Operacja Litani

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Operacja Litani
konflikt izraelsko-palestyński, wojna domowa w Libanie
Ilustracja
Spotkanie izraelskich żołnierzy z mjr. Saad Haddadem
Czas

14–21 marca 1978

Miejsce

granica izraelsko-libańska

Terytorium

Izrael/Liban

Przyczyna

palestyńskie ataki terrorystyczne

Wynik

usunięcie OWP z południowego Libanu; ustanowienie strefy buforowej UNIFIL

Strony konfliktu
 Izrael
Liban Armia Południowego Libanu 		Organizacja Wyzwolenia Palestyny
Dowódcy
Mordechaj Gur,
Saad Haddad,
Antoine Lahad 		Jasir Arafat
Straty
22 zabitych, 113 rannych 1100-2000 zabitych, 100-250 tys. cywilów przesiedlonych
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Litani (hebr. מִבְצָע ליטני) – operacja wojskowa przeprowadzona przez Siły Obronne Izraela w dniach 14–21 marca 1978 roku w południowym Libanie. Była odpowiedzią na masakrę na drodze przybrzeżnej(inne języki) w Izraelu, w której palestyńscy terroryści z Al-Fatah zabili 39 Izraelczyków i ranili 71 osób. Celem operacji było zniszczenie baz OWP w południowym Libanie. Podczas operacji Siły Obronne Izraela przejęły kontrolę nad obszarem położonym na południe od rzeki Litani, na północ od której wycofały się siły OWP. Izraelczycy wycofali się w czerwcu (po trzech miesiącach), pozostawiając za sobą zmienioną sytuację w południowym Libanie – na granicę izraelsko-libańską przybyły uzbrojone międzynarodowe siły UNIFIL oraz powstała chrześcijańska enklawa tworząca strefę buforową. Była ona kontrolowana przez chrześcijańskie milicje, które następnie przekształciły się w Armię Południowego Libanu.

Tło wydarzeń[edytuj | edytuj kod]

Konflikt izraelsko-arabski i kolejno toczone wojny izraelsko-arabskie wywierały silny wpływ na sytuację wewnętrzną w Libanie. Napływ palestyńskich uchodźców po 1948 roku doprowadził do poważnych zmian demograficznych, zaburzając delikatną równowagę pomiędzy muzułmanami i chrześcijanami. W kolejnych latach wielokrotnie dochodziło do przygranicznych incydentów, w których palestyńscy terroryści atakowali cywilne cele w Izraelu. Z tego powodu rejon granicy przez cały ten czas stanowił obszar zapalny. Wojna sześciodniowa z 1967 roku spowodowała pogorszenie stosunków izraelsko-libańskich. Zajęte wówczas przez Izraelczyków Farmy Szebaa, góra Hermon oraz Wzgórza Golan, przyniosły z sobą wydłużenie granicy izraelsko-libańskiej. W latach 60. XX wieku Organizacja Wyzwolenia Palestyny utworzyła liczne bazy szkoleniowe na południowo-zachodnich stokach góry Hermon. Bazy połączono liniami komunikacyjnymi z wioskami zaopatrzeniowymi, a na granicy wystawiono punkty obserwacyjne. Cała ta mocno rozbudowana infrastruktura była dobrze ukryta w trudno dostępnej górskiej okolicy. W ten sposób powstało swoiste państwo w państwie, nazywane „Fatahland” (od nazwy Al-Fatah, który odgrywał dominującą rolę w OWP). Gdy w latach 1970–1971 władze jordańskie usunęły ze swojego terytorium palestyńskie ugrupowania zbrojne, schroniły się one w Libanie. Na czele tych ugrupowań stał Jasir Arafat. Palestyńczycy prowadzili systematyczny ostrzał terytorium północnego Izraela oraz organizowali spektakularne ataki terrorystyczne. Rząd libański akceptował ich obecność oraz cicho popierał międzynarodową działalność terrorystyczną. Korzystając z pomocy radzieckich ekspertów wojskowych, w palestyńskich bazach szkolono członków Czerwonych Brygad, Frakcji Czerwonej Armii i innych grup terrorystycznych. W 1973 roku armia libańska podjęła nieudaną próbę siłowego przejęcia kontroli nad południowym Libanem, po czym wycofała się na linię rzeki Litani. Graniczące z Izraelem tereny zostały pod całkowitą kontrolą Palestyńczyków. W kolejnych latach doszło do licznych ataków, podłożeń min lądowych, porwań i morderstw cywilów w Izraelu. Równocześnie, w kwietniu 1975 roku, rozpoczęła się pierwsza faza wojny domowej w Libanie[1]. W czerwcu 1976 roku do Libanu wkroczyły wojska syryjskie, wymuszając na wszystkich stronach przyjęcie zawieszenia broni[2]. Dodatkowo w październiku tego samego roku Liga Arabska wysłała do Libanu Arabskie Siły Odstraszające (Arab Deterrent Force), które miały nadzorować zawieszenie broni. W ten sposób Liban praktycznie znalazł się w syryjskiej strefie wpływów[3]. Dokonana 11 marca 1978 roku przez palestyńskich terrorystów z al-Fatah masakra na drodze przybrzeżnej wstrząsnęła opinią publiczną Izraela. W tym ataku terrorystycznym zginęło 39 Izraelczyków, a rannych zostało 71 osób. Rząd Izraela podjął decyzję o przeprowadzeniu dużej operacji wojskowej, która mogłaby przynieść konkretne rezultaty w wojnie z terrorystami w południowym Libanie[4].

