Małowidz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Małowidz
wieś
Ilustracja
Fragment miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

przasnyski

Gmina

Jednorożec

Liczba ludności (2011)

310[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

06-323[4]

Tablice rejestracyjne

WPZ

SIMC

0510630[5]

Położenie na mapie gminy Jednorożec
Mapa konturowa gminy Jednorożec, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Małowidz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Małowidz”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Małowidz”
Położenie na mapie powiatu przasnyskiego
Mapa konturowa powiatu przasnyskiego, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Małowidz”
Ziemia53°11′28″N 21°00′12″E/53,191111 21,003333[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Małowidz (kurp. Małoźϊdz[6]) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie przasnyskim, w gminie Jednorożec[7][5].

Wiadomości ogólne[edytuj | edytuj kod]

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Małowid[8]. Legenda wyprowadza etymologię nazwy wsi od sformułowania mało widzę[9]. Inni wyprowadzają nazwę wsi od gęstych borów Puszczy Zielonej, które uniemożliwiały dostrzeżenie czegokolwiek, ewentualnie od braku ciekawych miejsc godnych zobaczenia. Pojawia się też tłumaczenie o pochodzeniu nazwy od niewystarczającej ilości pożywienia[10].

Zmiany administracyjne[edytuj | edytuj kod]

Małowidz była wsią położoną w starostwie ciechanowskim, od 1576 w starostwie przasnyskim[11]. Oba leżały w ziemi ciechanowskiej i województwie mazowieckim. Z III rozbiorem trafił do Prus Nowowschodnich (departament płocki, powiat przasnyski). Odtąd Małowidz był częścią dóbr rządowych[12]. Około 1800 Prusacy zlikwidowali starostwo przasnyskie, tworząc Ekonomię Przasnysz. W jej skład wchodziła m.in. wieś Małowidz[13]. Po powstaniu Księstwa Warszawskiego był częścią departamentu płockiego i powiatu przasnyskiego. W Królestwie Polskim włączono go do województwa płockiego, obwodu przasnyskiego i powiatu przasnyskiego. W 1837 województwa przemianowano na gubernie, w 1842 obwody na powiaty, a powiaty na okręgi sądowe. Od 1867 Małowidz włączono do gminy Jednorożec, powiatu przasnyskiego i guberni płockiej. Od 1919 wieś należała do powiatu przasnyskiego w województwie warszawskim. W 1933 wydzielono gromady. Małowidz i Małowidz-Stegna należały do gromady Małowidz w gminie Jednorożec. Z dniem 1 listopada 1939 do III Rzeszy wcielono północną część województwa warszawskiego, w tym powiat przasnyski i wieś Małowidz jako część Rejencji Ciechanowskiej w prowincji Prusy Wschodnie. Gdy w 1944 przywrócono przedwojenną administrację. Małowidz należał do powiatu przasnyskiego i województwa warszawskiego. W 1954 zlikwidowano gminy i zastąpiono je gromadami. Małowidz włączono do gromady Połoń. W 1959 wieś przeniesiono do gromady Jednorożec, gdyż gromadę w Połoni zniesiono. W 1973 przywrócono istnienie gminy Jednorożec, do której przypisano wieś Małowidz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. Od 1999 Małowidz znajduje się w gminie Jednorożec w powiecie przasnyskim i województwie mazowieckim[12].

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

W użyciu są nazwy miejscowe określające części wsi, np. Odpadek, Podgrądzie, Byk, Sosnówka, Piaski, Kurki i Nowiny[14][15][16].

Integralne części wsi Małowidz[7][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0510646 Kurki część wsi
0510652 Piaski część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

We wsi odnaleziono ślady osadnictwa z neolitu (osada kultury ceramiki sznurowej, zabytek: topór kamienny), ślad osadnictwa z wczesnej epoki brązu (kultura trzciniecka), średniowiecza (osady z wczesnego średniowiecza i z XVI–XV wieku) i nowożytności (osada z XVI–XVII wieku)[14][17].

