Przejdź do zawartości

Seksizm: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Dodanie nowej sekcji, poprawa błędu merytorycznego.
Linia 39: Linia 39:
Stereotypy na temat kobiet są szczególnie mocno obecne w reklamach. Badacze zbadali reklamy telewizyjne pod kątem uprzedzeń na temat kobiet i doszli do wniosku, że kobiety w reklamach częściej niż mężczyźni są przedstawiane w rolach osób podległych (jako jednostki zależne od kogoś, nie posiadające władzy){{odn|Aronson|Wilson|Akert|Sommers|2015|s=216}}.
Stereotypy na temat kobiet są szczególnie mocno obecne w reklamach. Badacze zbadali reklamy telewizyjne pod kątem uprzedzeń na temat kobiet i doszli do wniosku, że kobiety w reklamach częściej niż mężczyźni są przedstawiane w rolach osób podległych (jako jednostki zależne od kogoś, nie posiadające władzy){{odn|Aronson|Wilson|Akert|Sommers|2015|s=216}}.


=== Nierówności płacowe kobiet i mężczyzn ===
=== Luka płacowa ===
{{Osobny artykuł|Nierówności płacowe kobiet i mężczyzn}}
{{Osobny artykuł|Nierówności płacowe kobiet i mężczyzn}}
Jednym z przejawów seksizmu jest tzw. luka płacowa ({{W języku|en|Gender pay gap}}){{odn|Schaefer|2012|s=268}}. Na świecie kobiety zarabiają średnio 63% wysokości zarobków mężczyzn, luka płacowa dla całego świata wynosi więc 37%{{odn|Neate|2018}}. W przypadku krajów rozwiniętych zrzeszonych w [[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju|OECD]] luka płacowa wynosiła w 2017 roku średnio 13.8%{{odn|OECD|2019}}. W Polsce przeciętne miesięczne wynagrodzenie mężczyzn w 2016 roku było o 18.5% wyższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie kobiet{{odn|GUS|2018}}.
Jednym z przejawów seksizmu nierówności płacowe między kobietami a mężczyznami. Na świecie kobiety zarabiają średnio 63% wysokości zarobków mężczyzn, różnica dla całego świata wynosi więc 37%{{odn|Neate|2018}}. W przypadku krajów rozwiniętych zrzeszonych w [[Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju|OECD]] różnica w zarobkach wynosiła w 2017 roku średnio 13.8%{{odn|OECD|2019}}. W Polsce przeciętne miesięczne wynagrodzenie mężczyzn w 2016 roku było o 18.5% wyższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie kobiet{{odn|GUS|2018}}.

==== Luka płacowa ====
Luka płacowa, czyli procentowa różnica między przeciętnym wynagrodzeniem mężczyzn i kobiet na tym samym stanowisku, wynosiła w Polsce w 2016 r. 7,2%, podczas gdy średnia UE, wyniosła 16,2%.<ref>{{Cytuj |autor = Grupa Wirtualna Polska |tytuł = Luka płacowa w wybranych krajach |data = 2019-06-08 |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = www.money.pl |url = https://www.money.pl/gospodarka/luka-placowa-w-wybranych-krajach-6389447395374721a.html |język = pl-PL}}</ref>


=== Podział obowiązków domowych ===
=== Podział obowiązków domowych ===
Linia 47: Linia 50:


