Cmentarz Grabiszyński: Różnice pomiędzy wersjami

Cmentarz Grabiszyński we Wrocławiu
	; Kaplica Karoliny Gierth
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	ul. Grabiszyńska 333
Typ cmentarza	komunalny
Stan cmentarza	czynny
Data otwarcia	1867
Zarządca	Gmina Wrocław
	Położenie na mapie Wrocławia Cmentarz Grabiszyński we Wrocławiu
	Położenie na mapie Polski Cmentarz Grabiszyński we Wrocławiu
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Cmentarz Grabiszyński we Wrocławiu
	51°05′19″N 16°58′20″E/51,088611 16,972222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 00:30, 4 mar 2021

Cmentarz Grabiszyński – obok Cmentarza Osobowickiego, Cmentarza Świętej Rodziny, Cmentarza Świętego Wawrzyńca jedna z największych nekropolii we Wrocławiu. Cmentarz w swoich obecnych granicach to jedna z trzech części stanowiących w pierwszej połowie XX w. większy kompleks cmentarny. Początkowo był to cmentarz na którym chowano zmarłych z południowych parafii Wrocławia, ewangelickich: św. Elżbiety i św. Trójcy, katolickich: św. Karola Boromeusza i św. Elżbiety Węgierskiej oraz zakonników z klasztoru Bonifratrów. Później stał się cmentarzem komunalnym - Kommunal Friedhof in Graebschen.

Historia

Cmentarz Grabiszyński I znajdował się między ulicami: Hallera, Romera i Grabiszyńską, w miejscu, w którym znajduje się dziś Park Grabiszyński. Został założony w roku 1867, w centralnej części cmentarza stała kaplica, wybudowana według projektu architekta Zimmermanna w stylu naśladującym renesans włoski^[1]. Kaplica i cmentarz zostały zniszczone w 1945 r. podczas oblężenia Wrocławia. Po wojnie cmentarz nie był użytkowany i ulegał ciągłej dewastacji, decyzję o likwidacji nekropolii podjęto w roku 1963^[1]. Po likwidacji cmentarza w jego miejscu utworzono park, dawny układ alei został zmieniony, jedynie w kilku miejscach znaleźć można fragmenty grobów i innych urządzeń cmentarnych.

Cmentarz Grabiszyński II został założony w 1881 r., jest jedyną częścią dawnego kompleksu cmentarnego, używaną do dziś. W 1882 r. wybudowano według projektu architekta Kesslera neoromańską kaplicę poświęconą pamięci Karoliny Gierth, kaplica ta używana jest dziś do odprawiania ceremonii żałobnych^[2]. Zdecydowana większość niemieckich nagrobków została zlikwidowana w latach 50. XX wieku. Oprócz pól grzebalnych z grobami ziemnymi znajdują się także pola urnowe oraz kolumbarium, a dwie kwatery zarezerwowane są dla zmarłych wyznania prawosławnego.

Cmentarz Grabiszyński III powstał w 1916 r. po wschodniej stronie ulicy Grabiszyńskiej, na południowym skraju najstarszej części kompleksu cmentarnego. Centralny element cmentarza stanowiło wybudowane w 1926 r. według projektu Konwiarza krematorium. W 1927 r. w jednej z wolnych kwater na południowym skraju nekropolii urządzono Cmentarz Żołnierzy Włoskich we Wrocławiu, zmarłych w niewoli niemieckiej pod koniec I wojny światowej; cmentarz włoski oraz niewielka kwatera grobów dziecięcych (znajdująca się przy pętli tramwajowej „Grabiszyńska Cmentarz”) stanowią dwa jedyne zachowane elementy dawnej III części nekropolii. W latach 1946‒1949 obok kwatery włoskiej urządzono francuski cmentarz wojenny, zlikwidowany w 1952 r. Tereny Cmentarza Grabiszyńskiego III stanowią po jego likwidacji w 1963 roku zasadniczą część Parku Grabiszyńskiego^[3].

Pochowani na Cmentarzu Grabiszyńskim

Z tym tematem związana jest kategoria: Pochowani na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu.