Małowidz został założony około 1540, zapewne w tym samym czasie co Kobylaki-Wólka. Była to wioska książęca w starostwie ciechanowskim[16]. W lustracji dóbr królewskich z 1565 wymieniona jest Puszcza Mazuch, na obrzeżach której znajdował się Małowidz. Została założona na 20 włókach kilka lat przed lustracją, ale w 1565 minął już czas wolnizny dla osadników. Grunty były piaszczyste. Cztery włóki przydzielono wójtowi, którym był szlachcic Grzegorz Gorziszewski, szafarz królowej Katarzyny Habsburżanki. Pozostałą ziemię nadano kmieciom. Zgodnie z poleceniem króla Zygmunta II Augusta ekonom starostwa ciechanowskiego Kobyliński wyznaczył zakres opłat świadczeń na rzecz starostwa: czynszu, daniny i pańszczyzny. Kmiecie w dniu św. Marcina (11 listopada) mieli płacić 30 groszy czynszu. Zwolniono ich z daniny w postaci owsa, bo nie rodził się na piaszczystych gruntach, tak samo zrezygnowano z gęsi. Mieszkańcy mieli oddawać po 1 kapłonie i 30 jajek z włóki. W zakresie renty odrobkowej ustalono, że od dnia św. Wojciecha (23 kwietnia) do dnia św. Michała Archanioła (29 września) mają odrabiać po 2 dni z włóki, a w przypadku pańszczyzny sprzężajnej 1 dzień w tygodniu. Kmiecie nie świadczyli innych posług, jak tłoki, przewody i stróże. Nie oddawano też dziesięciny[18]. Wieś była zorganizowana, podobnie jak Lipa albo Połoń, na prawie niemieckim, które było korzystniejsze gospodarczo od prawa polskiego[16]. W 1567 we wsi mieszkał 1 kowal i 4 kołodziejów[19].

Do 1551, zanim powstała parafia w Chorzelach, Małowidz należał do parafii Krzynowłoga Wielka[11].

Od 1567 Małowidz został włączony do starostwa niegrodowego w Przasnyszu[11]. W 1605 borykający się z trudnościami finansowymi król Zygmunt III Waza wyłączył wieś Małowidz ze starostwa i oddał ją w dzierżawę Szymonowi Dzikowskiemu. Dzierżawę Małowidz tworzyły wsie Małowidz i Połoń[20]. Dzikowski przekazał dzierżawę Jakubowi Goraszewskiemu, a ten w 1608 dworzaninowi królewskiemu Janowi Przeradowskiemu[16]. Ponieważ nadal Małowidz był królewszczyzną, w 1617 przeprowadzono tu lustrację. Wieś zajmowała 20 włók, w tym 4 włóki wójtowskie (przywilej wójtostwa należał do Przeradowskiego). Pozostałe włóki należały do chłopów. Z każdej płacili po 30 groszy czynszu rocznie, oddawali też po 1 kapłonie i 20 jaj rocznie z włóki. Na 8 pustych włókach znajdował się folwark dworski. Uprawiano tu głównie żyto i jarkę[20]. W 1633 dzierżawa małowidzka stała się własnością rodziny Krasińskich. Została przyłączona do wójtostwa w Przasnyszu, które już wcześniej należało do Krasińskich[20].

W lustracji dóbr królewskich z 1661 znajduje się niewiele informacji o wsi, bo już nie była królewszczyzną, więc nie obowiązywał jej obowiązek lustracyjny. Wieś zajmowała 20 włók, z których 4 należały do wójta, a z pozostałych kmiecych tylko 2 były uprawiane. Z tych 2 włók kmiecie płacili czynsz[21]. Na zubożenie wioski wpływ miał potop szwedzki[16].

Mogiła z okresu powstania styczniowego

W 1756 wójtem wsi był Marciej Pruszyk (Prusik)[16]. 14 grudnia 1762 Angela Humięcka scedowała na Kazimierza Krasińskiego i jego żonę Eustachię z Potockich starostwo przasnyskie, wójtostwo przasnyskie i dzierżawę w Dobrzankowie. Wójtostwo obejmowało m.in. wieś Małowidz. Wcześniej, przed zmarłym mężem Humięckiej, Stanisławem Antonim Krasińskim, starostwo od 1663 należało do Jana Dobrogosta Krasińskiego[22].