W Polsce również występuje nierówność w tej kwestii. W 2015 72% kobiet w wieku 25–49 spędzało przynajmniej godzinę dziennie na zajęciach opiekuńczych, wśród mężczyzn 39%. Jeśli chodzi o gotowanie i sprzątanie 82% kobiet wykonuje prace domowe w tym zakresie przynajmniej godzinę dziennie, w porównaniu do 34% mężczyzn. Mężczyźni częściej spędzają czas na rozrywkach i aktywnościach społecznych niż kobiety<ref>{{Cytuj stronę |url= https://eige.europa.eu/gender-equality-index/2015/domain/time/PL |tytuł=Gender Equality Index 2017 Poland |język=en |opublikowany=eige.europa.eu |data dostępu=2019-04-30}}</ref>.
W Polsce również występuje nierówność w tej kwestii. W 2015 72% kobiet w wieku 25–49 spędzało przynajmniej godzinę dziennie na zajęciach opiekuńczych, wśród mężczyzn 39%. Jeśli chodzi o gotowanie i sprzątanie 82% kobiet wykonuje prace domowe w tym zakresie przynajmniej godzinę dziennie, w porównaniu do 34% mężczyzn. Mężczyźni częściej spędzają czas na rozrywkach i aktywnościach społecznych niż kobiety<ref>{{Cytuj stronę |url= https://eige.europa.eu/gender-equality-index/2015/domain/time/PL |tytuł=Gender Equality Index 2017 Poland |język=en |opublikowany=eige.europa.eu |data dostępu=2019-04-30}}</ref>.

== Seksizm wobec mężczyzn ==

=== Przejawy seksizmu wobec mężczyzn w Polsce ===

==== Wiek emerytalny ====
W Polsce [[wiek emerytalny]] wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, średnia długość życia na rok 2018 wynosi 81.7 lat dla kobiet i 73.8 lat dla mężczyzn. Oznacza to że, kobieta pobiera emeryturę średnio 21.7 lat zaś mężczyzna 8.8 lat.<ref>{{Cytuj |tytuł = GUS: Jaka jest przeciętna długość życia Polaków? Od dwóch lat skraca się |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = www.politykazdrowotna.com |url = https://www.politykazdrowotna.com/47975,gus-jaka-jest-przecietna-dlugosc-zycia-polakow-od-dwoch-lat-skraca-sie}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Powszechny wiek emerytalny w Polsce - jaki jest próg |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = Poradnik Przedsiębiorcy |url = https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-ile-aktualnie-wynosi-wiek-emerytalny-w-polsce |język = pl}}</ref>

==== Samobójstwa ====
W Polsce w roku 2018 [[samobójstwo]] popełniło 711 kobiet i 4471 mężczyzn, oznacza to że, ok. 86% samobójców to mężczyźni. Dla porównania w tym samym roku w wypadkach drogowych zginęło 2862 osób.<ref>{{Cytuj |autor = Statystyka |tytuł = Zamachy samobójcze od 2017 roku |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = Statystyka |url = http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Statystyka |tytuł = Wypadki drogowe - raporty roczne |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = Statystyka |url = http://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,Wypadki-drogowe-raporty-roczne.html |język = pl}}</ref>

==== Nadwyżka młodych mężczyzn ====
W Polsce na rok 2019 znajduje się o ok. 230 tys. więcej nastolatków i mężczyzn wieku 15-34 lat niż kobiet i nastolatek w tym samym przedziale wiekowym. Utrudnia to młodym Polakom znalezienie partnerki.<ref>{{Cytuj |autor = GUS |tytuł = Rocznik Demograficzny 2019 |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = stat.gov.pl |url = https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2019,3,13.html |język = pl}}</ref>

==== Kwalifikacja wojskowa ====
W Polsce obowiązkowa kwalifikacja wojskowa osób które przekroczyły 18 rok życia, dotyczy jedynie mężczyzn.<ref>{{Cytuj |autor = Eurozet Sp z o.o |tytuł = Komisja wojskowa: czy jest obowiązkowa? Na czym polega? Czy trzeba się rozbierać? - Radio ZET |data dostępu = 2020-04-15 |opublikowany = www.radiozet.pl |url = https://www.radiozet.pl/Co-gdzie-kiedy-jak/komisja-wojskowa-czy-jest-obowiazkowa-na-czym-polega-czy-trzeba-sie-rozbierac |język = pl}}</ref>


