Przejdź do zawartości

Zamczysko (Gdańsk): Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Konarski (dyskusja | edycje)
11 504 edycje
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 89.67.28.251) i przywrócono wersję 47744084 autorstwa Panna Wodzianna
Linia 37: Linia 37:


=== Zabytki<ref name="Rejestr zabytków nieruchomych" /> i obiekty historyczne ===
=== Zabytki<ref name="Rejestr zabytków nieruchomych" /> i obiekty historyczne ===
* dom (XIV wiek), ul. Grodzka 9
* dom (XVIII wiek), ul. Grodzka 9


* dom (koniec XVIII wieku), ul. Grodzka 12
* dom (koniec XVIII wieku), ul. Grodzka 12

Wersja z 02:42, 7 lut 2017

Zamczysko i Motława

Zamczysko (niem. Alteschloss[1]) – część gdańskiego Starego Miasta. Ograniczone jest Motławą, końcowym odcinkiem Kanału Raduni, ul. Tartaczną i placem Obrońców Poczty Polskiej.

Historia

Nieistniejący Dom Pracy Przymusowej

Na obszarze Zamczyska znajdował się od 2. poł. X wieku do 1340 silny gród drewniano-ziemny namiestników polskich władców, od 1227 samodzielnych książąt pomorskich. W 997 gród ten gościł św. Wojciecha.

Jeden z najwcześniejszych gdańskich cmentarzy (wczesnośredniowieczny) znajdował się przy ul. Sukienniczej, na terenie grodu[2].

W 1308 gród opanowali Krzyżacy, usunęli z niego dotychczasowych polskich władców i z inicjatywy wielkiego mistrza Dietricha von Altenburga i w czasach jego rządów w latach 1335–1341 wzniesiono na jego miejscu murowany zamek. Świadczy o tym wzmianka „Iste eciam tempore suo castrum Gdanzc et castrum Swetze muniri de latere procurauit”[3].

Od 1396 na przedłużeniu obecnej ul. Rycerskiej kursował prom na Ołowiankę (był czynny do około 1880)[4].

Nieistniejąca Królewska Szkoła Nawigacyjna, ok. 1900
Zamczysko, ok. 1900
Zabytkowe kamienice przy ul. Rycerskiej
Zamczysko, ul. Grodzka
Most Wapienniczy

Twierdzę rozebrali w 1454 sami gdańszczanie, niechętni Krzyżakom. Później Zamczysko długo było puste, aż dopiero w 1630 wybudowano na jego terenie więzienie, w okolicach dzisiejszej ul. Rycerskiej. Był to Dom Pracy Przymusowej (Zuchthaus), zakład poprawy poprzez pracę, w którym osadzani byli żebracy wyłapywani podczas obław w mieście, aby zmniejszyć ilość żebraków na ulicach[5]. Na początku XIX wieku powstało nowe więzienie Sądu Kryminalnego w Gdańsku, tzw. Kurkowa i dom poprawy został wyburzony[6]. Zachował się z niego jedynie mur dziedzińca, na którym w 1838-1844[7] wybudowano nowoczesny szpital garnizonowy. Skrzydło tego szpitala przekazano Polsce, która zaadaptowała je na siedzibę Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku.

Ulica Grodzka (Burgstraße) istniała już na planie zabudowy obszaru po zamku krzyżackim. Nazwana była początkowo Zamkową (Schlosstrasse), późniejszą nazwę otrzymała w XVII wieku[8]. W XVII wieku, na terenach dawnego zamku krzyżackiego, została wytyczona ulica Sukiennicza (Rähm). Osiedlali się przy niej sukiennicy, którzy rozpinali na ramach sukna, aby je suszyć po bieleniu[9]. W XVII wieku, również na terenie dawnego zamku krzyżackiego, została wytyczona ulica Rycerska (Rittergasse). Najstarsze pisemne świadectwo jej nazwy pochodzi z 1648[10]. W 1648 nazwę otrzymała ulica Dylinki (Kleine Knüppelgasse), najpierw zwana ulicą Dylową (Knüppelstrasse). W 1903 pojawiła się po raz pierwszy jako ulica Dylinki[11]. Około 1648 powstała ulica Czopowa (Zapfengasse). Początkowo nosiła nazwę Kamienna (Steingasse), ponieważ była wybrukowana kamieniami[12]. W drugiej poł. XVII wieku nazwę otrzymała ulica Wartka (Am Brausenden Wasser)[13]. W 1792 pojawiła się nazwa ulicy Wapienniczej (Kalkort lub Kalkschutenort), pochodząca od miejsca, w którym przybijały szkuty z ładunkami wapienia[14]. Około 1840 nazwana została ulica Karpia (Karpfenseigen), wcześniej zwana Nad Radunią (An der Radaune). Nazwa pochodziła od siatek lub skrzyń zanurzonych w wodzie, służących do przechowywania żywych ryb[15]. Jedyną brukowaną ulicą w tej części miasta była ul. Kamienna. Na pozostałych były układane drewniane pale, czyli dyle, ponieważ cały teren był podmokły i grząski. Stąd wzięły się nazwy sąsiednich ulic: Dylinki, Na Dylach i Wielkie Dyle[16].