Sucha sosna bartna między Małowidzem a Połonią

Według akt wizytacji parafii Chorzele z 1781 w Małowidzu stało 20 domów mieszkalnych[23]. Pogłówne żydowskie z tego samego roku wskazuje, że karczmarzem w Małowidzu był Froim Zysmanowicz[24].

Na przełomie 1799 i 1800 we wsi notowano 37 domów, a wieś określano jako szlachecką[25]. W 1815 we wsi istniało 35 domów, które zamieszkiwało 198 osób (96 mężczyzn i 102 kobiety)[13]. W świetle wizytacji parafii Chorzele z 1817 dzieci z Małowidza uczęszczały do szkoły parafialnej w Jednorożcu[11]. W 1816 w pobliżu wsi otwarto kopalnię bursztynu[26]. W 1827 w Małowidzu istniały 34 domy, w których mieszkało 228 osób[27]. Wieś nawiedzały pożary, które trawiły drewnianą zabudowę. Przykładowo 19 marca 1865 poszkodowanych zostało 8 mieszkańców Małowidza. Dyrekcja Ubezpieczeń Guberni Płockiej przyznała im odszkodowanie w wysokości 1650 rubli[16].

W Małowidzu zachowała się mogiła z okresu powstania styczniowego. Poza tym na suchej bartnej sośnie, która stoi przy drodze Jednorożec–Chorzele (między Małowidzem a Połonią), Rosjanie wieszali powstańców styczniowych. Drzewo jako miejsce wymierzania kar i śmierci wykorzystywali Rosjanie podczas rewolucji 1905 oraz Niemcy podczas okupacji w czasie I i II wojny światowej[14].

Po 1864 przeprowadzono uwłaszczenie i ziemia została rozparcelowana między chłopów. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydanym w 1885 czytamy, że wieś liczyła 48 domów, 299 mieszkańców, 1326 mórg gruntu, 397 mórg nieużytków[28]. Taką samą liczbę domów podają mapy z 1914 i 1921. Blisko Małowidza istniała osada Stegna Małowidzkie, prawdopodobnie kolonia. Stały tu 2 domy, w których mieszkało 8 osób[16].

W czasie I wojny światowej w pobliżu wsi przebiegał front wschodni. W 1915 w Małowidzu stacjonowały wojska niemieckie[16]. We wsi po przejściu frontu założono cmentarze wojenne. Jeden z nich zlokalizowano na dawnym cmentarzu cholerycznym. W latach 30. XX wieku szczątki poległych zostały przeniesione na większe nekropolie, np. do Jednorożca[29]. W 1915 Niemcy zbudowali kolejkę wąskotorową w celu rabunku drewna z Puszczy Zielonej[30]. W listopadzie 1916 od kolejki zapaliła się część zabudowań w Małowidzu[31].

Według spisu powszechnego z 1921 we wsi istniało 69 domów, w których mieszkały 332 osoby[32]. Działały dwa sklepy spożywcze. Prowadzili je Chana Ruchla Nagiel i H. Niszanowicz[16][33]. Od 1918 istniał sklep Łai Katz[34]. Na początku lat 30. XX wieku liczba domów w Małowidzu spadła do 50[16]. W latach 30. XX wieku przeprowadzono komasację gruntów oraz regulację rzeki Orzyc[35]. Na dzień 1 września 1939 w Małowidzu mieszkało 571 osób[12].

W Małowidzu w latach 1940–1941 działał obóz pracy dla Polaków i Żydów[36]. We wsi znajdowała się siedziba ośrodka nr 3 Jednorożec – struktury Armii Krajowej[37].

W Małowidzu 1 stycznia 1945 notowano 630 mieszkańców. W 1947 wieś zajmowała powierzchnię 986,41 ha i liczyła 408 osób[12]. W 1947 powstała jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[38]. Obok remizy zorganizowano zlewnię mleka. W remizie organizowano wesela, zabawy wiejskie, zapusty, spotkania świąteczno-noworoczne i inne spotkania[39]. W 1954 w Cechu Rzemiosł Różnych w Przasnyszu zarejestrowany był kowal Telesfor Jachimowski z Małowidza[40]. Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska” w Jednorożcu założyła w Małowidzu sklep spożywczo-przemysłowy istniejący do dziś (nowy budynek postawiono w 1976). Sklepy działały też w domach prywatnych[39]. Funkcjonowała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna[12].

