Sanktuarium Matki Bożej „Tal-Ħlas” w Qormi

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sanktuarium Matki Bożej
„Tal-Ħlas”
Is-Santwarju tal-Madonna tal-Ħlas
00486 NICPMI (2012-08-27)
Sanktuarium
Ilustracja
Państwo

 Malta

Miejscowość

Qormi

Adres

Triq il-Ħlas

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Jerzego w Qormi

Wezwanie

Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Wspomnienie liturgiczne

15 sierpnia

Położenie na mapie Malty
Mapa konturowa Malty, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Sanktuarium Matki Bożej „Tal-Ħlas””
Położenie na mapie Morza Śródziemnego
Mapa konturowa Morza Śródziemnego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Sanktuarium Matki Bożej „Tal-Ħlas””
Ziemia35°52′41,7″N 14°27′18,8″E/35,878250 14,455222
Multimedia w Wikimedia Commons

Sanktuarium Matki Bożej „Tal-Ħlas” (malt. Is-Santwarju tal-Madonna tal-Ħlas, ang. Church of Our Lady of “tal-Hlas”) – rzymskokatolicki kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[1] w Qormi na Malcie. Jest jednym z najbardziej czczonych sanktuariów maryjnych na wyspie.
Świątynia położona jest przy Triq il-Ħlas[2][3] na terenie Wied is-Sewda[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy kościół, położony w połowie drogi między Birgu i Mdiną, był w przeszłości, w czasach świetności tych miast dogodnym miejscem odpoczynku dla osób podróżujących pomiędzy nimi[1][4]. Początki kościoła – dziś wykorzystywanego jako zakrystia – sięgają czasów Alfonsa Aragońskiego, powstał najprawdopodobniej w latach 1495–1500[1][4][5][6]. Jak było wówczas w zwyczaju, obok miał niewielki cmentarz[1][7].
W połowie XVI wieku kościół nie był już w najlepszym stanie. Około 1560 skarbnik zakonu św. Jana Fra Christopher le Boulleur de Mangadoin[8][9][a], często polujący w tej okolicy i mający tutaj domek myśliwski, przebudował kościół, a także zbudował przy nim domek dla rektora. W 1573 ufundował obraz tytularny, przedstawiający Madonnę na chmurach, ze św. Pawłem, patronem Malty i św. Janem Chrzcicielem, patronem Zakonu po bokach, oraz własnym herbem i datą „1573” pod spodem. Obraz został wykonany na drewnie, od 1937 znajduje się w zakrystii kościoła parafialnego św. Jerzego[1][6][8][10][11]. W 1575 kościół wizytował Mons. Pietro Dusina[12], zaś w 1616 biskup Baldassare Cagliares, oraz biskup Miguel Juan Balaguer Camarasa w 1656. Wspomnieli oni w swoich raportach o wielkiej atencji wiernych do Madonny tal-Ħlas oraz dużej ilości ex-voto[1][2][8][11]. W latach 1633–34 kościół został nieco powiększony[6][11].

Kościół dzisiejszy[edytuj | edytuj kod]

Około 1690 rozpoczęto budowę nowego kościoła, którego architektem był Lorenzo Gafà. Dobudowana została dzwonnica z trzema dzwonami, zaś stary kościół został zaadaptowany na zakrystię. Niestety 11 stycznia 1693, na skutek trzęsienia ziemi, kościół został uszkodzony. Odbudowany w latach 1693–94, jak wynika z raportu biskupa Davide Cocco Palmieri, z dużym poświęceniem lokalnej ludności[1][2][5][6][8][9][10][11][13].
Proboszcz parafii Qormi napisał do Stolicy Apostolskiej prośbę o pozostawienie kościoła w granicach parafii, argumentując to m.in. tym, że jego fasada zwrócona jest w stronę kościoła parafialnego w Qormi. Papież Klemens XI przychylił się do tej prośby, do dziś na fasadzie kościoła znajduje się jego herb[1][7][11][13].
Podczas II wojny światowej kościół był używany do celów militarnych. Po wojnie odnowiony, przywrócony do posługi religijnej.
W czerwcu 2008 zakończono prace konserwatorskie fasady kościoła oraz portyków po obu stronach placu przed kościołem. Odtworzno w nich stoły i ławy, przy których odpoczywali pielgrzymi przed lub po zwiedzaniu kościoła. Odrestaurowano również figurę Matki Boskiej przed kościołem[1].

W nocy 13/14 października 2020 nieznani wandale próbowali podpalić główne i boczne drzwi sanktuarium. Na szczęście skończyło się na powierzchownych zniszczeniach[14].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]

Fasada kościoła typowa dla stylu Lorenzo Gafà z końca XVII wieku. Dwa narożne pilastry dźwigają prostą entablaturę z szerokim gierowanym na rogach gzymsem. Główne wejście, umieszczone centralnie, ozdobione jest kamienną rowkowaną ramą wspierającą półkolisty naczółek, której to ramy górna część wyprowadzona jest do wnętrza naczółka tworząc coś w rodzaju prostego tympanonu z dwoma esownicami. Po obu stronach drzwi niewielkie kwadratowe zakratowane okna, pozwalające wiernym adorować Najświętszy Sakrament w czasie kiedy kościół jest zamknięty. Na gzymsie masywny fronton z herbem papieża Klemensa XI, wspomnianym wcześniej, zwieńczony półkolistym naczółkiem, na którym umieszczony jest kamienny krzyż, a po bokach proste naszczytniki. Po bokach frontonu spływ wolutowy z dwoma po każdej stronie naszczytnikami w formie płomieni. Każda z bocznych elewacji kościoła podzielona jest pilastrami na trzy pola, w których górnych częściach znajdują się prostokątne, głęboko osadzone okna. Płytki gzyms pod oknami biegnie ciągłą linią, dzieląc ściany na dwa poziomy i tworząc kapitele pilastrów[15].
Portyki po bokach zuntier, na który wiodą trzy półkoliste schody, zbudowane zostały w 1699, przebudowano je po II wojnie światowej. Znajdują się w nich kamienne stoły i ławki dla pielgrzymów[2][5][13][16]. Na tyłach kościoła znajduje się dzwonnica, dziś z dwoma dzwonami, na większym widnieje rok „1699” oraz herb biskupa Davide Cocco Palmieri[1].