== Przypisy ==
== Przypisy ==
Linia 66: Linia 85:
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Rudaś-Grodzka (red.) |imię=Monika| tytuł=Encyklopedia gender: płeć w kulturze |imię r=Anna |rozdział=Seksizm |nazwisko r=Kwiatkowska|isbn=9788375548167 |miejsce=Warszawa |rok=2014| odn=tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Rudaś-Grodzka (red.) |imię=Monika| tytuł=Encyklopedia gender: płeć w kulturze |imię r=Anna |rozdział=Seksizm |nazwisko r=Kwiatkowska|isbn=9788375548167 |miejsce=Warszawa |rok=2014| odn=tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Nelson |imię=Todd|tytuł=Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination |isbn=9781848726680 |miejsce=New York |rok=2015|język=en| odn=tak}}
* {{Cytuj książkę |nazwisko=Nelson |imię=Todd|tytuł=Handbook of prejudice, stereotyping, and discrimination |isbn=9781848726680 |miejsce=New York |rok=2015|język=en| odn=tak}}
*https://swiadomosc-zwiazkow.pl/rownouprawnienie-kobiet-to-dyskryminacja-mezczyzn/
{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}



Wersja z 21:06, 15 kwi 2020

Seksizm (z ang. sexism, sex „płeć”) – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć[1][2][3]. Seksizmu doświadczają przede wszystkim kobiety[4][5][6], choć może go doświadczyć każdy[7][8][9][10]. Seksizm na ogół wiąże się z ideologią, która zakłada, że kobiety są gorsze od mężczyzn[11][4].

Termin ten został wprowadzony w latach 60. XX w.[12] i miał tworzyć analogię ze słowem „rasizm[13] – uważano, że negatywne stereotypy dotyczące kobiet odgrywają podobną rolę społeczną, jak negatywne stereotypy dotyczące koloru skóry: „Postawy seksistowskie prowokują takie zachowania, jak: molestowanie seksualne, zaczepianie na ulicach, niesprawiedliwa polityka zatrudniania”[12].

Szczególną odmianą seksizmu jest seksizm językowy[14][15].

Historia pojęcia

 Osobny artykuł: Druga fala feminizmu.

Geneza pojęcia „seksizm” wiąże się z drugą falą feminizmu w USA. Termin został użyty po raz pierwszy w 1965 roku przez Pauline M. Leet podczas wykładu na amerykańskim uniwersytecie Franklin and Marshall. Leet użyła tego terminu na zasadzie analogii do rasizmu, odnosząc się do segregacji w dziedzinie edukacji; na tym uniwersytecie kobiety uczyły się wówczas osobno, odmiennych zagadnień[16]. Istniała więc segregacja płciowa, podobna do segregacji rasowej, przeciwko której protestował wówczas ruch praw obywatelskich.

Pojęcie spopularyzowała następnie pisarka Caroline Bird, która w 1968 roku przedstawiła następującą definicje seksizmu:

Seksizm to ocenianie ludzi na podstawie płci w kwestiach, w których płeć nie ma znaczenia. Seksizm rymuje się z rasizmem[17].

Za przejawy seksizmu uznawano takie zachowania jak: molestowanie seksualne, zaczepianie na ulicach, niesprawiedliwa polityka zatrudniania[12]. Pojęcie seksizmu miało mniej więcej podobne znaczenie jak inny popularny wówczas termin „męski szowinizm”, oznaczało władzę mężczyzn nad kobietami, skłonność do podporządkowywanie kobiet mężczyznom[16]. Po raz pierwszy pojęcie pojawiło się w słowniku angielskim „Merriam Webster Dictionary” w 1968 roku[4].

Rodzaje seksizmu

Badacze wyróżniają różne rodzaje seksizmu.

Tradycyjny i współczesny

Tradycyjne formy seksizmu wyrażają się w przekonaniach wyrażających poparcie dla tradycyjnych ról płciowych, zakładających, że kobiety są mniej uzdolnione i z tego względu powinny być traktowane inaczej niż mężczyźni[18]. Przykładem są pogląd, że kobiety powinny wyłącznie siedzieć w domu i zajmować się dziećmi, lub przekonanie, że kobiety nie są tak rozumne jak mężczyźni[19]. Tego rodzaju poglądy stały się na zachodzie Europy i w USA niepopularne, są uznawane za dyskryminujące i nie są społecznie akceptowalne[19]. W miejsce tradycyjnego seksizmu pojawiły się nowe formy. Polegają one na zaprzeczaniu istnieniu dyskryminacji kobiet. Współczesny seksizm uznaje wprawdzie, że istnieje nierówne traktowanie kobiet i mężczyzn. Nierówność ta jest jednak uważana za dyskryminacje, a za coś naturalnego[19].