Trwająca od 1975 roku wojna domowa w Libanie przyniosła nawiązanie dobrych kontaktów władz izraelskich z chrześcijanami związanymi z Falangą Libańską. W latach 1975–1976 milicje chrześcijańskie korzystały z pomocy izraelskich ekspertów wojskowych i ograniczonych dostaw broni. Gdy do Libanu weszły wojska syryjskie, ze względu na bliskość Izraela nie przekroczyły one rzeki Litani. W maju 1977 roku Izraelczycy zwiększyli współpracę z chrześcijanami w południowym Libanie, widząc w nich możliwość zbudowania przeciwwagi dla rosnących sił palestyńskich organizacji terrorystycznych. Falangiści byli zachęcani do podjęcia działań przeciwko Palestyńczykom. Z tego powodu 2 marca 1978 roku siły Falangi z rejonu wioski Ajn Ibil zajęły pobliską szyicką wioskę Marun ar-Ras. Wezwane na pomoc siły al-Fatah szybko wyparły falangistów, którzy nie doczekali się na obiecane izraelskie wsparcie lotnicze. Po tym incydencie Izraelczycy rozmieścili oddział swoich żołnierzy w rejonie wioski Ajn Ibil, aby chronić ją przed możliwym odwetem. Zdarzenia te stały się dodatkowym czynnikiem, pobudzającym Izrael do przeprowadzenia operacji wojskowej w południowym Libanie. Miała ona udowodnić chrześcijańskim sojusznikom, że Izrael będzie wywiązywał się ze swoich zobowiązań i wspierał ich dalsze działania militarne[5].

Przygotowania do operacji[edytuj | edytuj kod]

Dowództwo nad operacją objął szef Dowództwa Północnego, gen. Awigdor Ben-Gal, a dowódcą działań operacyjnych został gen. Refa’el Etan. Minister obrony Ezer Weizman zalecał zajęcie nadmorskiego miasta Tyr i sąsiedniego obozu uchodźców palestyńskich Raszidieh, jednak Szef Sztabu Generalnego gen. Mordechaj Gur nie zgodził się na to w obawie, że atak na obóz przyniesie zbyt wiele ofiar cywilnych. Zrezygnowano więc z zajmowania miasta, podejmując decyzję o stworzeniu enklawy Tyru. Później gen. Refa’el Etan skrytykował tę decyzję, twierdząc, że w znacznym stopniu utrudniło to realizację powierzonych zadań (pozostawienie sił OWP w rejonie Tyru było przyczyną tarć z UNIFIL-em w przyszłości). Celem operacji było zajęcie południowego Libanu i zniszczenie infrastruktury OWP, a tym samym powstrzymanie ataków terrorystycznych na izraelskich cywilów. W ten sposób, zajęty obszar pełniłby rolę strefy buforowej między Izraelem a Libanem. Operację początkowo nazwano „Ojciec Mądrości” (Avi Ha-Chochma), a następnie zmieniono ją na „Litani” od rzeki Litani, która miała stanowić granicę obszaru, zajętego przez Siły Obronne Izraela[6].

