Marek Kędzierski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marek Kędzierski
Data i miejsce urodzenia

9 września 1953
Łódź

Rodzaj działalności

pisarz, tłumacz, krytyk literacji, reżyser teatralny, organizator festiwali

Marek Kędzierski (fot. Daria Kolacka).

Marek Kędzierski (9 września 1953 w Łodzi) – pisarz, tłumacz, krytyk literacki, reżyser teatralny, organizator międzynarodowych festiwali. Autor ośmiu książek, kilkudziesięciu przekładów literackich i ponad 150 tekstów krytycznych. Znawca, tłumacz i propagator m.in. twórczości Samuela Becketta, Thomasa Bernharda i Alberto Giacomettiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jest synem urzędników i wnukiem kapitana Antoniego Maksymiliana Kędzierskiego (1900-1948), jednego z pierwszych Legionistów, uczestnika Ruchu Oporu we Francji w czasie II wojny światowej[1][2]. Urodził się w Łodzi, gdzie po upadku powstania warszawskiego, znaleźli schronienie przyszli rodzice, przeniósł się wraz z nimi do Warszawy w 1956 r. Studiował polonistykę i japonistykę 1968–1973 na Uniwersytecie Warszawskim. W 1978 doktoryzował się na UW i w Instytucie Badań Literackich PAN (promotor Stefan Treugutt)[3]. Z recenzentem doktoratu, prof. Janem Błońskim wydał pierwszą w Polsce książkę o irlandzkim nobliście, Samuel Beckett[4]. W 1979 r. został adiunktem w katedrze Teorii Literatury UW. Od grudnia 1981 r. przebywa poza Polską – w USA, Niemczech i Francji[5]. Po upadku komunizmu w 1990 r. nawiązał w Krakowie współpracę ze Starym Teatrem i był, wraz z Adamem Kwaśnym i Markiem Kalitą, jednym z założycieli Teatru Bückleina[6], później Teatru Atelier[7]. W latach 1996–2017 organizował i współorganizował (we Francji, Niemczech, Polsce, Szwajcarii i Szwecji) festiwale teatralne i spotkania poświęcone głównie twórczości Becketta[5]. Mieszka w Nicei, Paryżu i we Fryburgu Badeńskim. Jest członkiem Polskiego PEN-Clubu.

Działalność literacko-teatralna[edytuj | edytuj kod]

Z Samuelem Beckettem utrzymywał kontakt od pierwszego spotkania w 1980 r. do śmierci noblisty w 1989 r. Owocem ich spotkań były w dużej mierze teksty krytyczne, przekłady, adaptacje radiowe i sceniczne prozy Becketta autorstwa Kędzierskiego[5][4]. Spotkania I współpracę z pisarzem opisuje w przygotowywanej książce Brushes, której pierwszą część wydano w Holandii w 2016r[8].

Po śmierci Irlandczyka Kędzierski nawiązał w Paryżu współpracę z brytyjską producentką BBC i wybitną tłumaczką Barbarą Bray(inne języki)[9]. Jej rolę w twórczości Becketta udokumentowała publikacja korespondencji pisarza The Letters of Samuel Beckett (Cambridge University Press, vol 3 & 4, 2014, 2016)[10]. Nagrywane w latach 2003–2009 rozmowy Kędzierskiego z Bray przetłumaczono na język polski, niemiecki, francuski, szwedzki, słowacki, hiszpański i rumuński[11]. Pomagał jej w pracy nad książką o Becketcie, której nie zdołała ukończyć (zmarła w 2010). O tej współpracy Kędzierski opowiedział w zrealizowanym z paryskim fotografikiem Piotrem Dżumałą filmowym dokumencie Rue Samuel Beckett: Barbara Bray[12]. Bray w kontekście ruchu #MeToo stała się przykładem „niewidzialnej kobiety”, żyjącej w cieniu słynnego mężczyzny, niedocenianej z powodu nieformalnego charakteru ich związku.

Kędzierski jest też propagatorem twórczości Thomasa Bernharda. Przełożył pięć jego powieści, od opublikowanego w “Literaturze na świecie” eseju[13] jest systematycznym komentatorem twórczości austriackiego pisarza w Polsce. Zasiada w radzie wiedeńskiej Fundacji Bernharda[14]. W 2008 r. wraz z bratem pisarza, Peterem Fabjanem, uczestniczył w spektakularnym wypadku samochodowym, który opisał w tekście prozą Aurach[15].

Jest autorem esejów o sztuce – m.in. Francis Bacon[16], Louise Bourgeois[17] i Alberto Giacometti[18]. Wydany w osobnym tomie jego esej Giacometti pozostaje jedyną polską publikacją książkową o tym artyście.

Związany od 1992 r. z bydgosko-toruńskim Kwartalnikiem Artystycznym, opublikował w nim ok. stu tekstów krytycznych, tłumaczeń, rozmów i opracował kilkanaście numerów tematycznych (m.in. Beckett, Bernhard, Giacometti, Bacon, Robert Pinget[19], Harold Pinter, autorzy Editions de Minuit[20], Suhrkamp Verlag[21]).