W latach 1824-1923 na terenie Zamczyska istniała Królewska Szkoła Nawigacyjna (Königliche Navigations Schule), przy ul. Karpiej 26[17]. Gmach szkoły i okoliczne budynki zostały zniszczone pod koniec II wojny światowej i później nie odbudowane.

Na Zamczysku mieściły się gdańskie browary, w tym Alte Danziger Schloßbrauerei. Od 1916 przy ul. Rycerskiej 7 i 8 mieściła się Gdańska Fabryka Chleba (Anker Simon Brotfabrik[16]), której współwłaścicielem był kupiec żydowskiego pochodzenia Simon Anker, zwany "zbożowym królem"[18].

Przy ulicy Rycerskiej 10 znajduje się jedna z nielicznych gdańskich kamienic (tzw. "domem browarników"), która przetrwała w stanie nienaruszonym zniszczenia II wojny światowej. Wewnątrz zachowało się kompletne wyposażenie z drugiej połowy XVIII wieku[19].

W 1922 została zlikwidowana przebiegająca przez ul. Grodzką linia tramwajowa trasy śródmiejskiej (pomiędzy ul. Garbary i nieistniejącym pl. Hanzy)[20].

W latach 50. XX wieku została zbudowana szkoła podstawowa przy ul. Karpiej[16].

Zabytki[7] i obiekty historyczne

  • dom (XVIII wiek), ul. Grodzka 9
  • dom (koniec XVIII wieku), ul. Grodzka 12
  • dom (XVIII-XX wiek), ul. Grodzka 13
  • dom z 1747, ul. Grodzka 18
  • 3 domy, restauracja U Kubickiego (pierwsza poł. XIX wieku), ul. Wartka 5
  • zespół browaru (XVIII-XIX wiek), ul. Rycerska 7, 8, 9 / Czopowa 5
  • dom (pocz. XVIII wieku), ul. Rycerska 10
  • Most Wapienniczy (zbudowany 1896-1897[21]) na Kanale Raduni[22]
  • mur Domu Pracy Przymusowej, wzdłuż ul. Sukienniczej[23]


  1. ↑ Dawne nazwy geograficzne. danzig-online.pl.
  2. ↑ Gdańsk - miasto wielu cmentarzy. przewodnik.trojmiasto.pl, 1 listopada 2010.
  3. ↑ O zamkach konwentualnych państwa zakonnego w Prusach na marginesie najnowszej książki Tomasza Torbusa, Zapiski Historyczne, 79, z. 4, 2014
  4. ↑ Znaki na "Pannie". Pamiątki wielkich gdańskich powodzi. trojmiasto.gazeta.pl, 14 lipca 2012.
  5. ↑ O zbrodni i karze w XVII-wiecznym Gdańsku. historia.trojmiasto.pl, 6 grudnia 2011.
  6. ↑ Osiek i okolice. przewodnicygdanscy.naszemiasto.pl.
  7. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych woj. pomorskie
  8. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Grodzka. danzig.at.
  9. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Sukiennicza. danzig.at.
  10. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Rycerska. danzig.at.
  11. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Dylinki. danzig.at.
  12. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Czopowa. danzig.at.
  13. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Wartka. danzig.at.
  14. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Wapiennicza. danzig.at.
  15. ↑ Instytut Ulicologii Akademii Rzygaczy Karpia. danzig.at.
  16. ↑ a b c http://ibedeker.pl/spacery/osiek-i-jego-sasiedztwo-cz-iii/#axzz1rf9LKtKG Osiek i jego sąsiedztwo cz. III
  17. ↑ Królewska Szkoła Nawigacyjna. rzygacz.webd.pl.
  18. ↑ Zamek. gdansk.pl.
  19. ↑ Oryginalna kamienica odzyska swój dawny blask. To prawdziwa perełka. 17.07.2014. [dostęp 19.07.2014].
  20. ↑ Historia komunikacji tramwajowej w Gdańsku 1864-2012. gdanskietramwaje.psstm.prohost.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)].
  21. ↑ Stary Gdańsk odzyskuje dawny blask. gdansk.pl.
  22. ↑ Most Wapienniczy. mostypolskie.pl.
  23. ↑ Osiek i okolice. przewodnicygdanscy.naszemiasto.pl.
Jednostki morfogenetyczne okręgu Gdańsk
Jednostki
Podjednostki

Herb Gdańska

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamczysko_(Gdańsk)&oldid=48455218”