Słowacy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Znani Słowacy: Nowe nazwisko Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
- OR-owa lista mieszająca Słowaków z osobami słowackiego pochodzenia |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
Nazwa ''Słowak'' bywała w języku polskim i czeskim stosowana również w odniesieniu do Słoweńców i [[Chorwaci|Chorwatów]]. Określenie ''Słowak'' w tym znaczeniu stosował prymas [[Stanisław Karnkowski]] (1593 r.) i ks. [[Stanisław Dominik Kleczewski]] (1763 r.) oraz [[Václav Hájek]] w swej kronice z 1541 roku. |
Nazwa ''Słowak'' bywała w języku polskim i czeskim stosowana również w odniesieniu do Słoweńców i [[Chorwaci|Chorwatów]]. Określenie ''Słowak'' w tym znaczeniu stosował prymas [[Stanisław Karnkowski]] (1593 r.) i ks. [[Stanisław Dominik Kleczewski]] (1763 r.) oraz [[Václav Hájek]] w swej kronice z 1541 roku. |
||
[[Maciej Stryjkowski]] pisał w swej ''Kronice polskiej, litewskiej, żmudzkiej i wszystkiej Rusi'' z 1582 r.: ''Słowaków tam naszych przodków wszędzie pełno w Tracyjskich i Bułgarskich ziemiach szeroko między Bałchanami górami mieszkających''. Istniała też forma oboczna ''Sławak'' (prawdopodobnie przez skojarzenie z wyrazem sława), w dziele ''Zrdcadlo slawného margkrabstij Morawského'' (1593 r.) [[Bartosz Paprocki]] pisał: ''Slavácy to jest národ sláwy weliký''. Wyraz ''Słowak'' ma zdaniem Otrębskiego tę samą budowę co [[Język staropolski|staropolski]] wyraz ''swak'' (obecnie [[Relacja rodzinna|szwagier]]), pochodzący od [[Język prasłowiański|prasłowiańskiego]] źródłosłowu ''*svěn''. Słowacy mówiący narzeczem wschodniosłowackim (zbliżonym do języka polskiego) używają też formy ''Słowiak'', na polskim obszarze językowym ta forma używana jest m.in. na [[Spisz]]u, [[Orawa (region)|Orawie]], [[Podhale|Podhalu]] i [[Żywiecczyzna|Żywiecczyźnie]]. Postać ''Słowiak'' jest jednak używana także w stosunku do [[Rusini|Rusnaków]], tj. [[Węgry|węgierskich]] [[Rusini|Rusinów]]<ref>Jan Otrębski, ''Słowianie. Rozwiązanie odwiecznej zagadki ich nazw'', Poznań 1947, s. 66-67</ref>. |
[[Maciej Stryjkowski]] pisał w swej ''Kronice polskiej, litewskiej, żmudzkiej i wszystkiej Rusi'' z 1582 r.: ''Słowaków tam naszych przodków wszędzie pełno w Tracyjskich i Bułgarskich ziemiach szeroko między Bałchanami górami mieszkających''. Istniała też forma oboczna ''Sławak'' (prawdopodobnie przez skojarzenie z wyrazem sława), w dziele ''Zrdcadlo slawného margkrabstij Morawského'' (1593 r.) [[Bartosz Paprocki]] pisał: ''Slavácy to jest národ sláwy weliký''. Wyraz ''Słowak'' ma zdaniem Otrębskiego tę samą budowę co [[Język staropolski|staropolski]] wyraz ''swak'' (obecnie [[Relacja rodzinna|szwagier]]), pochodzący od [[Język prasłowiański|prasłowiańskiego]] źródłosłowu ''*svěn''. Słowacy mówiący narzeczem wschodniosłowackim (zbliżonym do języka polskiego) używają też formy ''Słowiak'', na polskim obszarze językowym ta forma używana jest m.in. na [[Spisz]]u, [[Orawa (region)|Orawie]], [[Podhale|Podhalu]] i [[Żywiecczyzna|Żywiecczyźnie]]. Postać ''Słowiak'' jest jednak używana także w stosunku do [[Rusini|Rusnaków]], tj. [[Węgry|węgierskich]] [[Rusini|Rusinów]]<ref>Jan Otrębski, ''Słowianie. Rozwiązanie odwiecznej zagadki ich nazw'', Poznań 1947, s. 66-67</ref>. |