Jego publikacje w kraju ukazywały się również m.in. w pismach Teksty, Dialog, Literatura na Świecie, Teatr, Didaskalia, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, Rzeczpospolita. Za granicą, od 2009 r., współpracuje z berlińskim kwartalnikiem LETTRE International – Kulturzeitschrift[22]. Na ich łamach publikował obszerne rozmowy z takimi twórcami jak Walter Asmus(inne języki)[23], Barbara Bray[24], John Calder(inne języki), Romeo Castellucci, Peter Fabjan, Jérôme Lindon[25], James Lord, Krystian Lupa, Ernst Scheidegger, Krzysztof Warlikowski. W Niemczech współpracował też z radiofonią (eseje radiowe i wywiady oraz adaptacje prozy Becketta w SWF, SWR, DeutschlandRadio)[5].

W 2016 r. o swej działalności opowiadał w serii Zapiski ze współczesności na łamach Radia Dwójka[26]. O swej działalności teatralno-festiwalowej wypowiadał się w wywiadzie z Feargalem Whelanem z Dublina pt Fail Better[27].

Organizował i współorganizował międzynarodowe festiwale teatralne: journées beckett (z Emmanuelem Jacquartem) Strasbourg 1996, Beckett in Berlin 2000[28] (z Walterem D. Asmusem), transpositions Kraków 2002 i 2006, Beckett in Zürich 2006[29] (z Thomasem Hunkelerem)[30], better: Beckett@111[31] (z Raimundem Schallem) w 2017 we Fryburgu Badeńskim i Trondheim w Norwegii[32][33].

Od 1994 inscenizował na scenach w Polsce, w Niemczech, we Francji, w Szwecji i w USA teksty takich autorów jak S. Beckett, T. Bernhard, R. Pinget, W. Gombrowicz, J.L. Borges.

Główne publikacje[edytuj | edytuj kod]

Książki[edytuj | edytuj kod]

Przekłady książkowe[edytuj | edytuj kod]

Przekłady rozproszone

Na łamach czasopism przetłumaczył teksty autorów: Beckett, Bernhard, Giacometti, Michel Leiris[34], Bacon, Robert Pinget, Harold Pinter[35]. Przełożył też wszystkie inscenizowane przez siebie dramaty Becketta.

Inscenizacje teatralne, z nazwiskami wykonawców[edytuj | edytuj kod]

Teatr Bückleina Kraków[edytuj | edytuj kod]

Teatr Atelier Kraków[edytuj | edytuj kod]

Narodowy Stary Teatr Kraków[edytuj | edytuj kod]

Badisches Staatstheater, Karlsruhe[edytuj | edytuj kod]

Seven Stages, PushPush Theater, Atlanta[edytuj | edytuj kod]

  • Samuel Beckett Endgame (Końcówka) 2006, Tim Haberger, Justin Welborn, Marc McPherson, Dede Bloodworth, Ayesha Ngaujah, Chat Borgne Théâtre, Strasburg, Théâtre de la Coupole a St.Louis, anis GRAS, ARCUEIL (Paris), Théâtre Le Colombier, Paris Bagnolet
  • Samuel Beckett Quelques mots sur le silence[37]
  • Pas moi, L’innommable,Comédie (Nie ja, Komedia, Nienazywalne), Claire Aveline, Valérie Blanchon, Christian Montout, Centralny Basen Artystyczny, Opera Kameralna Warszawa (festiwal Warszawska Jesień)
  • La Celda (Cela) wg J.L. Borgesa, mini-opera, kompozytor: Mesias Maiguashca, 2008. (M. Kalita)

Helsingborgs Stadsteater, Helsingborg, Szwecja[edytuj | edytuj kod]

  • Thomas Bernhard I tredje person (Ja w trzeciej osobie), 2010 (Michalis Koutsogiannakis)[38], Villa Musica Mainz, Moguncja Niemcy
  • Wäre ich der Steinway…, Thomas Bernhard – kompozycje wg Alwynne Pritchard (Bergen) i Kirsten Reese (Berlin) 2014. Emisja jesienią 2014 Südwestrundfunk SWR 2 (Martin Schwab, Klaus Steffes-Holländer), E-Werk Freiburg, Fryburg Badeński, Niemcy
  • Samuel Beckett Nicht ich (Fabienne Truessel) oraz Non io (Silvia Costa) – Nie ja w wersji niemieckiej i włoskiej oraz Katastrophe (Katastrofa) (Tjadke Biallowons) 2017

