Rudna (województwo dolnośląskie)

Rudna
	wieś
	; Ratusz w Rudnej
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lubiński
Gmina	Rudna
Liczba ludności (III 2011)	1646
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-305
Tablice rejestracyjne	DLU
SIMC	0367373
	Położenie na mapie gminy Rudna Rudna
	Położenie na mapie Polski Rudna
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Rudna
	Położenie na mapie powiatu lubińskiego Rudna
	51°30′36″N 16°15′51″E/51,510000 16,264167
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rudna (niem. Raudten^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna. Siedziba gminy Rudna. Dawniej miasto, uzyskała lokację miejską przed 1339 rokiem, zdegradowana w 1945 roku^[5]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie legnickim.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Rudna leży nad rzeką Rudną i uchodzącą do niej Kalinówką. Na zachód od miejscowości znajduje się zbiornik Żelazny Most.

Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]

Wieś znajduje się w obrębie mikroregionu Wzgórza Polkowickie, wchodzącego w skład mezoregionu Wzgórza Dalkowskie^[6]^[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze wzmianki pochodzą z XIII wieku (grodzisko w Starej Rudnej), w drugiej połowie tego wieku zbudowano tu zamek. Osada szybko rozrastała się i przed rokiem 1339 otrzymała prawa miejskie. Miasto pełniło rolę ośrodka administracyjnego i gospodarczego zaplecza dla okolicznego rolnictwa. Tereny te od roku 1329 były pod zwierzchnictwem Czech, od roku 1526 Habsburgów, a od roku 1742 w Prusach. Do 1932 roku wchodziła w skład powiatu ścinawskiego. W roku 1871 powstało połączenie kolejowe z Legnicą i Głogowem, a trzy lata później (1874) z Wrocławiem. Od tego czasu nastąpił szybki rozwój miasta. Zniszczenia w roku 1945 przyczyniły się do utraty praw miejskich. W roku 1974 uruchomiono największą w kraju kopalnię rud miedzi i Zakład Wzbogacania Miedzi „Rudna”^[8].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[9]:

Zespół miejski
Kościół parafialny pw. Trójcy Świętej, neogotycki, przebudowany w latach 1859–1860, z wyposażeniem z okresu budowy. Wcześniejszy wybudowano w 1707 r., po przekazaniu protestantom kościoła pw. św. Katarzyny
Kościół pw. św. Katarzyny, późnogotycki z lat 1474–1500 (XV w.), od 1953 r. parafialna cerkiew prawosławna pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, ul. Kościelna

inne obiekty:

Ratusz z 1773 r., zburzony w 1945 r., zrekonstruowany w latach 90. XX wieku^[10].

nieistniejące obiekty:

Pałac z XVII w. rodu von Niebelschutz, rozebrany w latach 50. XX wieku
Cmentarz ewangelicki z kościołem cmentarnym, szachulcowym z XVII w., rozebranym w roku 1972^[11]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1646 mieszkańców^[2]. Jest to największa miejscowość w gminie Rudna i druga po Ścinawie w powiecie lubińskim.

Transport[edytuj | edytuj kod]

We wschodniej części wsi przebiegają: linia kolejowa nr 273 (Szczecin Główny – Wrocław Główny) i linia kolejowa nr 289 (Rudna Gwizdanów – Legnica). W miejscowości znajduje się stacja Rudna Miasto^[12], natomiast w pobliskiej wsi Gwizdanów – Rudna Gwizdanów.

Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 323, która nieopodal miejscowości krzyżuje się z drogą wojewódzką nr 292.

Sport[edytuj | edytuj kod]

Siedziba założonego w 1956 Gminnego Klubu Sportowego Sparta Rudna, którego drużyna piłkarska, używająca barw czerwono-czarnych, występowała w IV lidze (grupie dolnośląskiej zachód) w latach 2018-2022^[13]^[14]. Obecnie (sezon 2023/2024) występuje w klasie A, gr. Legnica II^[15]. Stadion klubowy (gminny) w sezonie 2018/19 przeszedł gruntowny remont, otrzymując oświetlenie, piłkołapy, nową nawierzchnię, a boisko ze sztuczną nawierzchnią do treningów i meczów juniorów oraz powiększone trybuny.