W 1958 mieszkańcy włączyli się w batalię o krzyże w miejscach publicznych. W protestach przeciwko władzy brało udział 300 osób. W 1961 w Małowidzu miał się wydarzyć cud: światła w kapliczce odbijały się od lamp przydrożnych, co skłoniło przejeżdżających obok świątka do stwierdzenia, że zadziałała nadprzyrodzona moc. Plotka szybko się rozeszła, ale działania milicji i powiatowego komitetu PZPR ukróciły sprawę. Rzekomy cud potępił proboszcz parafii Jednorożec. Chorzelski duchowny nie zabrał głosu w sprawie[11].

Po wojnie czteroklasową szkołę zlokalizowano w prywatnym domu Zofii i Stanisława Rożków[39]. W 1947 szkoła notowana była jako pierwszego stopnia[12]. W 1964 w Małowidzu wystawiono piętrowy budynek szkolny. Istniało też przedszkole (początkowo w prywatnym domu, później przeniesione do budynku szkolnego)[39]. W szkole działał Związek Harcerstwa Polskiego[14]. W roku szkolnym 1973/1974 w ośmioklasowej szkole w Małowidzu uczyło się 148 osób[12]. W 2007 placówkę zamknięto ze względu na małą liczbę dzieci. W budynku zorganizowano świetlicę wiejską z siłownią. W 2008 wyposażono pracownię komputerową[39].

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

Figura św. Jana Nepomucena

Na dzień 25 listopada 2011 wieś liczyła 307 osób: 153 kobiety i 154 mężczyzn[12]. Na dzień 31 grudnia 2014 wieś zamieszkiwało 57 osób w wieku przedprodukcyjnym, 191 w wieku produkcyjnym i 44 w wieku poprodukcyjnym, łącznie 292 osoby[41].

Wierni wyznania rzymskokatolickiego należą do parafii Zmartwychwstałego Chrystusa w Połoni[42], którą erygowano w 1994[43]. Niektórzy parafianie z Małowidza uczęszczają do kościoła w Jednorożcu[11].

Zachowały się drewniane domy, niektóre sprzed I wojny światowej. Są wpisane do gminnej ewidencji zabytków[14]. W granicach administracyjnych wsi znajduje się kilkanaście przykładów małej architektury sakralnej: krzyży przydrożnych, kapliczek i figur[44][45]. We wsi stoi najstarszy w gminie Jednorożec dokładnie wydatowany krzyż. Zachował się napis, wedle którego krzyż ufundowano w 1800. Istnieje też karawaka[44]. Najcenniejsza jest figura św. Jana Nepomucena. Reprezentuje typ Nepomuków charakterystyczny dla zachodniej Kurpiowszczyzny: ludowe przedstawienia ciosane z drewna jako statyczna figura ustawiona na wysokim słupie (Olszewka, Połoń, Budki, dawniej także Żelazna)[44][46].

We wsi działa Koło Gospodyń Wiejskich „Jasie” i Stowarzyszenie „Przyjaciele Małowidza”[14][47].

W pobliżu miejscowości przepływa Ulatówka, niewielka rzeka dorzecza Narwi, dopływ Orzyca[16].

Wieś jest współcześnie uważana za pogranicze Kurpi Zielonych[48]. Przez niektórych badaczy była klasyfikowana jako kurpiowska. Z czasem przyjęto tu wzorce kulturowe Kurpiów[14][49]. W zbiorach Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk przechowywane są nagrania pieśni wykonanych w latach 50. XX wieku przez kobiety z Małowidza: Jadwigę Wróbel, Mariannę Bojarską i Zofię Głąbowską[50].