Instytucjonalny, interpersonalny, nieświadomy

Można również wyróżnić seksizm instytucjonalny, interpersonalny i nieświadomy.

Seksizm instytucjonalny jest związany ze zbiorem jasno sprecyzowanych i domniemanych reguł obowiązujących w pewnych instytucjach. Reguły te prowadzą do nierównego traktowania. Przykładem może być Kościół katolicki, w którym obowiązuje zasada, że kobiety nie mogą być księżmi. Tego rodzaju seksizm nie jest zależny od działań jednostek. Jednostka będąca podległa instytucji musi postępować w zgodzie z określonymi zasadami niezależnie od tego, jak ocenia te zasady[20].

Seksizm interpersonalny dotyczy interakcji pomiędzy jednostkami, które wytwarzają, utrzymują lub wykorzystują nierówności płciowe[20]. Przykładem mogą być sytuacje, gdy nauczyciele wynagradzają dziewczynki za to, że zachowują się w sposób bierny, mówią mniej niż chłopcy, lub sytuacje, gdy rodzice wychowując chłopca i dziewczynkę wymagają od dziewczynki wykonywania obowiązków domowych, podczas gdy chłopiec może się zajmować zabawą czy sportem[20]. Seksizm tego rodzaju może być zamierzony lub niezamierzony[20].

Seksizm nieświadomy wyraża się w postaci mechanizmów psychologicznych, a także nieuświadomionych poglądów i emocji, które wytwarzają lub wzmacniają nierówności płciowe[21]. Przykładem takich mechanizmów jest ocenianie dokładnie tej samej pracy jako mniej wartościowej, gdy wykonuje ją kobieta[21].

Przejawy seksizmu

Uprzedzenia na temat kobiet

Seksizm wyraża się poprzez uprzedzenia na temat kobiet. Według badań ONZ 91% mężczyzn i 86% kobiet na świecie wyznaje przynajmniej jeden przesąd uznający kobiety za gorsze[22]. 50% badanych na świecie uważa, że kobiety podejmują gorsze decyzje jako polityczki; 40% uważa, że kobiety są gorszymi liderkami firm[23]. Uprzedzenia są wyznawane zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety, przy czym mężczyźni częściej wyznają seksistowskie uprzedzenia[23].

Istnieją liczne badania, które dowodzą, że ludzie postrzegają mężczyzn jako bardziej kompetentnych niż kobiety, nawet gdy dwie osoby różnej płci mają takie same kompetencje. Przykładem jest badanie z 2012 roku z USA. Uczeni poprosili profesorów na uniwersytecie o ocenę kandydatury na stanowisko kierownika laboratorium. Życiorysy były dokładnie takie same, zmieniono jedynie imię i nazwisko. Kandydaci z męskim imieniem mieli większe szansę na zatrudnienie i byli oceniani jako bardziej kompetentni niż kobiety[24]. Podobnych badań wykonano kilkanaście i zawsze wykazywały, że preferowani są mężczyźni[25].

Stereotypy na temat kobiet są szczególnie mocno obecne w reklamach. Badacze zbadali reklamy telewizyjne pod kątem uprzedzeń na temat kobiet i doszli do wniosku, że kobiety w reklamach częściej niż mężczyźni są przedstawiane w rolach osób podległych (jako jednostki zależne od kogoś, nie posiadające władzy)[26].

