Przejdź do zawartości

Mańki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mańki
wieś
Ilustracja
Kościół św. Mikołaja
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

olsztyński

Gmina

Olsztynek

Wysokość

140 m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

73[2]

Strefa numeracyjna

89

Kod pocztowy

11-015[3]

Tablice rejestracyjne

NOL

SIMC

0484430

Położenie na mapie gminy Olsztynek
Mapa konturowa gminy Olsztynek, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Mańki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mańki”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Mańki”
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego
Mapa konturowa powiatu olsztyńskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Mańki”
Ziemia53°40′00″N 20°15′24″E/53,666667 20,256667[1]

Mańki (niem. Manchengut) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek.

W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mańki, po jej zniesieniu w gromadzie Biesal. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś położona w lesistym i pagórkowatym krajobrazie pojeziernym, na szlaku łączącym Olsztynek z Morągiem, 8 km na północ od Olsztynka. W pobliżu wsi jest niewielkie jezioro. We wsi jest sklep, szkoła, remiza strażacka, kościół i poczta.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Fragment wsi z kościołem

W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach w roku 1344, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra krzyżackie o powierzchni 60 włók[4]. W czasie wojny polsko-krzyżackiej, w 1410 r. uległa zniszczeniu. Wieś lokowana w 1340 roku na prawie chełmińskim, na 60 włókach, przez komtura dzierzgońskiego Aleksandra von Kornre. Nadanie otrzymali: Maneke, Nausete i Jone. Nazwa wsi wzięła się od imienia najstarszego z zasadźców. W 1344 wieś podlegała pod komturstwo w Ostródzie (wykazywano 60 łanów). W 1397 r. komtur ostródzki, Gernold Mench, odnowił przywilej lokacyjny, zakładając wieś kościelną. Na potrzeby kościoła i parafii przeznaczono 4 włóki. Kościół w 1525 r. przeszedł w ręce ewangelików.. W 1594 r. wybudowano nowy kościół. Drewniana wieża (dzwonnica) z ośmiobocznym gontowym dachem, zbudowana przez cieślę Hansa Weicherta, pochodzi z 1685 r. (Wierna kopia wieży znajduje się w skansenie w Olsztynku, przy kopii kościoła z Rychnowa). Kolejną przebudowę i odnowienie kościoła wykonano w 1770 r. (obecnie istniejący).

Szkoła państwowa w Mańkach powstała w 1880 roku. W 1939 w Mańkach mieszkało 248 ludzi. Po drugiej wojnie światowej pozostało część ludności mazurskiej, która z biegiem lat wyjeżdżała na stałe do Niemiec. Na ich miejsce osiedlono kilkanaście rodzin ukraińskich, wywiezionych z Bieszczadów w ramach akcji „Wisła”.

W roku szkolnym 1946/47 w szkole w Mańkach był tylko jeden nauczyciel, a dzieci uczyło się w tym czasie 102. Od 1954 w Mańkach znajdowała się siedziba gromady, a wieś znajdowała się w powiecie ostródzkim. W 1955 Mańki podlegały pod urząd stanu cywilnego w Biesalu. W 1960 r. zlikwidowano gromadę w Mańkach. Około 1970 roku wyremontowano i rozbudowano budynek szkolny.

W 1987 r. zmarł ostatni pastor tutejszej parafii ewangelickiej, Józef Kułak. Został pochowany na cmentarzu przykościelnym. W 1991 r. kościół przejęty przez katolików po kilkuletnim użytkowaniu przez wyznawców prawosławia, został wyremontowany w 1992 r. W 1997 roku w Mańkach mieszkały 104 osoby, w 2005 już tylko 96 osób.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • we wsi znajduje się kościół ewangelicki, zbudowany w roku 1685 a rozbudowany w 1770. W kościele znajdują się namalowane na balustradach nazwiska poległych w czasie pierwszej wojny światowej mieszkańców parafii[5], z miejscowości: Kąpity (Kompitten), Biesal (Biessellen), Tomaszyn (Tomascheinen), Mańki (Manchengut), Mycyny (Meitzen), Zezuty (Sensutten), Gębiny (Heinrichsdorf), Makruty (Makrauten), Spoguny (Spogahnen), Guzowy Piec (Gusenofen), Witułty (Witulten), Jadaminy(Adamsgut), Samagowo (Sabangen), Śródka (Mittelgut), Zezuj (Sensujen). Z dwóch dzwonów jeden pochodzi z 1845 roku.
  • obok kościoła znajduje się stary, mazurski cmentarz z XVII wieku. Na przykościelnym cmentarzu znajduje się mogiła pięciu żołnierzy armii niemieckiej, poległych w 1914 r.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 77334
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 773 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
  5. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 234

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]