Marek Nowakowski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Aight 2009 (dyskusja | edycje) drobne merytoryczne |
Aight 2009 (dyskusja | edycje) drobne merytoryczne |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
|opis grafiki = Marek Nowakowski (2012) |
|opis grafiki = Marek Nowakowski (2012) |
||
|pełne imię i nazwisko = |
|pełne imię i nazwisko = |
||
|data urodzenia = |
|data urodzenia = 2 kwietnia 1935 |
||
|miejsce urodzenia = Warszawa |
|miejsce urodzenia = Warszawa |
||
|data śmierci = |
|data śmierci = 16 maja 2014 |
||
|miejsce śmierci = Warszawa |
|miejsce śmierci = Warszawa |
||
|narodowość = polska |
|narodowość = polska |
||
Linia 23: | Linia 23: | ||
|faksymile = |
|faksymile = |
||
|opis faksymile = |
|opis faksymile = |
||
|odznaczenia = {{order|OOP|KKO}} |
|odznaczenia = {{order|OOP|KKO}} {{order|PL-KWS}} |
||
|nagrody = |
|nagrody = |
||
* '''Nagroda Fundacji im. Kościelskich:''' 1968 |
* '''Nagroda Fundacji im. Kościelskich:''' 1968 |
Wersja z 19:04, 17 maj 2021
Marek Krzysztof Nowakowski (ur. 2 kwietnia 1935[1] w Warszawie, zm. 16 maja 2014[2] tamże) – polski pisarz, przedstawiciel małego realizmu, publicysta, scenarzysta.
Życiorys
Wychowywał się w podwarszawskich Włochach (od 1951 dzielnica Warszawy). Uczęszczał do Szkoły Powszechnej nr 1 im. I Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego przy ulicy Parkowej 22 (obecnie SP nr 94 przy ul. Cietrzewia 22), której kierownikiem był jego ojciec, Antoni Nowakowski. Przerwał naukę w szkole średniej, po czym pracował na lotnisku Okęcie, w strukturach Związku Młodzieży Polskiej, a następnie jako górnik dołowy w kopalni Rybnickiego Zjednoczenia Węglowego[3]. W młodości dwukrotnie skazany został na karę więzienia, w którym spędził kilkanaście miesięcy[3]. Wyrok odbywał m.in. w obozie pracy przy ul. Anielewicza w Warszawie („Gęsiówka”)[4]. W latach 1953–1958 studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, lecz nie uzyskał tytułu magistra[5].
Debiutował w 1957 ogłoszonym na łamach „Nowej Kultury” opowiadaniem Kwadratowy[3]. Współzakładał podziemne pismo literackie „Zapis” (1977), był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Był publicystą „Gazety Polskiej”[6].
Był uczestnikiem protestów przeciwko wprowadzeniu w 1976 zmian do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Aresztowany w 1984[7]. W styczniu 1976 podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[8]. W 2005 wchodził w skład honorowego komitetu wyborczego kandydata na Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, a w 2010 Jarosława Kaczyńskiego[9].
Mieszkał w Warszawie. Był żonaty z Jolantą Nowakowską[10]. Jest ojcem aktorki i tancerki Idy Nowakowskiej[11].
23 maja 2014 został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[12] (kwatera BII30-tuje-17)[13].
Twórczość
Jako literat jest zaliczany do tzw. pokolenia „Współczesności”. W swojej twórczości zajmował się oficjalnie przemilczanymi obszarami życia, ludźmi z tzw. marginesu społecznego i z peryferii wielkomiejskich. Bohaterowie wielu jego utworów to ludzie skłóceni z prawem. Wydał m.in. zbiory opowiadań: Ten stary złodziej (1958), Benek Kwiaciarz (1961), Silna gorączka (1963), Zapis (1965), Mizerykordia (1971), Książę Nocy (1978). Był też autorem Raportu o stanie wojennym (cz. 1 1982, cz. 2 1983) i trzech zbiorów wspomnień o życiu w dawnej Warszawie Powidoki (1995, 1996, 1998).