Przed rokiem 1945 pochowano tu m.in. następujące osoby^[4]:

Vilma Illing (1871‒1903^[a]) – aktorka dramatyczna
Rafał Ludwik Maszkowski (1838–1901^[a]) – skrzypek i dyrygent
Otto Mueller (1874–1930) – grafik i malarz.

W książce „Cmentarze dawnego Wrocławia” autorzy wymienili wśród biogramów osób, które pochowano na Grabiszynku także urodzoną we Wrocławiu aktorkę Agnes Sorma (1862–1927)^[4]. Inne źródła jednak wskazują, że po śmierci (która nastąpiła w lutym 1927 w USA) prochy artystki sprowadzono we wrześniu tego samego roku do Niemiec i złożono i pochowano w grobowcu rodzinnym Minotto na berlińskim cmentarzu Wannsee przy Lindenstraße^[5]^[6].

Spośród osób zmarłych po roku 1945 na Cmentarzu Grabiszyńskim spoczywają dziś m.in.^[7]:

Andrzej Adamus (1949‒2004) – wydawca, założyciel Wydawnictwa Dolnośląskiego
doc. Stanisław Baranowski (1935‒1978) – meteorolog, glacjolog, polarnik wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Piotr Bednarz (1949‒2009) – działacz opozycji w PRL-u, odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
prof. Janina Bogusławska-Jaworska (1930‒2002) – lekarz, założycielka Kliniki Onkologii i Hematologii Dziecięcej we Wrocławiu
prof. Marcin Bukowski (1902‒1997) – architekt kierujący odbudową wrocławskich zabytków
Andrzej Bułat (1948-2020) - dziennikarz
Stanisław Chaciński (1936‒1990) – poeta
płk. Zygmunt Cšadek (1895‒1979) – oficer Wojska Polskiego
Zbigniew Cynkutis (1938‒1987) – reżyser teatralny
prof. Władysław Czapliński (1905‒1981) – historyk, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
prof. Jerzy Czernik (1938‒2010) – chirurg dziecięcy, prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych
Adam Dotzauer (1924-2003) - lekkoatleta, trener, nauczyciel-dydaktyk
Ryszard Francman (1943‒2010) – kaskader
Bolesław Hebrowski (1921‒2014) – żołnierz AK, Honorowy Prezes Dolnośląskiego Oddziału PZITS
Lothar Herbst (1940‒2000) – poeta, dziennikarz
Tadeusz Hordt (1901‒1983) – major piechoty Wojska Polskiego
Henryk Jagodziński (1928‒2000) – satyryk, aforysta
Antoni Jahołkowski (1931‒1981) – aktor
prof. Marian Jakóbiec (1910‒1998) – pisarz, slawista, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Roman Jasielski (1871‒1947) – księgarz, wydawca
Jan Kaczmarek (1945‒2007) – satyryk
Józef Kaleta (1925‒2007) – ekonomista, prof. AE, polityk
Edward Kalisz (1951‒2017) – aktor
prof. Andrzej Klisiecki – pierwszy rektor Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu
dr Aleksander Korman (1926‒2004) – ekonomista, samorządowiec, działacz społeczny i historyk-amator, doktor ekonomii, radny miasta Wrocławia
Agnieszka Kotlarska (1972‒1996) – Miss Polski 1991, Miss International 1991
Rafał Maszkowski (1838‒1901) – muzyk, dyrygent Wrocławskiego Towarzystwa Muzycznego
Jan Mazur (1947‒2008) – dziennikarz muzyczny
Kazimierz Michalczyk (1955‒1982) – tokarz z Elwro, ofiara stanu wojennego, postrzelony 31 sierpnia 1982 r., zmarł w szpitalu 2 września
Mikołaj Michalewicz (1978‒2005) – aktor (współzałożyciel teatru Ad Spectatores)
Zygmunt Molik (1930‒2010) – aktor
Marek Motas (1945‒2007) – kompozytor i autor tekstów, satyryk, reżyser dźwięku
Jan Pławnicki (1936‒2009) – dziennikarz, działacz społeczny
prof. Stanisław Rospond (1906‒1982) – językoznawca, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Jan Różewicz (1953‒2008) – reżyser i scenarzysta teatralny
prof. Czesław Ryll-Nardzewski – matematyk, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Wrocławskiej
Zdzisław Smektała (1951‒2018) – dziennikarz, felietonista, aktor^[8]
Wawrzyniec Staliński (1899‒1985) – piłkarz, reprezentant Polski
Matylda Szczudłowska (1902‒2006) – lekarz weterynarii, specjalistka okulistyki weterynaryjnej
Robert „Robs” Szecówka (1936–2020) – karykaturzysta, satyryk, ilustrator, animator kultury
Stanisław Szeligowski (1887‒1966) – astronom
ks. Paweł Szuflat (1889‒1981) – duchowny greckokatolicki
Tadeusz Szwed (1938‒1999) – fotoreporter
prof. Stefan Ślopek (1914‒1995) – lekarz mikrobiolog
prof. Andrzej Karol Teisseyre (1938‒1991) – geolog, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
prof. Mieczysław Teisseyre (1925‒2008) – wykładowca Politechniki Wrocławskiej
Bronisław Trytko (zm. 2018) – plastyk, projektant lalek i pedagog^[9]
Jan Trzynadlowski (1912‒1995) – literaturoznawca
Bruno Tschötschel (1874‒1941) – rzeźbiarz
dr Bronisław Turoń (1923‒1984) – mediewista, działacz ruchu turystycznego
Krystyna Tyszkowska (1926‒2017) – polska dziennikarka^[10]
prof. Wojciech Walczak (1916‒1984) – geograf, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Andrzej Waligórski (1926‒1992) – poeta i satyryk
prof. Józef Wąsowicz (1900‒1964) – kartograf, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Adam Wójcik (1970‒2017) – polski koszykarz, wielokrotny reprezentant Polski
prof. Wojciech Wrzesiński (1934‒2013) – historyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego^[11]
prof. Seweryn Wysłouch (1900‒1968) – historyk państwa i prawa, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
prof. Zdzisław Zagrobelny (1932‒2011) – chirurg, twórca polskiej szkoły krioterapii, rektor Akademii Wychowania Fizycznego w latach 1984‒1990 i 1996‒2002
prof. Henryk Zieliński (1920‒1981) – historyk, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
prof. Józef Ziółkowski (1934‒2008) – chemik, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego
Michał Żywień (1927‒2008) – dziennikarz