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ The Life and Death of Maximilian Kedzierski, [dostęp 23.08 2023].
  2. ↑ Marek Kędzierski, Interludia (1, 2), „Kwartalnik Artystyczny” 2012 nr 3 (75) oraz 2012 nr 4 (76).
  3. ↑ Marek Kędzierski, Warszawa-Chiny, „Kwartalnik Artystyczny” 2014 nr 4 (84).
  4. ↑ a b c Ewa Brzeska, Beckett w Polsce “Tekstualia” Warszawa 2018, 4 (55).
  5. ↑ a b c d Marek Kędzierski, Krzysztof Myszkowski, Pułapka Becketta, Biblioteka „Kwartalnika Artystycznego”, Dom Wydawniczy Margrafsen, Bydgoszcz 2020.
  6. ↑ Magdalena Kursa, Joanna Targoń, Dzwon Belli B., „Gazeta w Krakowie”, 16.01.2001 [dostęp 2023-08-23].
  7. ↑ Teatr Atelier, [dostęp 2023-08-23].
  8. ↑ Bothering Him with My Questions… w: Beckett in Conversation, “yet again” / Rencontres avec Beckett, “encore”, Angela Moorjani and Danièle de Ruyter editors, Brill Publishers Leyden 2017.
  9. ↑ a b Jacek Cieślak, Depresja i światło, „Teatr” 2021 nr 3.
  10. ↑ The Letters of Samuel Beckett, Cambridge University Press, vol 3 & 4, 2014, 2016.
  11. ↑ “słyszał wszystko lepiej niż inni…” Barbara Bray i Marek Kędzierski w rozmowie o Samuelu Becketcie. “Kwartalnik Artystyczny” nr 3–4 2006 (51–52).
  12. ↑ Rue Samuel Beckett: Barbara Bray, recenzja Clare Brennan, The second Samuel Beckett festival was a memorable five-day celebration of the great man’s vision, “The Observer”, 1 września 2013.
  13. ↑ Marek Kędzierski, Solipsysta na tropie bratniej duszy – Proza Thomasa Bernharda, “Literatura na świecie” 6/1991 (239).
  14. ↑ Thomas Bernhard Privatstiftung.
  15. ↑ Aurach, „Lettre International”, LI 084, Frühjahr 2009, polska wersja w przekładzie autora: „Kwartalnik Artystyczny” 2009 nr 2 (62).
  16. ↑ Marek Kędzierski, Francis Bacon: śluz ślimaka i ślady ludzkiej obecności, „Kwartalnik Artystyczny” 2005 nr 4 (48).
  17. ↑ Marek Kędzierski, Louise Bourgeois, „Kwartalnik Arystyczny”, 2011 nr 4 (72).
  18. ↑ Marek Kędzierski, Giacometti. Terytoria, „Kwartalnik Artystyczny” 2018, nr 4 (100).
  19. ↑ Marek Kędzierski, Sotto voce – Robert Pinget i dyskretna siła niuansu, „Kwartalnik Artystyczny” 1998 nr 2 (18).
  20. ↑ Marek Kędzierski, Nowi autorzy Editions de Minuit, „Kwartalnik Artystyczny” 2001 nr 3 (31) oraz Marek Kędzierski, O nową powieść. Autorzy Editions de Minuit, „Kwartalnik Artystyczny” 2000 nr 2 (26).
  21. ↑ Marek Kędzierski, Przykład Suhrkampa, „Kwartalnik Artystyczny” 1998, nr 4 (20).
  22. ↑ Fail Better: An Interview with Writer, Translator, and Director Marek Kedzierski [dostęp 2023-08-23].
  23. ↑ ...odciąć się od wyłącznie literackiego wzoru..., Walter D. Asmus w rozmowie z Markiem Kędzierskim, „Kwartalnik Artystyczny” 2007 nr 1 (53).
  24. ↑ ...słyszał wszystko lepiej niż inni, Barbara Bray i Marek Kędzierski w rozmowie o Samuelu Becketcie, „Kwartalnik Artystyczny” 2006 nr 3–4 (51–52).
  25. ↑ Marek Kędzierski, Jérôme Lindon (1925–2001), „Kwartalnik Artystyczny” 2001 nr 3 (31).
  26. ↑ Marek Kędzierski, Beckett i duch Bernharda, [dostęp 23.08 2023].
  27. ↑ Fail Better: An Interview with Writer, Translator, and Director Marek Kedzierski – The Samuel Beckett Society [dostęp 2023-08-23].
  28. ↑ Beckett in Berlin 2000.
  29. ↑ Beckett in Zürich.
  30. ↑ Lange Nacht zu Becketts 100. Geburtstag in Zürich, [dostęp 2023-08-23].
  31. ↑ fail better: Beckett@111.
  32. ↑ Marek Kędzierski o organizowanych przez siebie festiwalach teatralnych (Zapiski ze współczesności polskieradio.pl).
  33. ↑ international festival fail better beckett@111, [dostęp 2023-08-23].
  34. ↑ Michel Leiris, Francis Bacon en face i z profilu, przeł. Marek Kędzierski, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”, 2007, nr 3–4 (278–279).
  35. ↑ Harold Pinter, Pokój, przeł. Marek Kędzierski, „Kwartalnik Artystyczny” 2005 nr 1 (45).
  36. ↑ Cudowne dni.
  37. ↑ Quelques mots sur le silence, [dostęp 2023-08-23].
  38. ↑ Både Bernhard och Lohar på scen, [dostęp 2023-08-23].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marek_Kędzierski&oldid=71438773”