||
== Znani Słowacy == |
|||
* [[Ján Bahýľ]] – wynalazca |
|||
* [[Štefan Banič]] – wynalazca |
|||
* [[Ivan Bella]] – inżynier, pilot, pułkownik Armii Republiki Słowackiej, kosmonauta |
|||
* [[Eugene Cernan]] – kosmonauta |
|||
* [[Ladislav Chudík]] – słowacki aktor teatralny i filmowy |
|||
* [[Dominika Cibulková]] – tenisistka |
|||
* [[Rudolf Dilong]] – poeta, publicysta, franciszkanin |
|||
* [[John Dopyera]] – wynalazca, lutnik, przedsiębiorca |
|||
* [[Alexander Dubček]] – działacz polityczny, z zawodu inżynier |
|||
* [[Mikuláš Dzurinda]] – polityk |
|||
* [[Marek Hamšík]] – piłkarz |
|||
* [[Daniela Hantuchová]] – tenisistka |
|||
* [[Maksymilian Hell]] – uczony, jezuita |
|||
* [[Pavol Országh Hviezdoslav]] – poeta, dramatopisarz, tłumacz |
|||
* [[Juraj Jakubisko]] – reżyser, scenarzysta i operator filmowy |
|||
* [[Juraj Jánošík]] – karpacki zbójnik, słowacki bohater narodowy |
|||
* [[Jan Jessenius]] – lekarz, filozof, polityk |
|||
* [[Janko Matúška]] – poeta, wychowawca, urzędnik |
|||
* [[Mistrz Paweł z Lewoczy]] – średniowieczny rzeźbiarz i malarz |
|||
* [[Jozef Murgaš]] – fizyk, malarz, wynalazca |
|||
* [[Peter Sagan]] – kolarz |
|||
* [[Adriana Sklenaříková|Adriana Sklenaříková-Karembeu]] – modelka, aktorka |
|||
* [[Milan Rastislav Štefánik]] – polityk i wojskowy, z wykształcenia inżynier i astronom |
|||
* [[Aurel Stodola]] – inżynier, fizyk, wynalazca |
|||
* [[Ľudovít Štúr]] – pisarz, publicysta, działacz narodowy, językoznawca |
|||
* [[Jozef Gregor Tajovský]] – pisarz, poeta, nauczyciel, urzędnik, polityk |
|||
* [[Jozef Tomko]] – duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii i prawa kanonicznego |
|||
* [[Martin Vaculík]] - żużlowiec |
|||
* [[Petra Vlhová]] – narciarka alpejska |
|||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Wersja z 11:46, 15 cze 2023
 Anton Bernolák • Ľudovít Štúr • Andrej Hlinka • Štefan Banič • Jozef Miloslav Hurban • Aurel Stodola • Adam František Kollár • Milan Hodža • Pavol Országh Hviezdoslav • Milan Rastislav Štefánik • Gustáv Husák • Alexander Dubček | |
| Populacja |
około 6,5 miliona |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania |
Słowacja: 4 614 854 |
| Język | |
| Religia |
katolicyzm ponad 70%, protestantyzm – blisko 10%, grekokatolicyzm ok. 3%, ateizm ponad 10% |
| Pokrewne | |
Słowacy (słow. Slováci) – naród słowiański, zamieszkujący głównie Słowację – stanowią 86% jej mieszkańców (4,5 mln); mniejszości słowackie zamieszkują także Czechy, Węgry, Serbię i Polskę (Orawa i Spisz – około 1700 osób). Mówią językiem słowackim. Większość Słowaków jest rzymskimi katolikami, mniejszość stanowią protestanci i grekokatolicy[3].
