Rafał Gan-Ganowicz

Rafał Gan-Ganowicz

Jerzy Rawicz

Data i miejsce urodzenia	23 kwietnia 1932 Warszawa
Data i miejsce śmierci	22 listopada 2002 Lublin
Przyczyna śmierci	rak płuca
Miejsce spoczynku	Lublin, cmentarz kościoła św. Agnieszki
Narodowość	polska
Odznaczenia

Rafał Gan-Ganowicz (ur. 23 kwietnia 1932 w Wawrze, zm. 22 listopada 2002 w Lublinie) – polski najemnik, dziennikarz, korespondent Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa – ps. „Jerzy Rawicz”, działacz polityczny i społeczny, członek Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wojna i okres powojenny

Pochodził z rodziny o korzeniach tatarskich, posługującej się herbem Rawicz. Ojciec przez pewien czas był żołnierzem Legii Cudzoziemskiej, następnie wyjechał w celach zarobkowych do Argentyny. Podczas kampanii wrześniowej zginęła jego matka, a w powstaniu warszawskim zginął ojciec. Osierocony Gan-Ganowicz zetknął się z Armią Czerwoną – „czego sowieciarz nie może zabrać, to zniszczy” i w rezultacie „antykomunizmu nie wyniósł z domu, lecz nauczyli go komuniści”. W powojennej Polsce jako kilkunastolatek stworzył konspiracyjną organizację kolportującą antykomunistyczne ulotki i malującą napisy na murach.

W czerwcu 1950 roku Urząd Bezpieczeństwa wpadł na trop organizacji i Gan-Ganowicz zaplanował ucieczkę do Wrocławia. Próbując przejść między wagonami, dostrzegł skład do Berlina. Ukryty pod pociągiem wyjechał z Polski do Berlina Zachodniego, gdzie wstąpił do amerykańskiej służby wartowniczej. Kilkanaście miesięcy później wyjechał do Francji, gdzie zdał maturę i odbył studia oficerskie, organizowane przez NATO, i kurs spadochroniarski. Patent podporucznika odebrał 11 listopada 1959 w Londynie z rąk generała Władysława Andersa. W Paryżu uczył w polskiej szkole.

Udział w konfliktach zbrojnych

Kongo

W Brukseli zaciągnął się do wojsk Moïse Tshombego, premiera Konga i przywódcy secesyjnej Katangi. Dowodził tam jednym z batalionów, walcząc wespół z innymi polskimi najemnikami jak Józef Swara, Kazimierz Topór-Staszak i Stanisław Krasicki.

Jemen

W 1967 roku dołączył do wojsk brytyjskich próbujących stłumić antykolonialne powstanie na terytorium Federacji Arabii Południowej (konflikt adeński), które zakończyło się zwycięstwem rebeliantów. 28 listopada 1967 roku wojska brytyjskie opuściły Aden, stolicę Federacji, a dwa dni później niepodległość ogłosiła Ludowa Republika Południowego Jemenu (od 1970 roku Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu). Działania grupy Gan-Ganowicza doprowadziły m.in. do zestrzelenia podczas misji bojowej samolotu sowieckiego pilotowanego przez płk. Kozłowa, dowódcę grupy „doradców”, którzy udzielali w Jemenie militarnego wsparcia marksistowskiemu Frontowi Wyzwolenia Narodowego oraz Frontowi Wyzwolenia Okupowanego Jemenu Południowego, wyznającego ideologię arabskiego nacjonalizmu. Poza Związkiem Radzieckim, powstanie w Jemenie Południowym wspierał Egipt (występujący wówczas na arenie międzynarodowej pod nazwą Zjednoczonej Republiki Arabskiej) i Jemen Północny (Jemeńska Republika Arabska). Dokumenty znalezione przy Kozłowie (m.in. wykaz żołnierzy radzieckich w Jemenie) posłużyły jako dowód aktywnego wspierania militarnego rebelii przez ZSRR, czemu Rosjanie zaprzeczali na forum ONZ.

Działalność antykomunistyczna

Po powrocie do Francji zamieszkał w Paryżu. Pracował m.in. jako kierowca, elektryk, tłumacz i działał w organizacjach kombatanckich. Gdy 13 grudnia 1981 roku rząd PRL wprowadził w Polsce stan wojenny, współorganizował demonstracje w obronie więzionych działaczy „Solidarności”. W latach 80. był zagranicznym przedstawicielem konspiracyjnej organizacji „Solidarność Walcząca”. Był też korespondentem Radia Wolna Europa, występując pod pseudonimem Jerzy Rawicz.

Napisał wspomnienia pt. Kondotierzy. Książka była wydawana wielokrotnie w drugim obiegu wydawniczym w latach 80. (m.in. przez Solidarność Walczącą) i 90. (co najmniej dwa wydania firm prywatnych), a także za granicą. Drugiej książki, o amerykańskich oddziałach wartowniczych, nie dokończył.

Zarządzeniem Prezydenta RP na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego z 11 listopada 1989 został powołany na członka Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej z terenu Francji w trwającej VIII kadencji (1989-1991).

