Julian Przyboś: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Lowdown (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
242 320 edycji
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Artysta infobox}}
Linia 1: Linia 1:
{{Artysta infobox
{{Artysta infobox
| Imię i nazwisko =Julian Przyboś
|imię i nazwisko = Julian Przyboś
|imię i nazwisko org =
⚫
| Grafika = Julian Przybos.jpg
| Podpis = [[Plik:Przybos autograph.jpg|220px]]
|pseudonim =
| Link do zdjęcia =
|grafika = Julian Przybos.jpg
|opis grafiki = [[Plik:Przybos autograph.jpg|220px]]
| Pełne imię i nazwisko = <!-- pełne lub prawdziwe -->
|pełne imię i nazwisko =
| Data i miejsce urodzenia =[[5 marca]] [[1901]]<br />[[Gwoźnica Dolna]]
| Data i miejsce śmierci =[[6 października]] [[1970]]<br />[[Warszawa]]
|data urodzenia = [[5 marca]] [[1901]]
| Narodowość =[[Polacy|polska]]
|miejsce urodzenia = [[Gwoźnica Dolna]]
| Dziedzina sztuki =[[literatura]]
|data śmierci = [[6 października]] [[1970]]
| Styl =
|miejsce śmierci = [[Warszawa]]
| Ważne dzieła =
|narodowość = [[Polacy|polska]]
| Muzeum artysty =
|język =
|Alma Mater =
⚫
| odznaczenia = {{order|OSP|1}} {{order|OOP|KO}} {{order|KZ|Z}} {{order|MPL10}} {{order|O1000PP}}<br />[[Plik:Krzyż Obrony Lwowa.jpg|30px]] [[Plik:POL Odznaka Honorowa Orląt.svg|30px|Odznaka Honorowa „Orlęta”]] [[Plik:Zasłużony Działacz Kultury.jpg|15px|Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”]]
| nagrody =
|dziedzina sztuki = [[literatura]]
| commons = Category:Julian Przyboś
|epoka =
| source =
|muzeum artysty =
| quote = Julian Przyboś
|ważne dzieła =
| e-teatr_id = <!-- dla aktorów teatralnych -->
|faksymile =
| www = <!-- z http:// -->
|opis faksymile =
⚫
|odznaczenia = {{order|OSP|1}} {{order|OOP|KO}} {{order|KZ|Z}} {{order|MPL10}} {{order|O1000PP}}<br />[[Plik:Krzyż Obrony Lwowa.jpg|30px]] [[Plik:POL Odznaka Honorowa Orląt.svg|30px|Odznaka Honorowa „Orlęta”]] [[Plik:Zasłużony Działacz Kultury.jpg|15px|Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”]]
|nagrody =
|commons = Category:Julian Przyboś
|wikiźródła =
⚫
|wikicytaty = Julian Przyboś
|www =
}}
}}
[[Plik:Cieszyn 9838.jpg|thumb|240px|Tablica pamiątkowa w Cieszynie (2011)]]
[[Plik:Cieszyn 9838.jpg|thumb|240px|Tablica pamiątkowa w Cieszynie (2011)]]

Wersja z 14:02, 20 gru 2017

Julian Przyboś
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 marca 1901
Gwoźnica Dolna

Data i miejsce śmierci

6 października 1970
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Odznaka Honorowa „Orlęta” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Tablica pamiątkowa w Cieszynie (2011)

Julian Przyboś (ur. 5 marca 1901 w Gwoźnicy Dolnej, zm. 6 października 1970 w Warszawie) – polski poeta, eseista i tłumacz.

Życiorys

Urodził się w Gwoźnicy[1] pod Strzyżowem w rodzinie chłopskiej jako piąte dziecko Józefa i Heleny z Petyniaków. Od 1912 uczył się w gimnazjum w Rzeszowie. Podczas nauki studiował literaturę socjalistyczną i anarchistyczną.