Na placu przed kościołem na ozdobnym cokole znajduje się posąg Wniebowzięcie. Wyrzeźbiony został w kamieniu maltańskim przez Vincenta de Candia (Dekandia) w 1867[1][6][11].

Wnętrze[edytuj | edytuj kod]

Wnętrze kościoła jest jednonawowe z apsydą. Nawę przykrywa sklepienie kolebkowe z umieszczonymi wysoko na bocznych ścianach lunetami. Dla wzmocnienia sklepienie wsparte jest na żebrach, działających jak duże krokwie, te z kolei opierają się na pilastrach. Wokół ścian biegnie ozdobny gierowany gzyms[1].
W kościele jest jeden ołtarz, nad którym znajduje się duży obraz Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny w bogato zdobionej ramie. Ten XVIII-wieczny obraz przedstawia Maryję unoszoną do nieba przez anioły, i tradycyjnie przypisywany jest malarzowi Francesco Zahrze; lub pochodzi z jego szkoły. Sklepienie konchowe apsydy ozdobione jest obrazem Enrico Arnaux z 1719 Koronacja Matki Bożej. W kościele znajdują się również obrazy Święty Tomasz, Święty Izydor, Święty Pankracy oraz Matka Boska Bolesna, a także srebrny kielich z 1758[1][2][6][11].

Zakrystia[edytuj | edytuj kod]

Dzisiejsza zakrystia to oryginalny kościół z końca XV wieku. Znajduje się tutaj duża ilość ex voto w formie obrazów, wykonanych w podzięce za otrzymane łaski[1][13].

Pochodzenie nazwy „Tal-Ħlas”[edytuj | edytuj kod]

W pewnym okresie kobiety maltańskie spodziewające się dziecka zaczęły nawiedzać kościół i prosić Madonnę o szczęśliwy poród. Słowo „ħlas” po maltańsku znaczy m.in. „dostarczenie” (np. dziecka na świat), stąd obok oficjalnego wezwania kościoła Wniebowzięcia Matki Bożej przyjęło się określenie kościoła jako Matki Bożej „Tal-Ħlas” (Matki Bożej „od porodu”). Od tego wzięła również nazwę okolica, w której świątynia się znajduje[1][2][13].

Świątynia dzisiaj[edytuj | edytuj kod]

W kościele w trzecią niedzielę każdego miesiąca o godz. 16:30 odprawiana jest msza święta, na której prezentowane są Matce Bożej nowonarodzone dzieci[3][10]. Możliwe jest nawiedzenie kościoła w każdą niedzielę po południu oraz w ważniejsze święta[16].

Święto patronalne[edytuj | edytuj kod]

Święto patronalne kościoła przypada 15 sierpnia, lecz dziś uroczystość jest obchodzona w niedzielę po tej dacie. W przeszłości rozdawane były pielgrzymom orzechy i szklanka wina[16].

Ochrona dziedzictwa kulturowego[edytuj | edytuj kod]

Kościół umieszczony jest na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod nr. 00486[2].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Inne źródła podają jego nazwisko jako Montgaurdi[1], Montgauldry[4], Mungudrin[6], Mangodoin[10]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Roderick Basuttil: Is-Santwarju tal-Madonna tal-Ħlas ~ Ħal Qormi ~. Kappelli Maltin. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-11)]. (malt.).
  2. ↑ a b c d e f g Chapel of Santa Marija tal-Hlas [online], NICPMI, 27 sierpnia 2012 [zarchiwizowane z adresu 2021-01-07] (ang.).
  3. ↑ a b Madonna tal-Hlas / Our Lady of 'tal-Hlas' (Childbirth). Quddies. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-19)]. (ang.).
  4. ↑ a b c Spiteri 2000 ↓, s. 259.
  5. ↑ a b c John Scerri: Qormi / Assumption tal-Hlas. Churches & Chapels of Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g Joseph F. Grima: II-KuIt ta' Santa Marija f'Hal Qormi tull-ahhar sitt sekli. University of Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-09)]. (malt.).
  7. ↑ a b Guillaumier 2003 ↓, s. 367.
  8. ↑ a b c d Guillaumier 2003 ↓, s. 366.
  9. ↑ a b Ferres 1866 ↓, s. 365.
  10. ↑ a b c d Ħal Qormi (St George) / Church of Our Lady of “tal-Hlas” (childbirth). Archdiocese in Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
  11. ↑ a b c d e f g Spiteri 2000 ↓, s. 260.
  12. ↑ Ferres 1866 ↓, s. 630.
  13. ↑ a b c d e David Camilleri: A Study in Local History since 1800: Qormi / Santa Marija tal-Hlas. University of Malta, 05.2014. s. 83. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-12)]. (ang.). (Dysertacja)
  14. ↑ Monique Agius: Tal-Ħlas Sanctuary targeted by vandals. [w:] NEWSBOOK [on-line]. 2020-10-15. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-28)]. (ang.).
  15. ↑ Hughes 1956 ↓, s. 56.
  16. ↑ a b c Spiteri 2000 ↓, s. 261.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sanktuarium_Matki_Bożej_„Tal-Ħlas”_w_Qormi&oldid=69293187”