Przytuły (gmina)
| gmina wiejska | |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
2007062 | ||||||
| Wójt |
Kazimierz Ramotowski | ||||||
| Powierzchnia |
71,18 km² | ||||||
| Populacja (2021) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
30,4 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
86 | ||||||
| Kod pocztowy |
18-423 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
BLM | ||||||
Adres urzędu: ul. Supska 1018-423 Przytuły 18-423 Przytuły | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||||
| 53°22′03″N 22°18′35″E/53,367500 22,309722 | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Przytuły (hist. gmina Kubra) – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie łomżyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.
Siedziba gminy to Przytuły.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Gmina zbiorowa Przytuły powstała w powiecie kolneńskim na początku XX wieku z obszaru zniesionej gminy Kubra. Data utworzenia nie jest znana. Gmina Kubra funkcjonowała jeszcze w 1883 roku[4] i 1914 roku[5], lecz w wykazie z 1921 jednostka figuruje już pod nazwą Przytuły[6].
Na początku okresu międzywojennego gmina Przytuły należała do powiatu kolneńskiego w woj. białostockim, a w związku ze zniesieniem powiatu 1 kwietnia 1932 roku gminę przyłączono do powiatu łomżyńskiego w tymże województwie[7]. 16 października gminę Przytuły podzielono na 38 gromad: Aleksandrowo (z siedzibą w Doliwy), Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy, Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kolonia, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły-Poleśne, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[8]. 1 kwietnia 1939 roku gminę Przytuły wraz z całym powiatem łomżyńskim przyłączono do woj. warszawskiego[9].
Przez krótki okres po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną, lecz już z dniem 18 sierpnia 1945 roku została wraz z powiatem łomżyńskim wyłączona z woj. warszawskiego i przyłączona z powrotem do woj. białostockiego[10]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona 38 gromad: Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy (z dawnej gromady Aleksandrowo), Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły kol., Przytuły-Las, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[11]. 1 stycznia 1953 zniesiono gromadę Kubra, dzieląc je nad trzy nowe gromady: Kubra Nowa, Kubra Stara i Kubra-Przebudówka, zwiększając tym samym liczbę gromad w gminie do 40[12].
Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[13], a jej obszar podzielono między nowe gromady[14]:
- w powiecie łomżyńskim:
- Łoje-Awissa (Łoje Awissa, Racibory, Czachy, Barwiki, Szlasy, Brychy i Pluty),
- Obrytki (Obrytki, Ramoty, Grzymki, Bagienice, Borawskie i Mieczki),
- Przytuły (Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Aleksandrowo, Gardoty, Mroczki, Chrzanowo, Kubra Nowa i Kubra Stara),
- Romany (Romany, Rosochate, Kurkowo, Siwki, Wiłamowo i Gnatowo),
- Wagi (Wagi, Konopki, Wypychy, Dusze, Szyjki, Supy, Chrostowo, Pieńki, Trzaski i Kubra-Przebudówka);
- w powiecie grajewskim:
- w powiecie kolneńskim:
- Cedry (Lisy).
Gminę Przytuły reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w tymże powiecie i województwie[15]. Gmina objęła wówczas 31 sołectw: Bagienice, Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Dębówka, Dusze, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kąty, Konopki, Kubra, Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Ramoty, Romany, Stara Kubra, Supy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[16]. 1 czerwca 1975 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego woj. łomżyńskiego[17].
2 lipca 1976 roku została zniesiona, a jej tereny włączone do gmin[18]:
- Jedwabne (obszary sołectw: Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Doliwy, Kąty, Kubra, Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi),
- Radziłów (obszary sołectw: Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy),
- Stawiski (obszary sołectw: Bagienice, Gardoty, Grzymki, Ramoty, Romany, Obrytki i Wilamowo).
Gminę reaktywowano ponownie 1 stycznia 1984. Reaktywowana gmina Przytuły objęła znacznie mnieszy obszar niż w latach 1973–76. W jej skład weszły sołectwa: Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi z gminy Jedwabne oraz sołectwa Gardoty, Obrytki i Wilamowo z gminy Stawiski. Do gminy Przytuły nie powróciły natomiast: sołectwa Chrostowo, Kąty i Pluty, które pozostały w gminie Jedwabne; sołectwa Bagienice, Grzymki, Ramoty i Romany, które pozostały w gminie Stawiski; oraz żadne z sołectw włączonych do gminy Radziłów (Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy)[19].
1 stycznia 1986 do gminy Przytuły z gminy Stawiski powróciło sołectwo Grzymki[20], a 1 lipca 1990 sołectwo Bagienice[21].
Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Według danych z roku 2002[22] gmina Przytuły ma obszar 71,18 km², w tym:
- użytki rolne: 79%
- użytki leśne: 15%
Obszar gminy stanowi 5,26% powierzchni powiatu.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W II Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]
Gminę w ówczesnych granicach zamieszkiwało 6643 osób – 6548 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, 11 ewangelickiego, a 83 mojżeszowego. Jednocześnie 6604 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 36 żydowską, 2 litewską, a 1 rosyjską. Było tu 1141 budynków mieszkalnych[23].
Współcześnie[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2004[24]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 2198 | 100 | 1092 | 49,7 | 1106 | 50,3 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
30,9 | 15,3 | 15,5 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Przytuły w 2014 roku[1].
Sołectwa[edytuj | edytuj kod]
Bagienice, Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski, Wagi, Wilamowo[2].
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Grabowo, Jedwabne, Radziłów, Stawiski, Wąsosz
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gmina Przytuły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-02-03], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b BIP gminy, sołectwa
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
- ↑ Powiat kolneński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 266.
- ↑ Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego R. 2, 1914
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom V - Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
- ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
- ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 10, poz. 37
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 18/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu łomżyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z 9 grudnia 1972 r (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z 1973 r. nr 1, poz. 1).
- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
- ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143
- ↑ Dz.U. z 1983 r. nr 70, poz. 314
- ↑ M.P. z 1985 r. nr 46, poz. 308
- ↑ M.P. z 1990 r. nr 18, poz. 143
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 45.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