Uwagi

↑ ^a ^b Pochówek w części II cmentarza, zachowany do czasów współczesnych^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231.
↑ Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231–233.
↑ Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231–232.
↑ ^a ^b Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 240.
↑ Agnes Sorma w Deutsche Biographie
↑ [https://www.findagrave.com/memorial/162529589/agnes-sorma Agnes Sorma w findgrave.com
↑ ^a ^b Wyszukiwarka grobów
↑ Katarzyna Kaczorowska: Przyjaciele pożegnali Zdzisława Smektałę. gazetawroclawska.pl, 2018-01-23. [dostęp 2018-01-23]. (pol.).
↑ Bronisław Trytko: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.05.2018). nekrologi.net. [dostęp 2017-07-07]. (pol.).
↑ Krystyna Tyszkowska: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.06.2017). nekrologi.net. [dostęp 2017-07-07]. (pol.).
↑ Nekrolog na stronie Uniwersytetu Wrocławskiego [1]

Bibliografia

Z. Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław: ZNiO Ossolineum, 1997. ISBN 83-04-04340-8. (pol.).
Marek Burak, Halina Okólska: Cmentarze dawnego Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2007, s. 231–241. ISBN 978-83-89262-38-7. (pol.).

Linki zewnętrzne

Lotnicy polscy pochowani na cmentarzu Grabiszyńskim

[II-5] Pochówek w części II cmentarza, zachowany do czasów współczesnych^[7].

[CITEREFBurakOkólska2007Cmentarze_komunalne._Cmentarz_komunalny_na_Grabiszynie_(Kommunal_Friedhof_in_Gräbschen)231-1] Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231.