W lutym 1997 roku powrócił na stałe do Polski, zamieszkał w Warszawie, a następnie przeprowadził się do Lublina, gdzie współpracował z Fundacją Młoda Demokracja, oraz z Fundacją Szczęśliwe Dzieciństwo. Przyjaźnił się m.in. z Ewą Kubasiewicz-Houée i Tadeuszem Sikorą, poetą i kompozytorem. W Lublinie mieszkał do śmierci.

W 2006 pisarz i dziennikarz Jacek Indelak, który był konsultantem na planie filmu Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza, przytoczył swoją rozmowę z Gan-Ganowiczem, gdzie ten na pytanie - „Jak to jest zabić człowieka?” udzielił odpowiedzi: - „Nie wiem. Ja zabijałem tylko wrogów.”.

Nagrobek Rafała Gan-Ganowicza

Zmarł na raka płuca 22 listopada 2002 roku, w wieku 70 lat. Pogrzeb odbył się 26 listopada 2002 roku w Lublinie. Pochowany został na cmentarzu na Kalinowszczyźnie.

Był żonaty, miał córkę Ewę.

Film „Pistolet do wynajęcia”

W 1996 r. Piotr Zarębski rozpoczął realizację filmu o Rafale Gan-Ganowiczu pt. Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza. Choć scenariusz uzyskał akceptację Pierwszego Programu TVP, na kolaudacji w styczniu 1997 r. film przepadł. Pretekstem była „pochwała przemocy”, w rzeczywistości zaważyły względy polityczne. Dzięki akcji medialnej dziennika „Życie” (m.in. artykuł Andrzeja Rafała Potockiego Kto się boi Rafała Gan-Ganowicza?), powiązanej z działaniami politycznymi (62 posłów złożyło interpelacje m.in. w tej sprawie), film został puszczony w paśmie o wysokiej oglądalności.

Następnie odbyły się pokazy filmu w różnych miastach Polski, które odwiedziło kilka tysięcy osób. Od tamtej pory Rafał Gan-Ganowicz stał się znany w polskich środowiskach antykomunistycznych.

Spektakl Teatru Telewizji „Operacja Reszka”

Rafał Gan-Ganowicz jest jednym z bohaterów opartej na faktach sztuki „Operacja Reszka” Włodzimierza Kuligowskiego poświęconej intrydze peerelowskich służb bezpieczeństwa, obliczonej na zwabienie w pułapkę, a następnie likwidację Piotra Jeglińskiego. W scenariuszu nie został wskazany z nazwiska i w spektaklu pojawia się jako „Rafał”.

Twórczość

• Rafał Gan-Ganowicz, „Kondotierzy”, Wrocław: NAWA – Niezależna Agencja Wydawnicza Solidarności Walczącej, 1988; (wznowienia w drugim obiegu:) Kraków: „V”, 1989; Warszawa: Międzyzakładowa Struktura „Solidarności” 1989; (wydanie emigracyjne:) Londyn: Pol. Fund. Kulturalna, 1989 ISBN 0-85065-201-4; (wznowienia legalne w kraju:) Warszawa: „Optimus”, 1991 ISBN 83-900165-0-8; Warszawa: „Alfa-Wero”, 1999 ISBN 83-7179-170-4 :Wydawnictwo Prohibita Warszawa 2013

Odznaczenie

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 15 czerwca 2007 został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych w Polsce, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i społecznej.

Bibliografia

• Bichniewicz Joanna: Szpilka: Rafała Gan-Ganowicza prywatna wojna z komunizmem, „Wprost” 1998, nr 11, s. 62,64
• Gadowski Witold: Żołnierz niepodległej Polski, „Gazeta Polska” 1998, nr 12, s. 12-13
• Pokora Wojciech: Walcząc zgodnie z sumieniem, „Zeszyty Karmelitańskie” 2010, nr 3, s. 121-127
• Skwarczyński Henryk: Portret wojownika: Rafał Gan-Ganowicz, „Nowe Państwo” 2003, nr 2, s. 31
• Wielkie pranie i dzika gęś: Rafał Gan-Ganowicz – antykomunistyczna legenda, „Rzeczpospolita” (W3). – 2008, nr 156, s. K6-K7
• Skwarczyński Henryk: Z różą i księżycem w herbie, Warszawa: Rosner i Wspólnicy, 2004 (rozdział „Dwa ukośne księżyce” poświęcony Rafałowi Gan-Ganowiczowi)
• „Pistolet do wynajęcia, czyli prywatna wojna Rafała Gan-Ganowicza” – film dokumentalny. filmpolski.pl. [dostęp 2012-11-25].
• M. Mierzwa, Rafał Gan-Ganowicz: zabijalem tylko komunistów..., Portal „Nowa Strategia” [dostęp 22-11-2013]

Linki zewnętrzne

• TomaszT. Plaskota TomaszT., Najemnik, który prowadził osobistą wojnę z Sowietami [online], TVP Tygodnik, 19 maja 2023 [dostęp 2023-05-24] .