W latach 90. wydał kilka książek w satyryczny sposób ukazujących rzeczywistość społeczną Polski z okresu transformacji ustrojowej: Homo Polonicus (1992), Grecki bożek (1993). W 2005 napisał książkę Nekropolis, w której wracał do Warszawy z lat swojej młodości, dając obraz ówczesnego życia literackiego stolicy. W 2009 nakładem wydawnictwa Świat Książki ukazała się książka Syjoniści do Syjamu, będąca zbiorem krótkich opowiadań i impresji ukazujących absurdy PRL[14].
Był autorem scenariuszy do filmów: Meta (1971), Przystań (1971) i Siedem czerwonych róż, czyli Benek Kwiaciarz o sobie i o innych (1973). Na podstawie jego opowiadania powstał film: Gonitwa (1971).
Odznaczenia
21 września 2006 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[15][16]. W 2021 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności[17].
Publikacje
- Ten stary złodziej, 1958; wznowienie w zbiorze: Ten stary złodziej. Benek Kwiaciarz, Iskry, Warszawa 2012, ISBN 978-83-244-0207-6
- Benek Kwiaciarz, Czytelnik, Warszawa 1961; wznowienie w zbiorze: Ten stary złodziej. Benek Kwiaciarz, Iskry, Warszawa 2012, ISBN 978-83-244-0207-6
- Silna gorączka, Czytelnik, Warszawa 1963
- Trampolina, Czytelnik, Warszawa 1964
- Zapis, PIW, Warszawa 1965
- Marynarska ballada, Czytelnik, Warszawa 1966
- Gonitwa, Czytelnik, Warszawa 1967
- Robaki, PIW, Warszawa 1968
- Opowiadania wybrane, Czytelnik, Warszawa 1969
- Mizerykordia, Czytelnik, Warszawa 1971
- Przystań, Instytut Wydawniczy CRZZ, Warszawa 1972
- Układ zamknięty, PIW, Warszawa 1972
- Śmierć żółwia, Czytelnik, Warszawa 1973
- Gdzie jest droga na Walne?, PIW, Warszawa 1974
- Sielanka. Wybór opowiadań, PIW, Warszawa 1974
- Wesele raz jeszcze, PIW, 1974
- Książę Nocy, PIW, Warszawa 1978
- Chłopiec z gołębiem na głowie, PIW, Warszawa 1979
- Lepszy, Nasza Księgarnia, Warszawa 1979
- Opowieść o kocie Gacku (1982), Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, 2000, ISBN 83-901789-8-2.
- Raport o stanie wojennym, Nowa, 1982 (wyd. poza oficjalnym obiegiem); wznowienie w zbiorze: Raport o stanie wojennym. Notatki z codzienności, Bellona, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2009, seria: „Kanon literatury podziemnej” ISBN 978-83-7233-199-1.
- Zakon kawalerów mazowieckich, Krąg, 1982 (wyd. poza oficjalnym obiegiem)
- Notatki z codzienności, Nowa, 1983 (wyd. poza oficjalnym obiegiem); wznowienie w zbiorze: Raport o stanie wojennym. Notatki z codzienności, Bellona, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2009, seria: „Kanon literatury podziemnej” ISBN 978-83-7233-199-1.