[CITEREFBurakOkólska2007Cmentarze_komunalne._Cmentarz_komunalny_na_Grabiszynie_(Kommunal_Friedhof_in_Gräbschen)231–233-2] Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231–233.

[CITEREFBurakOkólska2007Cmentarze_komunalne._Cmentarz_komunalny_na_Grabiszynie_(Kommunal_Friedhof_in_Gräbschen)231–232-3] Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 231–232.

[CITEREFBurakOkólska2007Cmentarze_komunalne._Cmentarz_komunalny_na_Grabiszynie_(Kommunal_Friedhof_in_Gräbschen)240-4] Burak i Okólska 2007 ↓, Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen), s. 240.

[DB-6] Agnes Sorma w Deutsche Biographie

[fg-7] [https://www.findagrave.com/memorial/162529589/agnes-sorma Agnes Sorma w findgrave.com

[g-8] Wyszukiwarka grobów

[sme-9] Katarzyna Kaczorowska: Przyjaciele pożegnali Zdzisława Smektałę. gazetawroclawska.pl, 2018-01-23. [dostęp 2018-01-23]. (pol.).

[try-10] Bronisław Trytko: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.05.2018). nekrologi.net. [dostęp 2017-07-07]. (pol.).

[tys-11] Krystyna Tyszkowska: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.06.2017). nekrologi.net. [dostęp 2017-07-07]. (pol.).

[wrz-12] Nekrolog na stronie Uniwersytetu Wrocławskiego [1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