Zakładano, że Izraelski Korpus Morski nałoży blokadę morską na wybrzeże południowego Libanu. Po zmasowanym ataku Sił Powietrznych Izraelu i ostrzale artyleryjskim do południowego Libanu miały wejść duże siły lądowe. Obszar działań operacyjnych podzielono na cztery sektory. Do sektora zachodniego miała wkroczyć Brygada Spadochronowa dowodzona przez płk. Amnona Lipkin-Szachaka. Drugi sektor przydzielono Dywizji Galil, zaś trzeci – Dywizji Spadochronowej Ha-Esz pod dowództwem gen Uri Simchoni. Siły dywizji podzielono na dwie grupy bojowe, dowodzone przez płk Jorama Jaira i płk Icchaka Mordechaja, które wzmocniono batalionami piechoty z Brygady Bislamach oraz siłami rezerwowymi Dywizji Spadochronowej. Najtrudniejszy sektor wschodni przekazano siłom wydzielonym z 36 Dywizji Pancernej gen. Orri Ur. Była to część Brygady Golani pod dowództwem płk. Amira Reuveni. Wsparcie pancerne zapewniały 7 Brygada Pancerna i 188 Brygada Pancerna. Na terytorium Libanu miało wkroczyć około 10 tys. żołnierzy, wspieranych przez 200 czołgów. Całość izraelskich sił przeznaczonych do operacji ocenia się na około 25 tys. żołnierzy.

Operacja[edytuj | edytuj kod]

Operacja „Litani” rozpoczęła się w nocy 14 marca 1978 roku.

I faza (14–17 marca 1978)[edytuj | edytuj kod]

W pierwszej fazie operacji „Litani” (wówczas nazywała się jeszcze operacją „Ojciec Mądrości”) siły lądowe Dywizji Spadochronowej, Brygady Spadochronowej i Brygady Golani, wspierane przez jednostki pancerne, piechoty, inżynieryjne, artylerię i lotnictwo, przekroczyły granicę izraelsko-libańską. Od samego początku działania izraelskich wojsk poparł libański mjr Saad Haddad, który dowodził chrześcijańską Armią Wolnego Libanu. Podporządkował się on pod rozkazy izraelskiego dowództwa.

Izraelczycy w ciągu trzech dni przejęli kontrolę nad przygranicznym pasem o szerokości 10 km. Szacuje się, że OWP dysponowała w tym obszarze siłami około 4 tys. bojowników. W wielu miejscach doszło do ciężkich walk. W sektorze pierwszym utworzono izolowaną enklawę miasta Tyr. W sektorze trzecim na zachód od miejscowości Bint Dżubajl napotkano na dobrze ufortyfikowane pozycje i ukryte wśród wzgórz bunkry. Na ich przedpolu wykopano głębokie betonowe rowy, które utrudniały działania czołgom. Zajmując wioskę Bajt Jahun, utworzono w niej stanowisko wypadowe dla jednostek zmechanizowanych. Grupa, dowodzona przez płk. Mordechaja, szybkim uderzeniem zajęła Marun ar-Ras i Bint Dżubajl, udzielając wsparcia siłom walczącym po stronie zachodniej. W sektorze czwartym zajęto miejscowość Al-Chijam, oczyszczając w ciężkich walkach okoliczne wzgórza[7]. Działania lądowe wspierało lotnictwo. 15 marca w wiosce Abbassieh na wschód od Tyru doszło do omyłkowego zbombardowania meczetu (zginęło 40 osób, a ponad 100 zostało rannych). Przez cały czas w powietrzu utrzymywano ciężkie myśliwce przewagi powietrznej F-15 Eagle, które były przygotowane na ewentualność konfrontacji z syryjskimi myśliwcami (nie doszło do niej).