  • Karawaka
  • Krzyż z 1892
  • Kapliczka z 1954
  • Dom małżeństwa Rożków, w którym mieściła się szkoła powszechna
    Dom małżeństwa Rożków, w którym mieściła się szkoła powszechna
  • Dawna szkoła podstawowa, obecnie świetlica wiejska
    Dawna szkoła podstawowa, obecnie świetlica wiejska
  • Wiata, siłownia zewnętrzna i plac zabaw, po lewej świetlica wiejska
    Wiata, siłownia zewnętrzna i plac zabaw, po lewej świetlica wiejska
  • Remiza OSP i rozlewnia mleka
    Remiza OSP i rozlewnia mleka

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 76968
  2. ↑ [Portal polskawliczbach.pl] [dostęp 2020-01-13].
  3. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 762 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT.
  6. ↑ Małoźϊdz, [w:] Słownik kurpiowsko-polski, Związek Kurpiów [dostęp 2022-07-16].
  7. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  8. ↑ M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, „Onomastica”, 2 (2), 1956.
  9. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: kurpiowskie legendy z powiatu przasnyskiego [online] [dostęp 2022-07-27].
  10. ↑ Zbigniew Polakowski, Przasnysz i okolice. Przewodnik po wszystkich miejscowościach w sołectwach i gminach zestawionych w układzie alfabetycznym, Przasnysz 1997.
  11. ↑ a b c d e f Maria Weronika Kmoch, Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej”, 2020, s. 41–42, 60–61, 285, 287, 302, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-07-21].
  12. ↑ a b c d e f g h Leszek Zugaj, Historia administracji w gminie Jednorożec, Jednorożec 2015, s. 45, 47, 73, 99, 101, 105.
  13. ↑ a b Aleksander Kociszewski (red.), Obraz statystyczny powiatu przasnyskiego sporządzony w roku 1815 przez podprefekta tegoż powiatu F.S. Zielińskiego w Przasnyszu, Ciechanów 1991, s. 239.
  14. ↑ a b c d e f g Uchwała nr SOK.0007.10.2022 Rady Gminy Jednorożec z dnia 10 marca 2022 r. w sprawie przyjęcia „Gminnego programu opieki nad zabytkami Gminy Jednorożec na lata 2022–2025” [online], s. 5, 29, 31, 53–54, 70, 74.
  15. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: gmina Jednorożec na mapach [online] [dostęp 2022-07-27].
  16. ↑ a b c d e f g h i j k l Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Małowidz i Połoń [online] [dostęp 2022-07-27].
  17. ↑ Wojciech Borkowski (red.), Zabytki archeologiczne Ziemi Przasnyskiej. Katalog, Przasnysz 2018, s. 33, 97.
  18. ↑ Irena Gieysztorowa, Anna Żaboklicka, Lustracja dóbr królewskich województwa mazowieckiego 1565, cz. 2, Alina Wawrzyńczyk (red.), Warszawa 1968, s. 28–29.
  19. ↑ Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 5, Mazowsze, [w:] Źródła dziejowe, t. 16, Warszawa 1895, s. 334–338.
  20. ↑ a b c Alina Wawrzyńczyk (red.), Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. 1: 1617–1620, Warszawa 1968, s. 73, 135.
  21. ↑ Alina Wawrzyńczyk (red.), Lustracje województwa mazowieckiego XVII wieku, cz. 2: 1660–1661, Warszawa 1989.
  22. ↑ Adam Pszczółkowski, Lustracja starostwa przasnyskiego w 1789 roku, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła historyczne do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956. Wybór materiałów źródłowych, Truskaw: Ochotnicza Straż Pożarna w Żelaznej Rządowej, 2020, s. 8, ISBN 978-83-955342-0-1, OCLC 1236076599 [dostęp 2022-07-27].
  23. ↑ 1781. Wizytacja generalna diecezji płockiej. Chorzele, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła do dziejów Ziemi Jednorożeckiej, t. 2, Jednorożec 2012, s. 6–13.
  24. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Żydzi w gminie Jednorożec (powiat przasnyski) [online] [dostęp 2022-08-09].
  25. ↑ Radosław Waleszczak, Chorzele. Zarys dziejów, Chorzele 1992, s. 59.
  26. ↑ J. Haczewski, O bursztynie (Dokończenie), „Sylwan”, 14 (3–4), 1838, s. 398, ISSN 0039-7660 [dostęp 2022-08-05].