@@ Linia 17: / Linia 17: @@
  |liczba grobów            =
  |liczba kwater            =
+ |data otwarcia            = 1867{{odn|Burak|Okólska|2007|s=231|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}
- |data otwarcia            = 1868
  |data ostatniego pochówku =
  |data likwidacji          =
@@ Linia 31: / Linia 31: @@
 == Historia ==
-'''Cmentarz Grabiszyński I''' znajdował się między ulicami: Hallera, Romera i Grabiszyńską, w miejscu, w którym znajduje się dziś [[Park Grabiszyński]]. Został założony w roku 1868, w centralnej części cmentarza stała kaplica, wybudowana według projektu architekta [[Carl Johann Christian Zimmermann|Zimmermanna]] w stylu naśladującym renesans włoski. Kaplica i cmentarz zostały zniszczone w czasie oblężenia Wrocławia. Po wojnie cmentarz nie był użytkowany i ulegał ciągłej dewastacji, decyzję o likwidacji cmentarza podjęto w latach 60. Po likwidacji cmentarza w jego miejscu utworzono park, dawny układ alei cmentarnych został zmieniony, jedynie w kilku miejscach znaleźć można fragmenty grobów i innych urządzeń cmentarnych.
+'''Cmentarz Grabiszyński I''' znajdował się między ulicami: Hallera, Romera i Grabiszyńską, w miejscu, w którym znajduje się dziś [[Park Grabiszyński]]. Został założony w roku 1867, w centralnej części cmentarza stała kaplica, wybudowana według projektu architekta [[Carl Johann Christian Zimmermann|Zimmermanna]] w stylu naśladującym renesans włoski{{odn|Burak|Okólska|2007|s=231|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}. Kaplica i cmentarz zostały zniszczone w 1945 r. podczas oblężenia Wrocławia. Po wojnie cmentarz nie był użytkowany i ulegał ciągłej dewastacji, decyzję o likwidacji nekropolii podjęto w roku 1963{{odn|Burak|Okólska|2007|s=231|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}. Po likwidacji cmentarza w jego miejscu utworzono park, dawny układ alei został zmieniony, jedynie w kilku miejscach znaleźć można fragmenty grobów i innych urządzeń cmentarnych.
 [[Plik:CmentarzGrabiszyn-plan.JPG|thumb|240px|Plan cmentarza II]]
 [[Plik:CmentarzGrabiszynski-zima.JPG|thumb|240px|Cmentarz Grabiszyński II zimą]]
-'''Cmentarz Grabiszyński II''' został założony w [[1881]]&nbsp;r., jest jedyną częścią dawnego kompleksu cmentarnego, używaną do dziś. W [[1882]]&nbsp;r. wybudowano według projektu architekta Kesslera neoromańską kaplicę poświęconą pamięci Karoliny Gierth, kaplica ta używana jest dziś do odprawiania ceremonii żałobnych. Zdecydowana większość niemieckich nagrobków została zlikwidowana w latach 50. Oprócz pól grzebalnych, z grobami ziemnymi znajdują się także pola urnowe oraz kolumbarium, dwie kwatery zarezerwowane są dla zmarłych wyznania prawosławnego.
+'''Cmentarz Grabiszyński II''' został założony w [[1881]]&nbsp;r., jest jedyną częścią dawnego kompleksu cmentarnego, używaną do dziś. W [[1882]]&nbsp;r. wybudowano według projektu architekta Kesslera neoromańską kaplicę poświęconą pamięci Karoliny Gierth, kaplica ta używana jest dziś do odprawiania ceremonii żałobnych{{odn|Burak|Okólska|2007|s=231–233|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}. Zdecydowana większość niemieckich nagrobków została zlikwidowana w latach 50. XX wieku. Oprócz pól grzebalnych z grobami ziemnymi znajdują się także pola urnowe oraz kolumbarium, a dwie kwatery zarezerwowane są dla zmarłych wyznania prawosławnego.
-'''Cmentarz Grabiszyński III''' powstał w [[1916]]&nbsp;r. po wschodniej stronie ulicy Grabiszyńskiej, na południowym skraju najstarszej części kompleksu cmentarnego. Centralny element cmentarza stanowiło wybudowane w [[1926]] r. według projektu [[Richard Konwiarz|Konwiarza]] krematorium. W [[1927]]&nbsp;r. w jednej z wolnych kwater na południowym skraju nekropolii urządzono [[Cmentarz Żołnierzy Włoskich we Wrocławiu]], zmarłych w niewoli niemieckiej pod koniec I wojny światowej, który dziś, wraz z niewielką kwaterą grobów dziecięcych znajdującą się przy pętli tramwajowej, stanowi jedyny zachowany element dawnej nekropolii. W latach 1946‒1949 obok nekropolii włoskiej urządzono [[Francuski cmentarz wojenny we Wrocławiu|Francuski cmentarz wojenny]], zlikwidowany w 1952&nbsp;r. Tereny Cmentarza Grabiszyńskiego III stanowią obecnie zasadniczą część [[Park Grabiszyński|Parku Grabiszyńskiego]].