Dwudziestolecie międzywojenne

W 1918 wstąpił do POW i brał udział w przeciwaustriackich akcjach sabotażowych i dywersyjnych, a od listopada 1918 do stycznia 1919 wraz z ochotniczą kompanią studencką w obronie Lwowa przed Ukraińcami; poznał tam pisarza i mistyka Hieronima Niegosza, który wywarł duży wpływ na jego ówczesną postawę i wczesną twórczość. Po uzyskaniu matury w czerwcu 1920 wstąpił ochotniczo do WP i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej pod Lwowem i pod Krasnem, gdzie dostał się do niewoli, skąd zbiegł.

W latach 1920–1923 studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czerwcu 1921 wraz z bratem Stefanem odtworzył akademickie Koło Literacko-Artystyczne, które bracia Przybosiowie następnie przekształcili w Klub Akademicki "Dionizy".

Następnie pracował jako nauczyciel gminny w latach 1923–1925 w Sokalu, w latach 1925–1927 w Chrzanowie i w latach 1927–1939 w Cieszynie, gdzie uczył w Państwowym Gimnazjum im. A. Osuchowskiego, a później w Państwowym Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym. W 1937 oraz w roku szkolnym 1938/1939 przebywał na studiach w Paryżu (otrzymał dwukrotnie płatny urlop od władz szkolnych). W latach międzywojennych współpracował z licznymi pismami, w których drukowane były jego manifesty m.in. w "Zwrotnicy" i "Linii".

II wojna światowa

W grudniu 1939 przeniósł się z Bogumina do Lwowa, gdzie pracował w bibliotece Ossolineum. W 1940 został członkiem Komitetu Mickiewiczowskiego i uczestniczył w obchodach 85 rocznicy śmierci Mickiewicza; wszedł również w skład kolegium redakcyjnego "Nowych Widnokręgów" i wstąpił do Związku Radzieckich Pisarzy Ukrainy. Był współautorem wydanego w 1940 w Kijowie podręcznika literatury polskiej dla 10 klas szkoły sowieckiej.

14 października 1941 został aresztowany przez gestapo. Po uwolnieniu (dzięki staraniom żony) następne lata spędził w rodzinnej wsi, zajmując się pracą na roli.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Rzeszowa w sierpniu 1944 przystąpił do budowy "władzy ludowej"; nawiązał kontakt z delegatami PKWN i wszedł w skład Wojewódzkiej Rady Narodowej (WRN) w Rzeszowie, w której został kierownikiem Wydziału Informacji i Propagandy. We wrześniu przybył do Lublina, gdzie został członkiem Krajowej Rady Narodowej (KRN), a w październiku 1944 – zastępcą przewodniczącego Komisji Oświaty KRN. Został pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich. W styczniu 1945 po zajęciu przez Armię Czerwoną przeniósł się do Krakowa. Zapisał się do PPR (potem PZPR).

Lata powojenne

W latach 1947–1951 pracował jako dyplomata w Szwajcarii. Potem pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie. W 1953 podpisał tzw. Apel Krakowski. W 1955 zamieszkał w Warszawie i rozpoczął pracę w Przeglądzie Kulturalnym.

Po inwazji ZSRR na Węgry wystąpił z PZPR 21 czerwca 1958, protestując przeciwko wykonaniu wyroku śmierci na Imrem Nagyu. W 1966 objął stanowisko wiceprezesa PEN Clubu; w tym samym roku jako jego przedstawiciel wyjechał do USA, a także do Francji i Gruzji. Publikował swoją twórczość w wielu periodykach poświęconych literaturze współczesnej. Brał udział w wielu imprezach kulturalnych w Polsce i za granicą, m.in. w Belgii i Jugosławii, w kolejnych festiwalach młodej poezji w Poznaniu, zjazdach pisarzy Ziem Zachodnich i Północnych, sesjach naukowych i kolejnych zjazdach Związku Literatów Polskich. W 1968 związał się z "Miesięcznikiem Literackim"; w tymże roku zwiedzał na Litwie rodzinne strony Adama Mickiewicza i na Ukrainie rodzinne strony Juliusza Słowackiego, gdzie wraz z delegacją polskich pisarzy brał udział w rocznicowych obchodach poświęconych Słowackiemu.

Był dwukrotnie żonaty, miał trzy córki. Został pochowany w rodzinnej miejscowości na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Antoniego Padewskiego w Gwoźnicy Górnej.