17 marca siły lądowe zajęły 10 km pas przygraniczny i tym samym zakończyły I fazę operacji „Litani”. Izraelskiej ofensywie towarzyszyło powstanie fali libańskich uchodźców, którzy uciekali na północ, w stronę Libanu. Ocenia się, że około 100-250 tys. cywilów opuściło swoje domy – w większości byli to szyici. 15 marca rząd libański poinformował, że około 285 tys. palestyńskich uchodźców ucieka z południa Libanu, kierując się w stronę Bejrutu[8].

II faza[edytuj | edytuj kod]

Po osiągnięciu zakładanych wstępnie celów 17 marca podjęto decyzję o poszerzeniu granic działań operacyjnych do rzeki Litani. Zmieniono wówczas nazwę operacji na „Litani”.

Izraelscy spadochroniarze przeprowadzili desant z helikopterów, przejmując wszystkie mosty na rzeki Litani. Odcięto w ten sposób możliwość odwrotu siłom OWP z południowego Libanu. W ciągu czterech kolejnych dni Izraelczycy przejęli pełną kontrolę nad całym obszarem, eliminując napotkane siły palestyńskich bojowników. Palestyńczycy usiłowali odpowiadać ostrzałem moździerzowym i rakietowym terytorium północnego Izraela, ale nie byli w stanie prowadzić skutecznego ognia. Jedynie w kibucu Menara od ostrzału zginęło 2 mieszkańców[7].

21 marca 1978 roku minister obrony Ezer Weizman nakazał siłom zbrojnym wstrzymanie działań i rozpoczęcie wycofywania się na linię międzypaństwowej granicy. W praktyce wycofanie zajęło trzy miesiące i zakończyło się w czerwcu 1978 roku.

Zawieszenie broni[edytuj | edytuj kod]

17 marca 1978 roku prezydent Stanów Zjednoczonych Jimmy Carter skrytykował izraelską operację na terytorium Libanu mówiąc, że jest ona „poważnym zagrożeniem dla pokoju w regionie”[8]. Dwa dni później amerykański ambasador przy ONZ zaproponował, by międzynarodowe siły pokojowe pod mandatem ONZ zastąpiły izraelską armię w południowym Libanie. Tego samego dnia Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła Rezolucję nr 425, wzywającą Izrael do natychmiastowego przerwania wszystkich działań zbrojnych i „niezwłocznego wycofania wojsk z całego terytorium Libanu”. Miejsce wycofanych izraelskich oddziałów miały zająć powołane specjalnie w tym celu tymczasowe siły UNIFIL (ang. United Nations Interim Force in Lebanon), których zadaniem było nadzorowanie międzynarodowego pokoju i udzielenie pomocy libańskiemu rządowi w przejęciu kontroli nad południowym Libanem[9]. Pierwsi żołnierze sił pokojowych UNIFIL przybyli do Libanu 23 marca 1978 roku, ustanawiając swoją główną kwaterę w An-Nakura[10].

Rezolucja nr 425 nie spowodowała natychmiastowego ogłoszenia zawieszenia broni. Izraelczycy prowadzili swoje działania wojskowe jeszcze przez dwa dni i 21 marca 1978 roku ogłosili zawieszenie broni. Natomiast OWP w swojej pierwszej reakcji ogłosiło, że nie zastosuje się do Rezolucji nr 425, ponieważ nic ona nie wspomniała o nich[10]. 28 marca 1978 roku Jasir Arafat spotkał się w Bejrucie z dowódcą UNIFIL Emmanuelem Erskine, po czym nakazał siłom OWP wprowadzenie zawieszenia broni. Brytyjska specjalistka ds. Bliskiego Wschodu, Helena Cobban, określiła to porozumienie „punktem zwrotnym w historii palestyńskiego ruchu oporu”, ponieważ pierwszy raz porozumienie o zawieszeniu broni z Izraelem zostało oficjalnie zatwierdzone przez wszystkie organy kierownicze Organizacji Wyzwolenia Palestyny[10].

