||||||||||||||||
Strona internetowa |
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Jazowsku – rzymskokatolicki kościół parafialny we wsi Jazowsko w gminie Łącko (powiat nowosądecki), wybudowany w stylu późnobarokowym. Wpisany do rejestru zabytków w 1971 roku.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powstanie rzymskokatolickiej parafii w Jazowsku, a także budowę pierwszego kościoła, datuje się zazwyczaj na drugą połowę XIII wieku. Według miejscowych legend fundatorką świątyni miała być Święta Kinga – żona polskiego władcy, Bolesława V Wstydliwego. Prawdziwość owych legend podają jednak w wątpliwość historycy, którzy skłaniają się raczej ku tezie, iż pierwszy kościół w Jazowsku powstał w wyniku fundacji rycerskiej. O świątyni tej wspominał kronikarz Jan Długosz w spisie Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis. Wynika z niego, że w Jazowsku znajdował się drewniany kościół pod wezwaniem Narodzenia Świętej Maryi. Źródła z 1608 roku informują, że świątynia była postawiona „na wysokiej skale”. Pierwszy kościół w Jazowsku nie przetrwał do czasów współczesnych. Najprawdopodobniej uległ zniszczeniu na skutek pożaru[2].
Świątynia w swym dzisiejszym kształcie powstała w dużej mierze dzięki wysiłkom ks. proboszcza Jana Owsińskiego. Pochodził on z miejscowej rodziny chłopskiej, a funkcję proboszcza parafii jazowskiej objął w 1696 roku. Na początku XVIII wieku ks. Owsiński przystąpił do budowy nowego, murowanego kościoła – nie szczędząc przy tym na ten cel swoich prywatnych funduszy. Kościół stanął w 1717 roku. Jego konsekracja miała miejsce 24 sierpnia 1740 roku (trzynaście lat po śmierci ks. Owsińskiego). Dokonał jej ks. biskup Michał Ignacy Kunicki, sufragan krakowski[3].
Przez wieki Jazowsko stanowiło ważny ośrodek kultu maryjnego. Fakt ten należy wiązać ze znajdującym się tam XV-wiecznym obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej, za którego sprawą wierni mieli otrzymywać rozliczne łaski. Do Jazowska przez wieki przybywały pielgrzymki z pobliskiego Podhala, a nawet z Węgier i Słowacji (ostatnia pielgrzymka ze Słowacji do Jazowska miała miejsce w 1938). Od 1954 roku kościół w Jazowsku posiada status sanktuarium maryjnego[4].
16 kwietnia 1971 kościół parafialny w Jazowsku został wpisany do rejestru zabytków pod nrumerem 258[1].
Architektura świątyni
[edytuj | edytuj kod]Kościół późnobarokowy, murowany, jednonawowy z nawą, prezbiterium, kruchtą, wieżą i zakrystią. Nie posiada podziemi.
Kościół jest orientowany. Jego front stanowi wieża, która przylega do nawy od strony zachodniej i dominuje nad całą budowlą[5]. Od strony południowej, na całej długości nawy, mieści się przybudówka. Od strony północnej do nawy przylega kruchta, będąca pozostałością po dawnej drewnianej kaplicy, stojącej w tym miejscu jeszcze przed wybudowaniem świątyni (prawdopodobnie od 1665)[6]. Po bokach kruchty znajdują się kaplica i przedsionek. Na prawo od prezbiterium zlokalizowana jest zakrystia, a nad nią skarbiec. Na zewnątrz nawa jest oszkarpowana. Znajduje się nad nią niewielka wieżyczka (wieloboczna z latarnią). Kościół posiada trzy portale – jeden w stylu renesansowym z XVI wieku, a dwa z XVII wieku. Wnętrze kościoła urządzone jest w stylu późnobarokowym z chórem muzycznym[5].
Wieża (dzwonnica) jest zwarta, kwadratowa, konstrukcji słupowej. Wieńczy ją hełm baniasty (cebulasty) z latarnią i krzyżem na szczycie[5]. Wewnątrz znajdują się trzy dzwony, noszące nazwy „Maryja”, „Jan” i „Piotr”[7].
Wymiary świątyni są następujące: długość – 33 metry od progu do apsydy; szerokość – 980 centymetrów; wysokość – 10 metrów w nawie i 830 centymetrów w prezbiterium[5].