Odznaczenia, nagrody i upamiętnienie

Był odznaczony Dyplomem Honorowym Orląt Lwowskich, Dyplomem Krzyż Obrony Lwowa, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955)[2], Złotym Krzyżem Zasługi (1946)[3], Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964)[4], Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” i Odznaką 1000-lecia Państwa Polskiego. W 1961 otrzymał nagrodę twórczą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie w dziedzinie upowszechniania nauki i oświaty za twórczość związaną z ziemią rzeszowską[5]. 22 lipca 1964 roku z okazji 20-lecia Polski Ludowej otrzymał nagrodę państwową I stopnia[6].

W okresie PRL został ustanowiony Ogólnopolski Konkurs Poezji Współczesnej im. Juliana Przybosia „O Złoty Lemiesz”[7]. Imieniem Juliana Przybosia została nazwana m.in. Miejska Biblioteka Publiczna w Przeworsku.

Twórczość

Julian Przyboś był jednym z najwybitniejszych poetów Awangardy Krakowskiej. Twórczość poetycką Juliana Przybosia można podzielić na dwa etapy.

Poezja wczesna

Pierwsze zbiory wierszy opublikował w połowie lat dwudziestych. Widać w tej twórczości ogromny wpływ teorii Peipera. Poezja tego okresu wyraża fascynację świadomym wysiłkiem twórczym, pracą dzięki której opanowuje się materię. Bohaterami jego poezji często są robotnicy, rzemieślnicy. Wiersze mówią o procesie twórczym, co zdaje się być metaforą pracy poety. W tym okresie odnajdziemy również fascynację techniką, którą wyraża Przyboś w wierszach używając często typowego naukowego języka.

Poezja dojrzała

Dojrzała poezja krystalizuje się w latach trzydziestych. Przyboś publikuje w tym czasie trzy tomy wierszy. W miejsce cywilizacji i miasta wkrada się liryka pejzażowa i refleksyjna. Przyboś realizuje założenia poetyki awangardowej. Wiersze cechuje dyscyplina słowa i obrazu. Staje się mistrzem w wykorzystywaniu i spiętrzaniu metafor.

W poezji Przybosia powracają motywy autobiograficzne związane z chłopskim dzieciństwem artysty.

Dorobek poety

Dorobek poety stanowią tomy:

  • Śruby (1925)
  • Oburącz (1926)
  • Z ponad (inna spotykana wersja tytułu – Sponad) (1930)
  • W głąb las (1932)
  • Równanie serca (1938)
  • Póki my żyjemy (1944)
  • Miejsce na ziemi (1945)
  • Rzut pionowy (1952)
  • Najmniej słów (1955)
  • Narzędzie ze światła (1958)
  • Próba całości (1961)
  • Więcej o manifest (1962)
  • Na znak (1965)
  • Kwiat nieznany (1968)

Julian Przyboś jest również autorem niezrealizowanego scenariusza filmowego pt. Łuk. Opublikował zbiory esejów: Czytając Mickiewicza, Linia i gwar oraz Sens poetycki, a także dziennik poetycki pt. Zapiski bez daty.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

  1. ↑ Artykuł o Julianie Przybosiu w culture.pl
  2. ↑ M.P. z 1955 r. nr 96, poz. 1298
  3. ↑ M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 233.
  4. ↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964. 
  5. ↑ Nagrody twórcze za osiągnięcia w dziedzinie nauki, oświaty, kultury i sztuki za rok 1960. „Nowiny Rzeszowskie”. Nr 166, s. 3, 15-16 lipca 1961. 
  6. ↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  7. ↑ Ogólnopolski Konkurs Poezji Współczesnej – rozstrzygnięty. „Nowiny”, s. 3, Nr 196 z 5 października 1981. 

Bibliografia

  • Polski Słownik Biograficzny t. XXIX, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1986.
  • Wspomnienia o Julianie Przybosiu opr. Janusz Sławiński, Warszawa 1976.
  • Agnieszka Kwiatkowska Tradycja, rzecz osobista. Julian Przyboś wobec dziedzictwa poezji Poznań 2012.
  • Stanisław Burkot: Literatura polska 1939-2009. Wyd. III. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 128-130. ISBN 978-83-01-16289-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Julian_Przyboś&oldid=51296623”