Nie wszystkie siły zaangażowane w konflikt zaakceptowały zawieszenie broni. W kwietniu 1978 roku Abu Daoud, wysoki przywódca al-Fatah, zorganizował komórki, liczące około 70-80 bojowników z zamiarem zerwania rozejmu. Jasir Arafat i Chalil al-Wazir nakazali aresztowanie wszystkich osób, zaangażowanych w tę działalność. Sam Abu Daoud przyłączył się następnie do Organizacji Abu Nidala i kontynuował działalność terrorystyczną przeciwko Izraelowi[10]. Do incydentów doszło również po drugiej stronie. 19 kwietnia 1978 roku siły Armii Południowego Libanu ostrzelały siedzibę UNIFIL, zabijając 8 żołnierzy sił pokojowych[11]. W tym samym miesiącu chrześcijańscy bandyci porwali trzech żołnierzy sił UNIFIL (szeregowych Barretta, Smallhorne'a i O'Mahoneya), zabijając dwóch z nich[12]. W 1981 roku palestyńscy bandyci porwali również irlandzkiego żołnierza sił UNIFIL[13].

Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]

Liban[edytuj | edytuj kod]

Izraelska operacja przyniosła poważne zniszczenia w licznych libańskich miasteczkach i wsiach położonych na południe od rzeki Litani. Działania wojenne przyniosły falę uciekinierów, których liczbę szacuje się w zakresie od co najmniej 100 tys. do 250 tys.[14][15] Ostrzał artyleryjski, bombardowania lotnicze i przemieszczenie dużej liczby uciekinierów spowodowały rozległe zniszczenia mienia i infrastruktury[16]. Liczbę ofiar śmiertelnych szacuje się w zakresie od 1100 do 2000, z czego co najmniej 300-550 było palestyńskimi bojownikami[17][18][14][15].

Siły Organizacji Wyzwolenia Palestyny nie zostały całkowicie wyeliminowane, gdyż zdołały w znacznej części uciec na północ od rzeki Litani. Również enklawa miasta Tyr nie została zajęta, co umożliwiło Palestyńczykom zachowanie swojej infrastruktury. Pozwoliło to na dalsze prowadzenie walki zbrojnej i kontynuowanie ataków terrorystycznych na Izrael oraz cele żydowskie na świecie. Skoncentrowali oni teraz swoją infrastrukturę w libańskich obozach uchodźców położonych w rejonie Tyru i Bejrutu. W samym południowym Libanie powstała strefa buforowa, którą kontrolowały chrześcijańskie siły Armii Wolnego Libanu. Otrzymywała ona pomoc z Izraela w postaci dostaw uzbrojenia, szkolenia wojskowego i informacji wywiadowczych. Dowodzący Armią Wolnego Libanu, mjr Saad Haddad, ogłosił 18 kwietnia 1979 roku powstanie Niezależnego Wolnego Libanu. W maju 1980 roku Armia Wolnego Libanu zmieniła nazwę na Armia Południowego Libanu. Strefa buforowa w południowym Libanie była nieustannie atakowana i ostrzeliwana przez siły OWP, które przeszły wówczas gruntowną reorganizację, szykując się do regularnej wojny z Izraelem. Udoskonalono metody maskowania stanowisk artyleryjskich i baz zaopatrzenia, co miało utrudnić ich wykrycie i zniszczenie z powietrza. Jasir Arafat mówił: „Pokój dla nas oznacza zniszczenie Izraela”[8].

Izrael[edytuj | edytuj kod]

Izrael poniósł stosunkowo niskie koszty operacji. Ogółem zginęło 18 Izraelczyków (dodatkowo czterech zginęło podczas wycofywania się w dniu 5 kwietnia), a 113 zostało rannych. Jeden schwytany do niewoli żołnierz został wymieniony 14 marca 1979 roku w zamian za 76 palestyńskich terrorystów. Największe koszty Izrael poniósł na arenie międzynarodowej, gdzie przypisano mu odpowiedzialność za śmierć wielu cywilów i powstanie dużej liczby uchodźców.