  27. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policy, t. 2: M–Z, Warszawa 1827, s. 6 [dostęp 2022-07-27].
  28. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 6, dir.icm.edu.pl, s. 79 [dostęp 2022-07-26].
  29. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: nieistniejące cmentarze z I wojny światowej (gmina Jednorożec) [online] [dostęp 2022-07-26].
  30. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: kolej wąskotorowa w gminie Jednorożec [online] [dostęp 2022-07-26].
  31. ↑ Stefan Wilga, Smutna Dola Wiosky Jednorożec, Maria Weronika Kmoch (red.), „Krasnosielcki Zeszyt Historyczny” (27), 2016, s. 32 [dostęp 2022-07-27].
  32. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 130 [dostęp 2022-07-26].
  33. ↑ Księga adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa, Warszawa 1928, s. 2027.
  34. ↑ Maria Weronika Kmoch, Z dziejów Żydów na Kurpiach Zielonych, cz. 2 [online] [dostęp 2022-08-09].
  35. ↑ Maria Weronika Kmoch, Regulacja rzeki Orzyc na północnym Mazowszu w okresie międzywojennym, „Studia i Materiały Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku”, 21: XIV Konferencja Polskiego Muzealnictwa Morskiego i Rzecznego, 2018, s. 215–235 [dostęp 2022-07-25].
  36. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Obóz w Małowidzu (gm. Jednorożec) [online] [dostęp 2022-08-23].
  37. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: historia Jednorożca cz. 5 (1939-1945). Ruch oporu w gminie Jednorożec [online] [dostęp 2022-07-27].
  38. ↑ Aleksander Drwęcki, Dzieje ochotniczych straży pożarnych w powiecie przasnyskim, Przasnysz 2002.
  39. ↑ a b c d e Urszula Bojarska, Małowidz, [w:] Monika Dworniczak i inni red., Zapiski Ziemi Jednorożeckiej, Jednorożec 2011, s. 38–40, ISBN 978-83-927409-1-9.
  40. ↑ Waldemar Krzyżewski (red.), Rzemiosło przasnyskie w 1954 roku, Przasnysz 2014.
  41. ↑ Stan ludności gminy Jednorożec na dzień 31.12.2014 r. [online], www.jednorozec.pl [dostęp 2022-07-17].
  42. ↑ Opis parafii na stronie diecezji.
  43. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Parafie rzymskokatolickie w gminie Jednorożec cz. 2 [online] [dostęp 2022-07-27].
  44. ↑ a b c Maria Weronika Kmoch, Kapliczki, figury i krzyże przydrożne w gminie Jednorożec, Jednorożec: Gminna Biblioteka Publiczna w Jednorożcu, 2015, ISBN 978-83-943674-0-4, OCLC 947212801 [dostęp 2022-07-26].
  45. ↑ Maria Weronika Kmoch, Mała architektura sakralna w gminie Jednorożec [online], Google My Maps [dostęp 2022-08-08].
  46. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Figury św. Jana Nepomucena w powiecie przasnyskim [online], 30 listopada 2015 [dostęp 2022-07-27].
  47. ↑ Zespół „Klęcinianki” odwiedził gminę Jednorożec | InfoPrzasnysz [online], www.infoprzasnysz.com, 4 lipca 2022 [dostęp 2022-07-27] (pol.).
  48. ↑ Iwona Choroszewska-Zyśk (red.), Encyklopedia kurpiowska. Fakty i ciekawostki, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2021, ISBN 978-83-963465-0-6, OCLC 1334037878 [dostęp 2022-07-21].
  49. ↑ Maria Weronika Kmoch, MAŁA OJCZYZNA: Zachodnie pogranicze Kurpi Zielonych [online] [dostęp 2022-07-27].
  50. ↑ Zbiory fonograficzne ISPAN [online], etnofon.ispan.pl [dostęp 2022-08-04].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Jednorożec
Wsie
Kolonia
Osady
Osady leśne
Integralne
części wsi
  • Bocianica
  • Gątarka
  • Grądy
  • Kocenki
  • Kurczy Lasek
  • Kurki
  • Nisztalki
  • Nowa Wieś
  • Nowiny
  • Osieczyzna
  • Petrusy
  • Piaski (Małowidz)
  • Piaski (Ulatowo-Pogorzel)
  • Pólka
  • Stara Wieś
  • Szczepanki
  • Ulatowo-Zarośle
  • Zapola
  • Zarazy

Herb gminy Jednorożec

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Małowidz&oldid=72544066”