+'''Cmentarz Grabiszyński III''' powstał w [[1916]]&nbsp;r. po wschodniej stronie ulicy Grabiszyńskiej, na południowym skraju najstarszej części kompleksu cmentarnego. Centralny element cmentarza stanowiło wybudowane w [[1926]] r. według projektu [[Richard Konwiarz|Konwiarza]] krematorium. W [[1927]]&nbsp;r. w jednej z wolnych kwater na południowym skraju nekropolii urządzono [[Cmentarz Żołnierzy Włoskich we Wrocławiu]], zmarłych w niewoli niemieckiej pod koniec I wojny światowej; cmentarz włoski oraz niewielka kwatera grobów dziecięcych (znajdująca się przy [[Pętla (transport publiczny)|pętli tramwajowej]] „Grabiszyńska Cmentarz”) stanowią dwa jedyne zachowane elementy dawnej III części nekropolii. W latach 1946‒1949 obok kwatery włoskiej urządzono [[Francuski cmentarz wojenny we Wrocławiu|francuski cmentarz wojenny]], zlikwidowany w 1952&nbsp;r. Tereny Cmentarza Grabiszyńskiego III stanowią po jego likwidacji w 1963 roku zasadniczą część [[Park Grabiszyński|Parku Grabiszyńskiego]]{{odn|Burak|Okólska|2007|s=231–232|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}.
 == Pochowani na Cmentarzu Grabiszyńskim ==
 {{Kategoria główna|Pochowani na Cmentarzu Grabiszyńskim we Wrocławiu}}
+Przed rokiem 1945 pochowano tu m.in. następujące osoby{{odn|Burak|Okólska|2007|s=240|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}:
-Na cmentarzu spoczywają m.in.:
+* [[Vilma Illing]] (1871‒1903{{u|II}}) – aktorka dramatyczna
+* [[Rafał Ludwik Maszkowski]] (1838–1901{{u|II}}) – skrzypek i dyrygent
+* [[Otto Mueller]] (1874–1930) – grafik i malarz.
+W książce „Cmentarze dawnego Wrocławia” autorzy wymienili wśród biogramów osób, które pochowano na Grabiszynku także urodzoną we Wrocławiu aktorkę [[Agnes Sorma]] (1862–1927){{odn|Burak|Okólska|2007|s=240|loc=Cmentarze komunalne. Cmentarz komunalny na Grabiszynie (Kommunal Friedhof in Gräbschen)}}. Inne źródła jednak wskazują, że po śmierci (która nastąpiła w lutym 1927 w [[Stany Zjednoczone|USA]]) prochy artystki sprowadzono we wrześniu tego samego roku do [[Niemcy|Niemiec]] i złożono i pochowano w grobowcu rodzinnym Minotto na [[Berlin|berlińskim]] cmentarzu Wannsee przy Lindenstraße{{r|DB|fg}}.
+Spośród osób zmarłych po roku 1945 na Cmentarzu Grabiszyńskim spoczywają dziś m.in.{{r|g}}:
 * [[Andrzej Adamus]] (1949‒2004) – wydawca, założyciel [[Wydawnictwo Dolnośląskie|Wydawnictwa Dolnośląskiego]]
 * doc. [[Stanisław Baranowski]] (1935‒1978) – meteorolog, glacjolog, polarnik wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
@@ Linia 52: / Linia 58: @@
 * prof. [[Władysław Czapliński (historyk)|Władysław Czapliński]] (1905‒1981) – historyk, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * prof. [[Jerzy Czernik]] (1938‒2010) – chirurg dziecięcy, prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych
-* [[Adam Dotzauer]] (1924-2003) - lekkoatleta,trener, nauczyciel-dydaktyk
+* [[Adam Dotzauer]] (1924-2003) - lekkoatleta, trener, nauczyciel-dydaktyk
 * [[Ryszard Francman]] (1943‒2010) – kaskader
 * [[Bolesław Hebrowski]] (1921‒2014) – żołnierz AK, Honorowy Prezes Dolnośląskiego Oddziału PZITS
 * [[Lothar Herbst]] (1940‒2000) – poeta, dziennikarz
 * [[Tadeusz Hordt]] (1901‒1983) – major piechoty Wojska Polskiego
-* [[Vilma Illing]] (1871‒1903) – aktorka dramatyczna
 * [[Henryk Jagodziński (satyryk)|Henryk Jagodziński]] (1928‒2000) – satyryk, aforysta
 * [[Antoni Jahołkowski]] (1931‒1981) – aktor
@@ Linia 78: / Linia 83: @@
 * [[Jan Różewicz]] (1953‒2008) – reżyser i scenarzysta teatralny
 * prof. [[Czesław Ryll-Nardzewski]] – matematyk, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]] i [[Politechnika Wrocławska|Politechniki Wrocławskiej]]
-* [[Zdzisław Smektała]] (1951‒2018) – dziennikarz, felietonista, aktor<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/przyjaciele-pozegnali-zdzislawa-smektale,12874768/| tytuł = Przyjaciele pożegnali Zdzisława Smektałę| nazwisko = Kaczorowska| imię = Katarzyna| data = 2018-01-23| opublikowany = gazetawroclawska.pl| język = pl| data dostępu = 2018-01-23}}</ref>
+* [[Zdzisław Smektała]] (1951‒2018) – dziennikarz, felietonista, aktor{{r|sme}}
 * [[Wawrzyniec Staliński]] (1899‒1985) – piłkarz, reprezentant Polski
 * [[Matylda Szczudłowska]] (1902‒2006) – lekarz weterynarii, specjalistka okulistyki weterynaryjnej
@@ Linia 88: / Linia 93: @@
 * prof. [[Andrzej Karol Teisseyre]] (1938‒1991) – geolog, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * prof. [[Mieczysław Teisseyre]] (1925‒2008) – wykładowca [[Politechnika Wrocławska|Politechniki Wrocławskiej]]