Podsumowanie[edytuj | edytuj kod]

Z punktu widzenia izraelskiego, niezwykle ważne było zachowanie sił syryjskich, które podczas operacji „Litani” nie wzięły udziału w walkach. Skutkiem ubocznym była widoczna zmiana polityki Syryjczyków, którzy zwrócili się przeciwko chrześcijanom w Libanie. Zwiększyli oni wsparcie wojskowe frakcji szyickich, doprowadzając do coraz częstszych starć wewnętrznych. W kwietniu 1981 roku chrześcijańskie Siły Libańskie przeprowadziły ofensywę, próbując opanować Dolinę Bekaa i zmusić wojska syryjskie do opuszczenia Libanu. Podczas walk dowódca chrześcijańskich milicji Baszir al-Dżumajjil zwrócił się do Izraela o pomoc wojskową. W odpowiedzi izraelskie siły powietrzne wielokrotnie bombardowały bazy OWP w Dolinie Bekaa. 23 sierpnia 1982 roku Baszir al-Dżumajjil został wybrany prezydentem Libanu. Otwierało to drogę do zawarcia porozumienia pokojowego libańsko-izraelskiego. 14 września tego samego roku, na dziewięć dni przed rozpoczęciem urzędowania, został on zamordowany przez prosyryjskiego bojówkarza, Habiba Chartouniego[19]. Dalsza eskalacja przemocy doprowadziła do wybuchu wojny libańskiej (1982-1985).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Lebanese Civil War 1977-1981. [w:] liberty05.com [on-line]. [dostęp 2014-03-30]. (ang.).
  2. ↑ Robert Fisk: Pity the Nation: Lebanon at War. Nation Books, 2002, s. 78-81. ISBN 0-19-280130-9.
  3. ↑ Lebanon (Civil War 1975-1991). [w:] Global Security [on-line]. [dostęp 2014-03-30]. (ang.).
  4. ↑ Avi Shlaim: The Iron Wall: Israel and the Arab World. W.W. Norton & Company, 2001, s. 369. ISBN 978-0-393-32112-8.
  5. ↑ Ben D. Mor; Moaz Zeev: Bound by Struggle: The Strategic Evolution of Enduring International Rivalries. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2002, s. 192. ISBN 978-0-472-11274-6.
  6. ↑ Opération Litani. [w:] A.L.S. Miniature [on-line]. [dostęp 2014-03-30]. (fr.).
  7. ↑ a b Operacja Litani: krok po kroku. [w:] Mako [on-line]. 2013-09-12. [dostęp 2014-03-31]. (hebr.).
  8. ↑ a b c 1974-1978 - Do pokoju z Egiptem. [w:] Izrael.badacz.org [on-line]. [dostęp 2014-03-31]. (pol.).
  9. ↑ United Nations: United Nations Security Council Resolution 425. [w:] Wikisource [on-line]. 1978-03-31. [dostęp 2014-03-31]. (ang.).
  10. ↑ a b c d Helena Cobban: The Palestinian Liberation Organisation: People, Power, and Politics. Cambridge University Press, 1984, s. 95-96. ISBN 978-0-521-27216-2.
  11. ↑ Robert Fisk: Pity the Nation: The Abduction of Lebanon. Nation Books, 2002, s. 138. ISBN 978-1-56025-442-3.
  12. ↑ Robert Fisk: Pity the Nation: The Abduction of Lebanon. Nation Books, 2002, s. 152-154. ISBN 978-1-56025-442-3.
  13. ↑ Henry McDonald: 20-year hunt for kidnapped Irish soldier almost over. [w:] The Guardian [on-line]. 2001-05-06. [dostęp 2014-03-31]. (ang.).
  14. ↑ a b Spencer C. Tucker: The Encyclopedia of Middle East Wars. 2010, s. 728. ISBN 978-1-85109-947-4.
  15. ↑ a b Noam Chomsky: The Fatefull Triangle. South End Press, 1983, s. 192. ISBN 0-89608-187-7.
  16. ↑ Yaacov Vertzberger: Risk taking and decisionmaking: foreign military intervention decisions. Stanford University Press, 1998, s. 328. ISBN 978-0-8047-2747-1.
  17. ↑ Augustus Richard Norton; Jillian Schwedler. (In)security Zones in South Lebanon. „Journal of Palestine Studies”. 23, s. 61-79, 1993. University of California Press. 
  18. ↑ Yehezkel Lein: Israeli Violations of Human Rights of Lebanese Civilians. Jerusalem: B'Tselem, 2000, s. 12-13. ISBN 0793-520X. [dostęp 2014-03-31]. (ang.).
  19. ↑ Historical Fact: The Assassination of Bashir Gemayel. [dostęp 2014-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-15)]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacja_Litani&oldid=71576546”