Elementy wyposażenia
[edytuj | edytuj kod]Za najważniejsze elementy wyposażenia kościoła uznawane są:[8]
- Ołtarz główny – drewniany, złocony, w stylu późnobarokowym (z ok. 1726 roku). W centralnym miejscu znajduje się „słynący łaskami” obraz Matki Boskiej Szkaplerznej;
- Ołtarz boczny z lewej strony – drewniany, złocony, polichromowany, w stylu późnobarokowym (z ok. 1726 roku). W centralnym miejscu znajduje się obraz Najświętszego Serca Jezusa z przełomu XIX i XX wieku. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się gwiazda z elementów ornamentacyjnych, a w jej środku XVIII-wieczny obraz (tondo) przedstawiający św. Jana Kantego;
- Ołtarz boczny z prawej strony – drewniany, złocony, polichromowany, w stylu późnobarokowym (z ok. 1726 roku). W centralnym miejscu znajduje się obraz przedstawiający śmierć św. Józefa. W zwieńczeniu ołtarza znajduje się gwiazda, a w jej środku obraz (tondo) przedstawiający św. Jana Nepomucena. Oba obrazy pochodzą z XVIII wieku i reprezentują styl barokowy;
- Ołtarz w nawie głównej (dawny ołtarz główny) – drewniany, złocony, polichromowany, w stylu późnorenesansowym (z 1621 roku). Jest bogato udekorowany w stylu manieryzmu niderlandzkiego;
- Ołtarz w kaplicy bocznej (południowej) – drewniany, złocony, polichromowany, w stylu późnorenesansowym (z ok. 1650 roku);
- Ołtarz w kaplicy bocznej (północnej) – prowizoryczny, z posągiem Pietà;
- Ołtarz soborowy – marmurowy, z lat 70. XX wieku;
- Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem – tablicowy, namalowany w stylu późnogotyckim (druga połowa XV wieku), „słynący łaskami”. Przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem w typie Madonny z Doudlebów (w Polsce zwany Matką Boską Piekarską). Znajduje się w centralnym miejscu ołtarza głównego;
- Obraz Opłakiwania – namalowany w stylu późnorenesansowym (z ok. 1621 roku);
- Obraz przedstawiający modlitwę Jezusa w Ogrójcu – namalowany w stylu późnorenesansowym (z ok. 1621 roku);
- Obrazy św. Mateusza, Marka, Łukasza i Jana – namalowane w stylu późnorenesansowym (z ok. 1650 roku). Znajdują się w ołtarzu w kaplicy bocznej (południowej);
- Obraz Przemienienia Pańskiego – współczesny;
- Obraz Miłosierdzia Bożego – współczesny;
- Organy – dwunastogłosowe;
- Rzeźba św. Jana Nepomucena – drewniana, polichromowana, wykonana w stylu późnobarokowym (XVIII wiek);
- Rzeźba Matki Boskiej w Glorii – drewniana, złocona, polichromowana, wykonana w stylu późnobarokowym (z ok. 1726 roku);
- Rzeźby św. Wojciecha i św. Stanisława w ołtarzu głównym – drewniane, złocone, polichromowane, wykonane w stylu późnobarokowym (z ok. 1726 roku);
- Grupa Ukrzyżowania – rzeźba drewniana, w stylu barokowo-ludowym, pochodząca najprawdopodobniej z drugiej połowy XVII wieku. Znajduje się na zewnątrz kościoła;
- Ambona – drewniana, złocona, polichromowana, w stylu rokokowym (z ok. 1726 roku);
- Chrzcielnica – wykonana z piaskowca, w stylu późnobarokowym (koniec XVIII wieku);
- Epitafium ku pamięci rodziców ks. proboszcza Jana Berdychowskiego (XIX wiek);
- Naczynia liturgiczne – zabytkowe, z XVIII wieku (dzbanuszek cynowy) i XIX wieku (puszka).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2013 r. (woj. małopolskie). nid.pl. [dostęp 2013-07-17].
- ↑ Grzegorz Olszewski: Jazowsko. Dzieje wsi. Nowy Sącz: Urząd Gminy w Łącku, 2009, s. 35–36. ISBN 978-83-60480-60-1.
- ↑ Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 37–38.
- ↑ Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 42 i 53.
- ↑ a b c d Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 51.
- ↑ Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 37 i 51.
- ↑ Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 54.
- ↑ Grzegorz Olszewski: op.cit. s. 55–61.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Olszewski: Jazowsko. Dzieje wsi. Nowy Sącz: Urząd Gminy w Łącku, 2009. ISBN 978-83-60480-60-1.
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2013 r. (woj. małopolskie). nid.pl. [dostęp 2013-07-17].