-* [[Bronisław Trytko]] (zm. 2018) – plastyk, projektant lalek i pedagog<ref>{{cytuj stronę | url =http://www.nekrologi.net/nekrologi/bronislaw-trytko/53663397 |tytuł = ''Bronisław Trytko: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.05.2018)'' | opublikowany =  nekrologi.net | język = pl | data dostępu= 2017-07-07}}</ref>
+* [[Bronisław Trytko]] (zm. 2018) – plastyk, projektant lalek i pedagog{{r|try}}
 * [[Jan Trzynadlowski]] (1912‒1995) – literaturoznawca
 * [[Bruno Tschötschel]] (1874‒1941) – rzeźbiarz
 * dr [[Bronisław Turoń]] (1923‒1984) – mediewista, działacz ruchu turystycznego
-* [[Krystyna Tyszkowska]] (1926‒2017) – polska dziennikarka<ref>{{cytuj stronę | url = http://www.nekrologi.net/nekrologi/krystyna-tyszkowska/50536450 | tytuł = ''Krystyna Tyszkowska: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.06.2017)'' | opublikowany =  nekrologi.net | język = pl | data dostępu= 2017-07-07}}</ref>
+* [[Krystyna Tyszkowska]] (1926‒2017) – polska dziennikarka{{r|tys}}
 * prof. [[Wojciech Walczak]] (1916‒1984) – geograf, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * [[Andrzej Waligórski]] (1926‒1992) – poeta i satyryk
 * prof. [[Józef Wąsowicz]] (1900‒1964) – kartograf, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * [[Adam Wójcik (koszykarz)|Adam Wójcik]] (1970‒2017) – polski koszykarz, wielokrotny [[Reprezentacja Polski w koszykówce mężczyzn|reprezentant Polski]]
-* prof. [[Wojciech Wrzesiński]] (1934‒2013) – historyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego<ref>Nekrolog na stronie Uniwersytetu Wrocławskiego [http://www.uni.wroc.pl/wiadomo%C5%9Bci/wiadomo%C5%9Bci/zmar%C5%82-profesor-wojciech-wrzesi%C5%84ski]</ref>
+* prof. [[Wojciech Wrzesiński]] (1934‒2013) – historyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego{{r|wrz}}
 * prof. [[Seweryn Wysłouch]] (1900‒1968) – historyk państwa i prawa, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * prof. [[Zdzisław Zagrobelny]] (1932‒2011) – chirurg, twórca polskiej szkoły [[krioterapia|krioterapii]], rektor [[Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu|Akademii Wychowania Fizycznego]] w latach 1984‒1990 i 1996‒2002
@@ Linia 103: / Linia 108: @@
 * prof. [[Józef Ziółkowski]] (1934‒2008) – chemik, wykładowca [[Uniwersytet Wrocławski|Uniwersytetu Wrocławskiego]]
 * [[Michał Żywień]] (1927‒2008) – dziennikarz
+== Uwagi ==
+{{Uwagi|
+II=Pochówek w części II cmentarza, zachowany do czasów współczesnych{{r|g}}.
+}}
 == Przypisy ==
-{{Przypisy}}
+{{Przypisy|
+<ref name="DB">[https://www.deutsche-biographie.de/gnd118798073.html Agnes Sorma w Deutsche Biographie]</ref>
+<ref name="fg">[https://www.findagrave.com/memorial/162529589/agnes-sorma Agnes Sorma w findgrave.com</ref>
+<ref name="g">[https://groby.cui.wroclaw.pl/ Wyszukiwarka grobów]</ref>
+<ref name="sme">{{cytuj stronę|url=http://www.gazetawroclawska.pl/wiadomosci/a/przyjaciele-pozegnali-zdzislawa-smektale,12874768/|tytuł=Przyjaciele pożegnali Zdzisława Smektałę|nazwisko=Kaczorowska|imię=Katarzyna|data=2018-01-23|opublikowany=gazetawroclawska.pl|język=pl|data dostępu=2018-01-23}}</ref>
+<ref name="try">{{cytuj stronę|url=http://www.nekrologi.net/nekrologi/bronislaw-trytko/53663397|tytuł=''Bronisław Trytko: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.05.2018)''|opublikowany=nekrologi.net|język=pl|data dostępu=2017-07-07}}</ref>
+<ref name="tys">{{cytuj stronę|url=http://www.nekrologi.net/nekrologi/krystyna-tyszkowska/50536450|tytuł=''Krystyna Tyszkowska: Nekrologi; Opublikowano w Gazeta Wrocławska dnia 27.06.2017)''|opublikowany=nekrologi.net|język=pl|data dostępu=2017-07-07}}</ref>
+<ref name="wrz">Nekrolog na stronie Uniwersytetu Wrocławskiego [http://www.uni.wroc.pl/wiadomo%C5%9Bci/wiadomo%C5%9Bci/zmar%C5%82-profesor-wojciech-wrzesi%C5%84ski]</ref>
+}}
 == Bibliografia ==
-* {{Cytuj książkę | autor = Z. Antkowiak | tytuł= Wrocław od A do Z| data=1997 | wydawca= ZNiO Ossolineum| miejsce=Wrocław | isbn= 83-04-04340-8| język=pl}}
+* {{Cytuj książkę|autor=Z. Antkowiak|tytuł=Wrocław od A do Z|data=1997|wydawca=ZNiO Ossolineum|miejsce=Wrocław|isbn=83-04-04340-8|język=pl}}
 * {{Cytuj książkę|nazwisko=Burak|imię=Marek|nazwisko2=Okólska|imię2=Halina|tytuł=Cmentarze dawnego Wrocławia|wydawca=Via Nova|miejsce=Wrocław|data=2007|isbn=978-83-89262-38-7|strony=231–241|odn=tak|język=pl}}

