Napastowanie seksualne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Nie mylić z: wykorzystywaniem seksualnym dzieci.
 
Feminizm p • d • e 
Woman-power emblem.svg
 
Historia
 
Zagadnienia
 
Działaczki
 
Nurty
 
Teksty

Napastowanie lub molestowanie seksualne – nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym, którego skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie osoby nim dotkniętej[1]. Molestowaniem seksualnym mogą być elementy fizyczne, werbalne lub pozawerbalne, ale nie ma ono charakteru gwałtu, w przypadku molestowania seksualnego nie dochodzi do obcowania płciowego[1].

Molestowania seksualnego mogą doświadczać osoby obu płci, większość badań wskazuje jednak, że najczęściej sprawcami są mężczyźni a ofiarami padają kobiety[2][3]. Kobiety określają więcej zachowań jako obraźliwe, częściej doświadczają molestowania i doświadczają go bardziej długotrwale[2].

W świetle polskiego, europejskiego i amerykańskiego prawa molestowanie seksualne w miejscu pracy jest złamaniem zasady równego traktowania ze względu na płeć i stanowi przejaw niezgodnej z prawem dyskryminacji.

Historia pojęcia[edytuj | edytuj kod]

Pojęcie molestowania seksualnego (ang. sexual harassment) we współczesnym sensie zostało ukute w USA w latach 70. XX wieku[4]. W sądach w USA złożono wówczas 5 spraw, w których kobiety skarżyły swoich pracodawców za zwolnienie z pracy z powodu odrzucenia zalotów zwierzchników[4]. Kobiety argumentowały, że ich zwolnienia były dyskryminacją ze względu na płeć, co było zakazane na mocy prawa pracy[4]. Prawnicy pracodawców przekonywali, że zachowanie szefów nie jest dyskryminacją a wynika jedynie z ich prywatnych upodobań[5]. Prawnicy kobiet dowodzili, że molestowanie wynika ze sprowadzania kobiet do roli obiektów seksualnych i prowadzi do tego, że decyzje o ich zatrudnieniu są podejmowane na podstawie powodów nie związanych z ich dokonaniami w pracy[5]. W 1976 roku w sprawie Williams v. Saxbe sąd w USA uznał, że molestowanie seksualne stanowi dyskryminacje ze względu na płeć w miejscu pracy[6]. Wyrok ten wywołał kontrowersje, większość mediów odnosiła się do niego krytycznie, dziennikarze wyśmiewali go i uznawali molestowanie seksualne za temat błahy[6]. W 1979 roku ukazała się książka Catharine MacKinnon "Molestowanie seksualne kobiet pracujących" (ang. "Sexual Harassment of Working Women"), która przedstawiała dogłębne teoretyczne, filozoficzne i prawne argumenty dowodzące, że molestowanie seksualne jest formą dyskryminacji w miejscu pracy[7][1].

Wzrost świadomości znaczenia molestowania seksualnego był związany z drugą falą feminizmu[8]. Feministki poświęcały szczególną uwagę zagadnieniu przemocy wobec kobiet[8]. Na określenie zachowań nazywanych później jako "molestowanie seksualne" używano różnych terminów takich jak: "przymus seksualny", "zastraszanie seksualne", "nadużycia seksualne". W 1975 roku działaczki organizacji Working Women United, która udzielała pomocy prawnej ofiarom molestowania w miejscu pracy zdecydowały się konsekwentnie używać terminu "molestowanie seksualne" (ang. sexual harassment)[9].

Rodzaje[edytuj | edytuj kod]

Można wyróżnić pięć rodzajów molestowania seksualnego w miejscu pracy[10]:

  • molestowanie ze względu na tożsamość społeczno-kulturową (ang. gender harassment) - ogólne uwagi o charakterze seksistowskim, np. obraźliwe komentarze, wyśmiewanie tego, że kobiety jako grupa nie mają kwalifikacji do pewnego zawodu. Jest to kategoria szczególna, ponieważ nie zawiera elementów stricte seksualnych[10];;
  • zachowania uwodzicielskie[10];
  • łapówka seksualna, czyli nakłanianie do zachowań seksualnych w zamian za obietnice nagrody[10];
  • zmuszanie do aktów seksualnych przy pomocy groźby[10];
  • narzucanie się zachowaniami o charakterze seksualnym czy napaść seksualna (np. pieszczenie, dotykanie w miejsca intymne)[10].