- Dwa dni z Aniołem, Paryż Instytut Literacki, 1984, Kantor Wydawniczy SAWW, 1990
- Wilki podchodzą ze wszystkich stron (1985), PIW, 1990
- Grisza, ja tiebie skażu (1986), SAWW, 1990
- Karnawał i post, Nowa, Warszawa 1989
- Portret artysty z czasu dojrzałości, Iskry, Warszawa 1989
- Kto to zrobił?, Alfa, 1990
- Raport o stanie wojennym (1982-1984), Versus, 1990
- Homo Polonicus, Wydawnictwo Pomost, 1992
- Grecki bożek, Alfa, Warszawa 1993
- Od Benka Kwiaciarza do Księcia Nocy, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 1993
- Notatki z codzienności (grudzień 1982-lipiec 1983), Czytelnik, Warszawa 1993
- Honolulu, Iskry, Warszawa 1994
- Powidoki, Alfa-Wero Warszawa 1995
- Powidoki. Chłopcy z tamtych lat, Alfa, Warszawa 1995
- Powidoki 2. Wspomnij ten domek na Gęsiówce…, Alfa, Warszawa 1996
- Tapeta, Świat Książki, Warszawa 1996
- Fortuna liliputa, Alfa, 1997
- Strzały w motelu „George”, czyli Skarb Krwawego Barona, Most, 1997
- Hades, UMCS, Lublin 1998
- Powidoki 3. Warszawiak pilnie poszukiwany!, Alfa-Wero, 1998
- Reda, ABC, 1998
- Prawo prerii, ABC Future, 1999
- Rajski ptak i inne opowiadania, Twój Styl, Warszawa 2000
- Empire, Twój Styl, seria „Wielki wóz”, Warszawa 2001
- Mój słownik PRL-u, Alfa-Wero, Warszawa 2002
- Opowiadania uliczne, Twój Styl, Warszawa 2002
- Nul, Alfa, Warszawa 2004
- To wolny kraj!, Twój Styl, Warszawa 2004
- Nekropolis, Świat Książki, Warszawa 2005
- Stygmatycy, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005
- Chłopak z gołębiem na głowie, Czytelnik, Warszawa 2006
- Sierota Europy, Alfa, Warszawa 2006
- Kryptonim „Nowy”. Tajemnice mojej esbeckiej teczki, Axel Springer, Warszawa 2007
- Nekropolis 2, Świat Książki, Warszawa 2008
- Psie Głowy, Prószyński i Ska, Warszawa 2008
- Syjoniści do Syjamu. Zapiski z lat 1967–1968, Świat Książki, Warszawa 2009
- Domek trzech kotów, Świat Książki, Warszawa 2011
- Pióro. Autobiografia literacka, Iskry, Warszawa 2012
- Dziennik podróży w przeszłość, Iskry, Warszawa 2012 ISBN 978-83-244-0366-0.
- Książę nocy. Najlepsze opowiadania, Iskry, Warszawa 2018 ISBN 978-83-244-0510-7
W 2014 ukazała się książkowa wersja wywiadów z Markiem Nowakowskim, wcześniej publikowana w częściach na łamach Tygodnika Solidarność: Okopy Świętej Trójcy. Rozmowy o życiu i ludziach. Z Markiem Nowakowskim rozmawia Krzysztof Świątek (Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014, ISBN 978-83-7785-479-2)[18].
W 2014 ukazał się zbiór niepublikowanych wspomnień Marka Nowakowskiego Tak zapamiętałem (Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2014 ISBN 978-83-7785-974-2)[19].
Ekranizacje
- Z tym tematem związana jest kategoria:
Nagrody i wyróżnienia literackie
- 1968 Nagroda Fundacji im. Kościelskich
- 1982 Nagroda Kulturalnej Solidarności
- 1983 Nagroda Wolności francuskiego PEN Clubu
- 1984 Nagroda Związku Pisarzy Polskich Na Obczyźnie; Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego
- 2002 Nagroda Literacka im. Władysława Reymonta[20]
- 2002 Nominacja do Nagrody Literackiej Nike za Empire[21]
- 2010 Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski twórca”
Upamiętnienie
9 listopada 2017 ulica nazwana wcześniej imieniem Bolesława Gidzińskiego, na terenie obecnej dzielnicy Włochy w Warszawie, zyskała nazwę ulicy Marka Nowakowskiego[22].
W 2017 Biblioteka Narodowa ustanowiła Nagrodę Literacką jego imienia[23].
W Barze Kawowym Piotruś na Nowym Świecie w Warszawie, gdzie Nowakowski często bywał, znajduje się gablota poświęcona jego pamięci[24].
Przypisy
- ↑ Odwiedzamy groby znanych polskich pisarzy – Booklips (pol.) [dostęp 2016-03-02].
- ↑ Zmarł Marek Nowakowski – publicysta „Gazety Polskiej Codziennie”. niezalezna.pl, 2014-05-16. [dostęp 2014-05-16].
- ↑ a b c Biogram Marka Nowakowskiego autorstwa Bartosza Kaliskiego zamieszczony w zbiorze: Raport o stanie wojennym. Notatki z codzienności, Bellona, Oficyna Wydawnicza Volumen, Warszawa 2009, seria: „Kanon literatury podziemnej” ISBN 978-83-7233-199-1, s. 399.