Cmentarze komunalne	Cmentarz Grabiszyński Cmentarz w Jerzmanowie Cmentarz w Leśnicy Cmentarz Osobowicki Cmentarz w Pawłowicach Cmentarz na Psim Polu
Cmentarze chrześcijańskie katolickie i protestanckie (w tym nieistniejące)	Cmentarz św. Barbary – przykościelny Cmentarz św. Barbary (I) Cmentarz św. Barbary (II) Cmentarz Bożego Ciała – przykościelny Cmentarz Bożego Ciała Cmentarz na Brochowie Cmentarz Ducha Świętego Cmentarz elżbietanek Cmentarz w Jerzmanowie – przykościelny Cmentarz na Klecinie Cmentarz na Krzykach Cmentarz na Księżu Małym Cmentarz w Leśnicy – przykościelny Cmentarz w Lipie Piotrowskiej Cmentarz w Marszowicach Cmentarz w Maślicach Cmentarz św. Maurycego Cmentarz na Muchoborze Wielkim Cmentarz na Ołtaszynie Cmentarz na Pilczycach Cmentarz w Polanowicach Cmentarz w Praczach Odrzańskich Cmentarz na Psim Polu – katolicki Cmentarz Świętej Rodziny Cmentarz na Stabłowicach Cmentarz na Swojczycach Cmentarz w Świniarach – przykościelny Cmentarz w Świniarach Cmentarz urszulanek Cmentarz św. Wawrzyńca Cmentarz w Widawie Cmentarz Wolnego Związku Religijnego Cmentarz na Żernikach
Cmentarze żydowskie	Stary Cmentarz Żydowski Nowy Cmentarz Żydowski Cmentarz przy ul. Gwarnej Cmentarz średniowieczny
Cmentarze wojskowe	Cmentarz Żołnierzy Polskich Cmentarz Oficerów Radzieckich Cmentarz Żołnierzy Radzieckich na Skowroniej Górze Cmentarz Żołnierzy Włoskich