Kalendarz

Kalendarium dzień po dniu

<<	kwiecień 2024					>>
Pn	Wt	Śr	Cz	Pt	So	Nd
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30	1	2	3	4	5

Nagłówek kalendarza ściennego wydanego w Krakowie w r. 1525 (z Encyklopedii staropolskiej).

Obecnie obowiązującym standardem niemal na całym świecie jest kalendarz gregoriański (kolor niebieski), ale w niektórych krajach stosuje się także inne rachuby czasu

Kalendarz – system rachuby czasu. Dzieli on czas w oparciu o dwa okresowe zjawiska atmosferyczne: cyklu zmian pór roku i zmian faz Księżyca. Z tego względu obowiązuje podział kalendarzy na słoneczne (solarne), księżycowe (lunarne) i księżycowo-słoneczne (lunisolarne). Słowo kalendarz pochodzi od łac. calendae, tj. pierwszy dzień miesiąca.

Pierwsze kalendarze powstały w oparciu o zmiany pór roku i zachodzące w ich ramach zjawiska w naturze. Później powstały kalendarze oparte na obserwacjach astronomicznych, formułujące abstrakcyjne pojęcie podziału czasu.

Obecnie najbardziej rozpowszechnionym kalendarzem na świecie jest kalendarz gregoriański, wprowadzony w 1582 przez papieża Grzegorza XIII. Na mocy decyzji Grzegorza XIII w 1582 roku po 4 października nastąpił od razu 15 października. Kalendarz gregoriański nie wszędzie został wprowadzony od razu. W niektórych państwach (np. w krajach arabskich, Chinach, Indiach, Nepalu, Etiopii, Izraelu, Sri Lance) obowiązują dwa kalendarze: gregoriański i regionalny, często związany z panującą w danym kraju religią.

Kalendarze były tworzone przez osoby wykształcone, najczęściej kapłanów lub uczonych. Pożytek z kalendarza był użyteczny dla społeczeństwa, stąd poszukiwano sposób na jego upowszechnienie. Przy tworzeniu kalendarzy korzystano również z prostych obserwacji, o charakterze .

Typy kalendarzy

• Kalendarz księżycowy – kalendarz oparty na fazach Księżyca. Stosowany był przez starożytnych Babilończyków. Na podstawie kalendarza babilońskiego powstały kalendarz żydowski i muzułmański;
• Kalendarz słoneczny – kalendarz oparty na cyklu zmian pór roku związanym z ruchem obiegowym Ziemi wokół Słońca. Pierwowzorem kalendarzy słonecznych był kalendarz egipski, w których rok liczył 12 miesięcy po 30 dni i 5 dni dodatkowych pod koniec roku. Tego typu kalendarzem był kalendarz juliański, wprowadzony w 46 roku p.n.e. przez Juliusza Cezara;
• Kalendarz księżycowo-słoneczny – kalendarz będący kombinacją kalendarza słonecznego i księżycowego. Pierwszym kalendarzem tego typ był kalendarz egipski po reformie Ptolomeuszów.

Bibliografia

• Józef Szymański: Nauki pomocnicze historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. ISBN 978-83-01-16171-2.