Nierówności płacowe kobiet i mężczyzn

Jednym z przejawów seksizmu są nierówności płacowe między kobietami a mężczyznami. Na świecie kobiety zarabiają średnio 63% wysokości zarobków mężczyzn, różnica dla całego świata wynosi więc 37%[27]. W przypadku krajów rozwiniętych zrzeszonych w OECD różnica w zarobkach wynosiła w 2017 roku średnio 13.8%[28]. W Polsce przeciętne miesięczne wynagrodzenie mężczyzn w 2016 roku było o 18.5% wyższe niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie kobiet[29].

Luka płacowa

Luka płacowa, czyli procentowa różnica między przeciętnym wynagrodzeniem mężczyzn i kobiet na tym samym stanowisku, wynosiła w Polsce w 2016 r. 7,2%, podczas gdy średnia UE, wyniosła 16,2%.[30]

Podział obowiązków domowych

Przejawem seksizmu jest przekonanie, że kobiety są powołane do zajmowania się domem i dziećmi. Na całym świecie kobiety częściej zajmują się pracami domowymi (pranie, sprzątanie itd). W zamożnych gospodarstwach domowych kobiety mają mniej obowiązków, nawet w nich jednak robią więcej niż mężczyźni. Bezrobotne kobiety poświęcają dwa razy tyle czasu na prace domowe, co bezrobotni mężczyźni[31]. Dyskryminacja w tej kwestii dotyczy już dzieci. Dziewczynki spędzają więcej czasu na obowiązkach domowych niż chłopcy i zaczynają pomagać rodzicom wcześniej[32]. Dziewczynki na ogół zajmują się zajęciami, które są wykonywane częściej i wymagają więcej czasu, np. gotowaniem czy sprzątaniem, chłopcy zaś zajmują się obowiązkami wykonywanymi rzadziej, np. wyrzucaniem śmieci[32].

W Polsce również występuje nierówność w tej kwestii. W 2015 72% kobiet w wieku 25–49 spędzało przynajmniej godzinę dziennie na zajęciach opiekuńczych, wśród mężczyzn 39%. Jeśli chodzi o gotowanie i sprzątanie 82% kobiet wykonuje prace domowe w tym zakresie przynajmniej godzinę dziennie, w porównaniu do 34% mężczyzn. Mężczyźni częściej spędzają czas na rozrywkach i aktywnościach społecznych niż kobiety[33].

Seksizm wobec mężczyzn

Przejawy seksizmu wobec mężczyzn w Polsce

Wiek emerytalny

W Polsce wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, średnia długość życia na rok 2018 wynosi 81.7 lat dla kobiet i 73.8 lat dla mężczyzn. Oznacza to że, kobieta pobiera emeryturę średnio 21.7 lat zaś mężczyzna 8.8 lat.[34][35]

Samobójstwa

W Polsce w roku 2018 samobójstwo popełniło 711 kobiet i 4471 mężczyzn, oznacza to że, ok. 86% samobójców to mężczyźni. Dla porównania w tym samym roku w wypadkach drogowych zginęło 2862 osób.[36][37]

Nadwyżka młodych mężczyzn

W Polsce na rok 2019 znajduje się o ok. 230 tys. więcej nastolatków i mężczyzn wieku 15-34 lat niż kobiet i nastolatek w tym samym przedziale wiekowym. Utrudnia to młodym Polakom znalezienie partnerki.[38]

Kwalifikacja wojskowa

W Polsce obowiązkowa kwalifikacja wojskowa osób które przekroczyły 18 rok życia, dotyczy jedynie mężczyzn.[39]