- ↑ Bogusław Kopka: Gułag nad Wisłą. Komunistyczne obozy pracy w Polsce 1944–1956 [e-book/epub]. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2019, s. 439. ISBN 978-83-08-06753-6.
- ↑ Marek Nowakowski, Dziennik podróży w przeszłość, Iskry, Warszawa 2012 ISBN 978-83-244-0366-0, s. 145.
- ↑ Marek Nowakowski. gazetapolska.pl. [dostęp 16 maja 2014].
- ↑ Łukasz Kamiński, Grzegorz Waligóra (wybór, wstęp i opracowanie), Kryptonim „Gracze” • Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony robotników i Komitetu Samoobrony społecznej „Kor” 1976–1981, Warszawa 2010, s. 105.
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
- ↑ Marek Nowakowski , Krzysztof Świątek , Okopy Świętej Trójcy. Rozmowy o życiu i ludziach. Z Markiem Nowakowskim rozmawia Krzysztof Świątek, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2014, s. 52, ISBN 978-83-7785-479-2, OCLC 883550341 .
- ↑ Katarzyna Wójcik , „Potrafił z drobnostki stworzyć całą historię”. Jolanta Nowakowska opowiada o Marku Nowakowskim [online], Instytut Książki, 3 kwietnia 2019 [dostęp 2020-07-17] .
- ↑ Ojciec Idy Nowakowskiej z You can dance to sławny pisarz [online], se.pl [dostęp 2016-04-08] .
- ↑ Dziś pogrzeb pisarza Marka Nowakowskiego, miał 79 lat [online], Onet.pl, 23 maja 2014 [dostęp 2014-05-23] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14] .
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Janusz Drzewucki, Życzliwość mistrza, „„Rzeczpospolita” z 19 maja 2014” .
- ↑ M.P. z 2006 r. nr 84, poz. 848
- ↑ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Archiwum Lecha Kaczyńskiego / Aktualności / Rok 2006 / „Spotkanie po latach” – uroczystości z okazji 30-lecia KOR w Pałacu Prezydenckim [online], prezydent.pl [dostęp 2018-10-04] (pol.).
- ↑ M.P. z 2021 r. poz. 459
- ↑ Marek Nowakowski , Krzysztof Świątek , Okopy Świętej Trójcy. Rozmowy o życiu i ludziach. Z Markiem Nowakowskim rozmawia Krzysztof Świątek, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2014, s. 4, ISBN 978-83-7785-479-2, OCLC 883550341 .
- ↑ Tak zapamiętałem [online], instytutksiazki.pl, 1 czerwca 2016 [dostęp 2016-06-10] .
- ↑ Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994–2009. [dostęp 2014-09-12].
- ↑ Nagroda Nike 2002. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-08].
- ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, 10 listopada 2017 r., poz. 10143.
- ↑ Ustanowiono nową Nagrodę Literacką im. Marka Nowakowskiego. Pierwszym laureatem został Wojciech Chmielewski. booklips.pl, 2017-06-15. [dostęp 2018-04-03].
- ↑ Legendarne lokale PRL- u, czyli kawa w szklance, wuzetka i śledzik – Blog Strefa LifeStyle, „Blog Strefa LifeStyle”, 11 stycznia 2018 [dostęp 2018-10-04] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Historia szkoły nad stawem [online], SP nr 94 w Warszawie [zarchiwizowane z adresu 2010-10-04] .
- Marek Nowakowski w bazie filmpolski.pl
- Marek Nowakowski w bazie Filmweb
- Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
- Członkowie Związku Młodzieży Polskiej
- Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
- Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta
- Laureaci Nagrody Literackiej m. st. Warszawy
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Wolności i Solidarności
- Ludzie związani z prasą podziemną w Polsce 1945–1989
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy prozaicy
- Sygnatariusze Memoriału 101
- Varsavianiści
- Urodzeni w 1935
- Zmarli w 2014
- Ludzie związani z paryską „Kulturą”
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Więźniowie więzienia Gęsiówka (Polska Ludowa)