Nitrzanie, plemię słowiańskie zamieszkujące nad rzeką Nitrą (okolice miasta Nitry w dzisiejszej Słowacji), byli głównym plemieniem inicjującym powstanie narodu słowackiego.
Etymologia
Nazwa pochodzi od nazwy ogólnej Słowian (podobnie jak i: Słoweńcy, Słowińcy, Słowienie) ← według Jana Otrębskiego od pierwotnego *Slověne z Ѣ, zachowana też w formach słowackich, gdzie obok Slovák - Słowak, występuje forma żeńska Slovenka, a przymiotnik „słowacki” brzmi slovenský. Forma Słowacy znana jest od co najmniej XV wieku. W XVI wieku i następnych nazwa Słowak używana była w szerokim znaczeniu: Słowianin, np. u Hieronima Spiczyńskiego w O ziołach tutejszych i zamorskich i mocy ich z 1556 r.: ... bowiem byś też wszystek świat chciał skrzyżować, wszędzie najdziesz temu językowi [tj. polskiemu] Słowaka - towarzysza. Jeszcze w słowniku Lindego z 1812 r. Słowak było formą oboczną do Słowianin, zaś w języku czeskim nazwa Słowacy w znaczeniu Słowianie występuje w Biblii kralickiej z 1579 r. Nazwa Słowak bywała w języku polskim i czeskim stosowana również w odniesieniu do Słoweńców i Chorwatów. Określenie Słowak w tym znaczeniu stosował prymas Stanisław Karnkowski (1593 r.) i ks. Stanisław Dominik Kleczewski (1763 r.) oraz Václav Hájek w swej kronice z 1541 roku. Maciej Stryjkowski pisał w swej Kronice polskiej, litewskiej, żmudzkiej i wszystkiej Rusi z 1582 r.: Słowaków tam naszych przodków wszędzie pełno w Tracyjskich i Bułgarskich ziemiach szeroko między Bałchanami górami mieszkających. Istniała też forma oboczna Sławak (prawdopodobnie przez skojarzenie z wyrazem sława), w dziele Zrdcadlo slawného margkrabstij Morawského (1593 r.) Bartosz Paprocki pisał: Slavácy to jest národ sláwy weliký. Wyraz Słowak ma zdaniem Otrębskiego tę samą budowę co staropolski wyraz swak (obecnie szwagier), pochodzący od prasłowiańskiego źródłosłowu *svěn. Słowacy mówiący narzeczem wschodniosłowackim (zbliżonym do języka polskiego) używają też formy Słowiak, na polskim obszarze językowym ta forma używana jest m.in. na Spiszu, Orawie, Podhalu i Żywiecczyźnie. Postać Słowiak jest jednak używana także w stosunku do Rusnaków, tj. węgierskich Rusinów[4].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ (2010 census)
- ↑ Mikrocenzus 2016. ksh.hu. [dostęp 2022-11-03]. (węg.).
- ↑ Základné údaje zo Sčítania obyvateľov, domov a bytov 2011: Obyvateľstvo podľa náboženského vyznania. Štatistický úrad SR, 2012. s. 10–11. [dostęp 2012-11-14]. (słow.).
- ↑ Jan Otrębski, Słowianie. Rozwiązanie odwiecznej zagadki ich nazw, Poznań 1947, s. 66-67
Literatura
- Słowackie ministerstwo spraw zagranicznych
- Slovaks in the US. census.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-20)]. PDF
- Slovaks in Czech Republic. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-16)].
- Slovaks in Serbia
- Claude Baláž: Slovenská republika a zahraniční Slováci. 2004, Martin
- Claude Baláž: (a series of articles in:) Dilemma. 01/1999 – 05/2003
- Roman Zawiliński, Słowacy: ich życie i literatura. Z przedm. J. A. Świẹcickiego, Warszawa 1899