Przypisy

  1. Denmark, F., Russo, N. F., Frieze, I. H., Sechser, J. A. (1988) Guidelines for Avoiding Sexism in Psychological Research, American Psychologist, vol. 43 (7), s. 582–585. (ang.).
  2. Natália Kušnieriková, Rómovia, vzdelávanie, tretí sektor, Centrum a riešenie konfliktov, 2001, s. 85, ISBN 978-80-968095-6-1 [dostęp 2019-10-11] (słow.).
  3. Mary Anne Warren (1977). Secondary Sexism and Quota Hiring, Philosophy and Public Affairs, vol. 6 (3) str. 240–261 (ang.), cyt. s. 240: „In its primary sense, „sexism” means unfair discrimination on the basis of sex.”.
  4. a b c Masequesmay 2009 ↓, s. 748.
  5. Zhixia Chen, Susan T. Fiske, Tiane L. Lee, Ambivalent Sexism and Power-Related Gender-role Ideology in Marriage, „Sex Roles”, 60 (11–12), 2009, s. 765–778, DOI10.1007/s11199-009-9585-9, ISSN 0360-0025, PMID24058258, PMCIDPMC3777654 [dostęp 2019-10-11] (ang.).
  6. Cudd i Jones 2003 ↓, s. 102.
  7. Diana Kendall‬, Sociology in Our Times: The Essentials, ‪Cengage Learning, 2008, s. 325. (ang.).
  8. Tom Digby (2003) Male Trouble: Are Men Victims of Sexism?, „Social Theory and Practice”, Vol. 29. (ang.).
  9. Carol Gilligan, David A. J. Richard, The deepening darkness: patriarchy, resistance, and democracy’s future, Cambridge University Press, 2008, s. 238. (ang.).
  10. Jako przykład dyskryminacji ze względu na płeć, której ofiarami padają mężczyźni w raporcie z 2009 roku wskazano praktykę RODK Raport z działań strażniczych “Monitoring pracy wybranych Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-Konsultacyjnych (2009).
  11. Horn 2005 ↓, s. 867.
  12. a b c Janet K. Boles, Diane Long Hoeveler, Historical dictionary of feminism‬, ‪Scarecrow Press, 2004‬, s. 291. (ang.) „SEXISM. The assumption that men are superior to women, and thus, deserve power over them. The term was coined by feminists working in the civil rights movement of the 1960s to draw parallels between racism and the negative sex role stereotypes employed against women”.
  13. sexizmus, [w:] Glosár rodovej terminológie [online], glosar.aspekt.sk [dostęp 2019-10-11] (słow.).
  14. Bojarska 2011 ↓, s. 53–68.
  15. Bojarska 2012 ↓.
  16. a b Shapiro 1985 ↓, s. 5.
  17. Shapiro 1985 ↓, s. 6.
  18. Kwiatkowska 2014 ↓, s. 501.
  19. a b c Nelson 2015 ↓, s. 318.
  20. a b c d Cudd i Jones 2003 ↓, s. 109.
  21. a b Cudd i Jones 2003 ↓, s. 110.
  22. UNDP: Tackling social norms—a game changer for gender inequalities. 2020, s. 8. [dostęp 2020-03-14]. (ang.).
  23. a b UNDP 2020 ↓, s. 9.
  24. Aronson i in. 2015 ↓, s. 422.
  25. Valian 2000 ↓, s. 128.
  26. Aronson i in. 2015 ↓, s. 216.
  27. Neate 2018 ↓.
  28. OECD 2019 ↓.
  29. GUS 2018 ↓.
  30. Grupa Wirtualna Polska, Luka płacowa w wybranych krajach [online], www.money.pl, 8 czerwca 2019 [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  31. Schaefer 2012 ↓, s. 269.
  32. a b Valian 2000 ↓, s. 32.
  33. Gender Equality Index 2017 Poland. eige.europa.eu. [dostęp 2019-04-30]. (ang.).
  34. GUS: Jaka jest przeciętna długość życia Polaków? Od dwóch lat skraca się [online], www.politykazdrowotna.com [dostęp 2020-04-15].
  35. Powszechny wiek emerytalny w Polsce - jaki jest próg [online], Poradnik Przedsiębiorcy [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  36. Statystyka, Zamachy samobójcze od 2017 roku [online], Statystyka [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  37. Statystyka, Wypadki drogowe - raporty roczne [online], Statystyka [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  38. GUS, Rocznik Demograficzny 2019 [online], stat.gov.pl [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  39. Eurozet Sp, Komisja wojskowa: czy jest obowiązkowa? Na czym polega? Czy trzeba się rozbierać? - Radio ZET [online], www.radiozet.pl [dostęp 2020-04-15] (pol.).

Bibliografia