Osoby związane z Rudną[edytuj | edytuj kod]

Johann Heermann – ur. w 1585 r. w Rudnej, pisarz i poeta, ochrzczony w miejscowym kościele ewangelickim; obecnie jest to świątynia prawosławna – cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego.
Christian Knorr von Rosenroth – ur. w 1636 r. w Starej Rudnej, dramaturg, poeta, mistyk i pisarz.
Agnieszka Sypień – polska karateka stylu Kyokushin. Wielokrotna mistrzyni Polski, Europy i świata.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 118015
↑ ^a ^b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1113 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66-67.
↑ JerzyJ. Kondracki JerzyJ., Geografia regionalna Polski, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 166-167, ISBN 83-01-13050-4, OCLC 749524664 (pol.).
↑ Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91, Warszawa: IGiPZ PAN, 2018, s. 143-170, ISSN 2300-7362, OCLC 1570648 (ang.).
↑ Słownik geograficzno-krajoznawczy, Wydawnictwo Naukowe PWN 1998, ISBN 83-01-12677-9.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 110. [dostęp 2012-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
↑ Powiat lubiński, Wyd. Turyst. PLAN ISBN 978-83-60044-84-1.
↑ Dolny Śląsk, dziedzictwo przeszłości.
↑ Miszmasz w nazewnictwie stacji. Dlaczego PLK nie są konsekwentne?
↑ IV Liga Dolnośląska - TERMINARZE sezon 2019/20 • Amatorski Klub Sportowy [online], Amatorski Klub Sportowy [dostęp 2022-11-26] (pol.).
↑ IV Liga Dolnośląska - TERMINARZE sezon 2018/19 • Amatorski Klub Sportowy [online], Amatorski Klub Sportowy [dostęp 2022-11-26] (pol.).
↑ Skarb - Sparta Rudna [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-04-13] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Rudna na portalu Dolny Śląsk
Polska niezwykła, Rudna
Raudten (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 548 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 118015

[GUS-2] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1113 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)

[5] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 66-67.

[6] JerzyJ. Kondracki JerzyJ., Geografia regionalna Polski, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 166-167, ISBN 83-01-13050-4, OCLC 749524664 (pol.).

[7] Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91, Warszawa: IGiPZ PAN, 2018, s. 143-170, ISSN 2300-7362, OCLC 1570648 (ang.).

[8] Słownik geograficzno-krajoznawczy, Wydawnictwo Naukowe PWN 1998, ISBN 83-01-12677-9.

[nid-9] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 110. [dostęp 2012-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].

[10] Powiat lubiński, Wyd. Turyst. PLAN ISBN 978-83-60044-84-1.

[11] Dolny Śląsk, dziedzictwo przeszłości.

[12] Miszmasz w nazewnictwie stacji. Dlaczego PLK nie są konsekwentne?

[13] IV Liga Dolnośląska - TERMINARZE sezon 2019/20 • Amatorski Klub Sportowy [online], Amatorski Klub Sportowy [dostęp 2022-11-26] (pol.).

[14] IV Liga Dolnośląska - TERMINARZE sezon 2018/19 • Amatorski Klub Sportowy [online], Amatorski Klub Sportowy [dostęp 2022-11-26] (pol.).

[15] Skarb - Sparta Rudna [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-04-13] .

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wsie	Brodowice Brodów Bytków Chełm Chobienia Ciechłowice Gawronki Gawrony Górzyn Gwizdanów Juszowice Kębłów Kliszów Koźlice Miłogoszcz Mleczno Naroczyce Nieszczyce Olszany Orsk Radomiłów Radoszyce Rudna Rynarcice Stara Rudna Studzionki Toszowice Wądroże Wysokie
Integralne części wsi	Naroczyce-Górki Naroczyce-Kolonia Rozłogi

Przynależność wojewódzka	woj. wrocławskie
Miasta (1945–75)	Chocianów Lubin Polkowice (od 1967) Rudna (do 1945) Ścinawa (od 1973 ←)
Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75)	Chobienia (I–XII 1973) Chocianowiec (do 1954) Chocianów (od XII 1973) Księginice (do 1954) Lubin (od I 1973) Miłoradzice (do 1954) Parchów (do 1954) Polkowice (od I 1973) Rudna Rynarcice (do 1954) Szklary Górne (do 1954) Ścinawa (od I 1973) Trzebnice (I–XII 1973) Zimna Woda (do 1954)
Gromady (1954–72)	Chocianowiec (1954–59) Jędrzychów (1954–61) Komorniki (1954–61) Krzeczyn Wielki (1954–68) Księginice (1954–68) Lipiny (1968–72) Lubin (1968–72) Miłoradzice (1954–68) Niemstów (1954–68) Parchów (1954–71) Polkowice (1954–72) Rudna (1954–72) Rynarcice (1954–68) Szklary Górne (1954–72) Trzebnice (1960–72) Zimna Woda (1954–68) Żabice (1954–59)