Rypin (gmina wiejska)

Rypin
	gmina wiejska
	; Urząd gminy w Rypinie
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	rypiński
TERC	0412042
Wójt	Janusz Tyburski
Powierzchnia	131,94 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 7498
• gęstość	56,8 os./km²
Nr kierunkowy	54
Tablice rejestracyjne	CRY
	Adres urzędu:ul. Lipnowska 4; 87-500 Rypin
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	25
Liczba miejscowości	30
	Położenie na mapie powiatu;
	53°04′00″N 19°27′00″E/53,066667 19,450000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Rypin – gmina wiejska w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie włocławskim.

Siedziba gminy znajduje się w Rypinie.

Według danych z 30 czerwca 2004^[2] gminę zamieszkiwały 7473 osoby. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku^[3] gminę zamieszkiwały 7503 osoby.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Przedwojennymi poprzedniczkami wiejskiej gminy Rypin były gmina Starorypin i gmina Pręczki, które powstała w 1867 roku w powiecie rypińskim w guberni płockiej. W okresie międzywojennym gminy te należały do powiatu rypińskiego w woj. warszawskim^[4]. 1 kwietnia 1938 wraz z całym powiatem rypińskim przeniesiono je do woj. pomorskiego^[5].

Gmina wiejska Rypin pojawia się po raz pierwszy podczas II wojny światowej. 24 października 1940 utworzono ją pod nazwą Rippin-Land (od 1941 jako Rippin (Westpr.)-Land) z obszarów zniesionych gmin Starorypin i Pręczki^[6]. Do gminy Rippin-Land przyłaczono również gromady Cetki, Długie i Warpalice z przedwojennej gminy Wąpielsk, gromadę Zakrocz z przedwojennej gminy Czermin oraz gromadę Sumówko z przedwojennej gminy Osiek^[6], natomiast należące przed wojną do gminy Starorypin gromady Kłuśno, Michałki i Tadajewo włączono do gminy Osiek (Lindenschanz)^[7].

Po wojnie, dekretem PKWN z 21 sierpnia 1944 o trybie powołania władz administracji ogólnej I i IIj instancji, uchylono wszelki zmiany w podziale administracyjnym państwa wprowadzone przez okupanta (art. 11)^[8], w związku z czym gmina Rypin została zniesiona. Jednak niektóre zmiany w podziale administracyjnym powiatu rypińskiego wprowadzone podczas wojny utrzymywały się w praktyce także po wojnie^[9]. Było to praktykowane do tego stopnia, że Wojewoda Pomorski wydał 22 kwietnia 1950 specjalne ogłoszenie informujące o powróceniu do stanu administracyjnego z 1 września 1939^[10], choć w praktyce nadal stosowano zarówno nazewnictwo jak i skład gmin wprowadzony przez okupanta; ponadto przedwojenną gminę Starorypin nazywano w oficjalnych publikacjach gminą Strzygi^[11]^[12]. Brak konsensusu trwał do jesieni 1954, kiedy to formalnie zniesiono gminy wiejskie w miejsce gromad^[13].

Dopiero gmina wiejska utworzona w 1973 roku nazywa się formalnie Rypin^[14].

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z roku 2002^[15] gmina Rypin ma obszar 131,94 km², w tym:

użytki rolne: 84%
użytki leśne: 7%

Gmina stanowi 22,47% powierzchni powiatu.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Dane z 30 czerwca 2004^[2]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	7473	100	3680	49,2	3793	50,8
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	56,6		27,9		28,7

Piramida wieku mieszkańców gminy Rypin w 2014 roku^[1].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Wykaz zarejestrowanych zabytków nieruchomych na terenie gminy^[16]:

zespół dworski w Rusinowie, obejmujący: ruiny dworu z połowy XIX; park, nr 207/A z 02.06.1986 roku
zespół kościelny parafii pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w Sadłowie, obejmujący: kościół z lat 1752-56; dzwonnicę z 1885; cmentarz przykościelny z XVIII w.; ogrodzenie z bramkami z XIX w., nr A/189 z 1.09.2004 roku
zespół pałacowy w Sadłowie, obejmujący: pałac z przełomu XVIII/XIX w. (nr 75/23 z 01.12.1967); park (nr 288/A z 24.02.1992)
zespół dworski z drugiej połowy XIX w. w Starorypinie Prywatnym, obejmujący: rządcówkę; spichrz z 1917; czworak; park, nr 285/A z 27.09.1991 roku.

Sołectwa[edytuj | edytuj kod]

Balin, Borzymin, Cetki, Czyżewo, Dębiany, Dylewo, Głowińsk, Godziszewy, Jasin, Kowalki, Kwiatkowo, Linne, Marianki, Podole, Puszcza Rządowa, Rusinowo, Rypałki Prywatne, Sadłowo, Nowe Sadłowo, Sikory, Starorypin Prywatny, Starorypin Rządowy, Stawiska, Stępowo, Zakrocz.

Pozostałe miejscowości[edytuj | edytuj kod]

Iwany, Ławy, Puszcza Miejska, Rakowo, Sadłowo-Rumunki.

Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]

Brzuze, Osiek, Rogowo, Rypin (miasto), Skrwilno, Świedziebnia, Wąpielsk

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Starorypin

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Gmina Rypin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ ^a ^b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Gmina Rypin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-02] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
↑ ^a ^b Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land
↑ Amtsbezirk Lindenschanz
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).
↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku, s. 68-69. [dostęp 2012-02-23].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Forum dyskusyjne gminy i miasta Rypin. rypinskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-28)].

[populacja2016-1] Gmina Rypin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[autonazwa2-2] Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[3] Gmina Rypin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-02] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[gus-4] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[5] Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240

[rippin-6] Amtsbezirk Rippin (Westpr.)-Land

[7] Amtsbezirk Lindenschanz

[anulowanie-8] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8

[srokowski-9] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[ogloszenie-10] Pomorski Dziennik Wojewódzki. 1950, nr 10, poz. 208

[wykaz-11] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[gromady-12] Uchwała Nr 24/10 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu rypińskiego; w ramach Zarządzenia Nr 9 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 18 listopada 1954 w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z 5 października 1954 dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 12, Poz. 63)

[13] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[14] Uchwała Nr XVIII/88/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 6 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie bydgoskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy z dnia 9 grudnia 1972, Nr. 17, Poz. 200).

[autonazwa1-15] Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[16] Rejestr zabytków nieruchomych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego stan na dzień 31 grudnia 2011 roku, s. 68-69. [dostęp 2012-02-23].

[a-17] de facto 1941

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[A]

Siedziba gminy	Rypin
Wsie	Balin Borzymin Cetki Czyżewo Dębiany Dylewo Głowińsk Godziszewy Iwany Jasin Kowalki Kwiatkowo Linne Ławy Marianki Nowe Sadłowo Podole Puszcza Miejska Puszcza Rządowa Rakowo Rusinowo Rypałki Prywatne Sadłowo Sadłowo-Rumunki Sikory Starorypin Prywatny Starorypin Rządowy Stawiska Stępowo Zakrocz
Integralne części wsi	Bartoszka Buzy Czermin Drozdowo Gniazdek Górek Górka Kamionka Kocieł Kolonia Podolska Krupianka Marianki-Kolonia Nad Szosą Nowe Dębiany Parcelanci Pieńki Plebanka (Sadłowo) Plebanka (Starorypin Rządowy) Pod Borzyminem Pod Czyżewo Pod Długie Pod Linne Pod Nadróż Pod Rakowo Pod Rypin (Borzymin) Pod Rypin (Rusinowo) Pod Strzygi Pod Szosę Pod Żałe Polewizna Prątnia Przecza Przybyszynek Przytułek Puszcza Leśna Puszcza Miejska (Puszcza Rządowa) Rumunki Kowalkowskie Rumunki Zakrockie Rumunki-Kowalki Stary Dwór Starzy Gospodarze Szwarowszczyzna Szwarowy Tartak W Górach Wiktorowo Wilcza Wygoda Wyręba Zakroczek Zawada

Miasta	Rypin
Gminy miejskie	Rypin
Gminy wiejskie	Brzuze Rogowo Rypin Skrwilno Wąpielsk

Przynależność wojewódzka	gubernia płocka (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–38) woj. pomorskie (II RP) (1938–39) woj. pomorskie (PRL) (1945–50) woj. bydgoskie (1950–75)
Miasta	Dobrzyń nad Drwęcą (do 1870 i 1919–51^[A] →) Rypin
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Brzuze (od 1973) Chrostkowo (do 1954) Czermin (do 1942) Dobrzyń nad Drwęcą (1870–1919) Dzierzno (do 1940) Gójsk (do 1924 →) Okalewo (do 1954) Osiek Płonne (do 1940) Pręczki (do 1940 i 1944–54) Radomin (1940–54) Radziki Duże (1941–54) Rogowo Rypin (1940–1944 i od 1973) Sadłowo (1942–54) Skrwilno Sokołowo (do 1940) Starorypin (do 1940) Strzygi (1944–54) Szczutowo (do 1954) Świedziebnia (od 1940) Wąpielsk (do 1940 i od 1973) Zbójno (1940–54) Żałe (do 1954)
Gromady (1954–72)	Brzuze (1972) Chrapoń (1954–55 →) Chrostkowo (1954–55 →) Czarnia Duża (1954–55 →) Czumsk Duży (1954–71) Długie (1954–61) Dulsk (1954–55 →) Głowińsk (1954–59) Janowo (1954–61) Jasiony (1954–55 →) Kobrzyniec Stary (1954–61) Kretki Małe (1954–59) Mleczówka (1954–55 →) Okalewo (1954–71) Osiek (1954–72) Ostrowite (1954–71) Pręczki (1954–71) Radomin (1954–55 →) Radziki Duże (1954–71) Rogowo (1954–72) Róże (1954–55 →) Rypin (1972) Sadłowo (1954–72) Skrwilno (1954–72) Skudzawy (1954–61) Stalmierz (1954–55 →) Starorypin (1954–71) Stępowo (1954–68) Strzygi (1954–71) Szafarnia (1954–55 →) Szczutowo (1954–55 →) Świedziebnia (1954–72) Trąbin (1954–59) Ugoszcz (1954–71) Wąpielsk (1954–68) Wąpielsk (1972) Wola Stara (1954–55 →) Zbójno (1954–55 →) Żałe (1954–71)