Aspekty prawne w Polsce[edytuj | edytuj kod]

Prawo karne[edytuj | edytuj kod]

Napastowanie seksualne nie jest zdefiniowane w prawie karnym[11]. Niektóre czyny będące przejawem molestowania, takie jak groźby (art. 190), uporczywe nękanie (art. 190a), znęcanie się fizyczne lub psychiczne (art. 207 § 1) mogą być jednak karalne[11]. W zależności od stanu faktycznego molestowanie seksualne może też wypełniać znamiona czynu zabronionego z art. 197-199[11] oraz art. 202 i 203 Kodeksu karnego[potrzebny przypis].

Prawo wykroczeń[edytuj | edytuj kod]

W prawie wykroczeń molestowanie seksualne nie jest zdefiniowane[12]. Karalne są natomiast czyny godzące w obyczajność publiczną określone w art. 140[12], 141 i 142 Kodeksu wykroczeń, które mogą (art. 140 i 141) albo mają (art. 142) charakter seksualny[13].

Prawo pracy[edytuj | edytuj kod]

Polski kodeks pracy uznaje molestowanie seksualne za przejaw niezgodnej z prawem dyskryminacji[14]. Według art. 183a § 6. Kodeksu pracy molestowaniem seksualnym jest każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności lub poniżenie albo upokorzenie pracownika; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy[14]. Tego rodzaju zachowanie jest uznane za dyskryminacje ze względu na płeć[14].

Prawo europejskie[edytuj | edytuj kod]

Tak zwana Konwencja Stambulska zobowiązuje państwa sygnatariuszy, w tym Polskę, do działań, które zapewnią, że wszelkie formy niepożądanych działań werbalnych, niewerbalnych lub fizycznych o charakterze seksualnym, skutkujące naruszeniem godności danej osoby, w szczególności w atmosferze zastraszania, wrogości, upodlenia, poniżenia lub obrazy, podlegać będą odpowiedzialności karnej lub innej odpowiedzialności prawnej (art. 40)[15]. Konwencja zobowiązuje również do podjęcia działań zapobiegających molestowaniu seksualnemu, takich jak: prowadzenie edukacji anty-dyskryminacyjnej czy prowadzenie ogólnokrajowego telefonu zaufania dla ofiar molestowania seksualnego[15].

Innym ważnym aktem prawnym w prawie europejskim jest dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy[16][17]. Określa ono molestowanie seksualne w miejscu pracy jako przejaw dyskryminacji ze względu na płeć i złamanie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn[17]. Zobowiązuje również pracodawców do podejmowania działań mających na celu zwalczanie i zapobieganie molestowaniu[17].

Skala zjawiska[edytuj | edytuj kod]

Szacunki występowania molestowania seksualnego są różne w zależności od przyjętej metodologii[18]. Rozpiętość szacunków jest bardzo duża[18]. Istotne znaczenie ma przyjęta przez badaczki definicja molestowania. Jeśli definicja odnosi się do prawnie określonych kryteriów szacunki są znacznie niższe niż jeśli zapyta się osoby o to, czy doświadczyły jakichś zachowań z listy zjawisk uważanych za molestowanie[18].

Unia Europejska[edytuj | edytuj kod]

Według badania FRA 45-55% kobiet w Unii Europejskiej doświadczyło molestowania seksualnego przynajmniej raz w życiu od ukończenia 15 roku życia[19]. Z tego:

  • 29% doświadczyło niepożądanego dotykania, przytulania lub całowania[20];
  • 24% usłyszało żarty lub uwagi o charakterze seksualnym, które je obraziły[20];
  • 11% otrzymało niechciane obraźliwe e-maile lub smsy o jednoznacznie seksualnym charakterze, albo spotkały je obraźliwe seksualne zaczepki na portalach społecznościowych[20].

