Czapscy herbu Leliwa

Czapscy, także Hutten-Czapscy (niem. Grafen von Hutten-Czapski) – pomorski ród szlachecki herbu Leliwa z dewizą "Vitam patriae, honorem nemini", pochodzący ze wsi Czaple lub Czapelki, od której przyjął nazwisko. Pojawił się tam na początku XIV wieku.

Herb Leliwa z koroną hrabiowską

Herb Hutten-Czapski

Legenda rodowa

Według stworzonej przez genealogów prawdopodobnie w XVIII wieku legendy rodowej Czapscy są boczną gałęzią prastarego i sławnego frankońskiego rodu von Hutten, który pojawił się w roku 930 - Ehrenreich von Hutten brał w tym roku udział w wyprawie króla niemiec Henryka I Ptasznika przeciwko Hunom. Choć niemieccy genealogowie wywodzą nieprzerwaną linię frankońskich Huttenów od Rudolfa, który żył ok. r. 1179, genealogowie Czapskich zlokalizowali ich przodka jeszcze wcześniej - miał nim być rycerz Dietrich von Hutten, który wraz z paroma innymi szlachcicami frankońskimi został w r. 1112 wezwany przez Bolesława Krzywoustego na pomoc w walce przeciw pogańskim Prusom. Hutten wyróżnił się w roku 1113 w bitwie pod Nakłem, po czym Krzywousty pasował go na rycerza i nadał mu herb Leliwa oraz wieś Smoląg w pobliżu Starogardu na Pomorzu Gdańskim. Potomkowie Dietricha Huttena przyjęli pod późniejszym panowaniem krzyżackim nazwisko panów von Smolangen. Hugo I von Smolangen, poseł stanów pruskich, stanął w czasie wojny trzynastoletniej Polski z Zakonem po stronie króla Kazimierza Jagiellończyka; syn jego Hugo II von Smolangen został w r. 1482 kasztelanem gdańskim. Synowie Hugona Sebastian, podkomorzy pomorski, i Juliusz, sędzia tczewski, powrócili do rodowego nazwiska Hutten, ale w spolonizowanej formie "Czapski" (od niemieckiego Hut, kapelusz, czapka). Od tego czasu datują się linie Czapskich bękowska, smętowska i swarożyńska. Bracia Mikołaj i Józef Czapscy, obaj dawni generałowie I Rzeczypospolitej, otrzymali od króla Fryderyka Wilhelma III 27 września 1804 hrabiowski tytuł pruski z nadaniem przydomku von Hutten. W roku 1861, 3 września, tytuł taki otrzymał również ordynat na Smogulcu Bogdan Hutten-Czapski. Gałąź Czapskich osiadła od pocz. XIX wieku na Mińszczyźnie i Wołyniu uzyskała w latach 1874, 1895 i 1900 rosyjskie potwierdzenie tytułu. Wśród Czapskich było w latach 1683 - 1795 trzynastu senatorów, sześciu kawalerów Orła Białego i do 1863 trzech kawalerów Virtuti Militari, a w XX wieku dwóch przeorów polskiej prowincji Zakonu Maltańskiego. Od 19 marca 1923 istnieje związek familijny. Obecni potomkowie po mieczu linii hrabiowskiej żyją w USA. Istnieją gałęzie nieutytułowane oraz inna rodzina o tym samym nazwisku, Czapscy herbu Grzymała.

Ważniejsi potomkowie rodu do końca XVIII wieku

Pałac Czapskich w Warszawie

Pałac Czapskich w Krakowie

• Piotr (XVII wiek) - podkomorzy chełmiński;
• Franciszek Mirosław Czapski (XVII wiek) - chorąży pomorski, później podkomorzy malborski, uczestnik bitwy pod Beresteczkiem;
• Aleksander Jan Czapski (zm. 1711), podkomorzy malborski;
• Jan Chryzostom Czapski (zm. 1716), podkomorzy pomorski, później kasztelan elbląski, uczestnik Odsieczy wiedeńskiej;
• Tomasz Franciszek (zm. 1733), biskup chełmiński;
• Jan Ansgary (zm. 1742), wojewoda chełmiński, podskarbi wielki koronny;
• Walenty Aleksander (1682 - 1751), biskup przemyski i kujawski;
• Ignacy Czapski (zm. 1746), kasztelan gdański;
• Tomasz Czapski (1711 - 1784), starosta knyszynski, wzniósł Pałac Czapskich w Warszawie;
• Franciszek Stanisław Kostka, 1766, ostatni wojewoda chełmiński;
• Michał Czapski (1702 - 1796), ostatni wojewoda malborski;
• Antoni Czapski (zm. 1792), starosta chełmiński, generał-lejtnant wojsk I RP.

W XIX i XX wieku

• Emeryk Hutten-Czapski - kolekcjoner, numizmatyk, uczony
• Józef Czapski - artysta malarz, pisarz, major WP
• Maria Czapska - historyk literatury, eseistka

Zobacz też

• Hutten-Czapski

Bibliografia

• Heinrich Kneschke, Deutsche Grafenhäuser, 1 - 3, Leipzig 1865-68
• Simon Konarski, Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1957

Linki zewnętrzne

• genealogia Czapskich i majątek w Stańkowie koło Mińska Litewskiego