Przegląd badań dokonanych w 11 krajach członkowskich wykazał, że molestowania w miejscu pracy doświadczyło od 17 do 81% kobiet[18]. Tak duża rozpiętość wynika z różnych metodologii badań. W krajach, gdzie niewielki procent badanych zgłosił molestowanie zadawano jedno proste pytanie i pytano o określony okres czasu, np. ostatnie 3 miesiące. W krajach, gdzie % osób doświadczających molestowania był wyższy pytanie wymagało wskazania doświadczeń z rozbudowanej listy zachowań uważanych za przejawy molestowania[18].

Polska[edytuj | edytuj kod]

Według badania CBOS z 2018 roku 25% osób uczących się lub zatrudnionych (kobiet i mężczyzn) doświadczyło molestowania seksualnego[21]. Najczęstszą formą molestowania były niestosowne wypowiedzi o charakterze seksualnym (doświadczyło tego 24% osób)[21]. 9% osób doświadczyło napastowania fizycznego ze strony współpracowników, 2% deklarowało, że w ich miejscu ktoś otrzymał korzyści w zamian za utrzymywanie stosunków seksualnych z przełożonym[21].

Badanie zawarte w raporcie Fundacji Na Rzecz Równości i Emancypacji Ster stwierdza, ze 87% kobiet doświadczyło jakiejś formy molestowania seksualnego, przy czym:

  • najczęstszą formą molestowania były nieprzyzwoite dowcipy i podteksty seksualne w rozmowie;
  • 60% kobiet zetknęło się z mężczyznami obnażającymi się publicznie;
  • 52.5% usłyszało obraźliwe uwagi na temat swojego ciała czy seksualności;
  • 49.6% kobiet była dotykana wbrew ich woli;
  • 7.3% zetknęło się z wymuszaniem kontaktów seksualnych poprzez groźby w miejscu pracy lub nauki[22].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Latos 2014 ↓, s. 325.
  2. ↑ a b rpo 2018 ↓, s. 25.
  3. ↑ Chelsea Willness, Piers Steel, Kibeom Lee. A meta-analysis of the antecedents and consequences of workplace sexual harassment. „Personnel Psychology”. 60, 2007. DOI: 10.1111/j.1744-6570.2007.00067.x (ang.). 
  4. ↑ a b c Baker 2008 ↓, s. 15.
  5. ↑ a b Baker 2008 ↓, s. 18.
  6. ↑ a b Baker 2008 ↓, s. 22.
  7. ↑ Baker 2008 ↓, s. 99.
  8. ↑ a b Baker 2008 ↓, s. 27.
  9. ↑ Baker 2008 ↓, s. 32.
  10. ↑ a b c d e f Szczepanik i Pietrzak 2008 ↓, s. 140.
  11. ↑ a b c rpo 2018 ↓, s. 14.
  12. ↑ a b rpo 2018 ↓, s. 15.
  13. ↑ Rozdział XXV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności - Kodeks karny - KK, www.lexlege.pl [dostęp 2020-01-27] (pol.).
  14. ↑ a b c rpo 2018 ↓, s. 12.
  15. ↑ a b rpo 2018 ↓, s. 20.
  16. ↑ Latcheva 2017 ↓, s. 1823.
  17. ↑ a b c Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja przeredagowana).
  18. ↑ a b c d e Mcdonald 2012 ↓, s. 3.
  19. ↑ fra 2014 ↓, s. 30.
  20. ↑ a b c fra 2014 ↓, s. 32.
  21. ↑ a b c cbos 2018 ↓.
  22. ↑ Magdalena Grabowska, Marta Rawłuszko: Powszechność i trwałość przemocy seksualnej wobec kobiet: wyzwania metodologiczne i wyniki badań ankietowych. W: Magdalena Grabowska, Agnieszka Grzybek (red.): Przełamać tabu - raport o przemocy seksualnej. Warszawa: 2016, s. 27. ISBN 978-83-944788-0-3. [dostęp 2019-12-18].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Napastowanie_seksualne&oldid=58988681”