Spycimierz
51°56′53″N 18°46′27″E/51,948056 18,774167| wieś | |
 Dywan kwiatowy podczas procesji Bożego Ciała (2021) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
338 |
| Strefa numeracyjna |
63 |
| Kod pocztowy |
99-210[2] |
| Tablice rejestracyjne |
EPD |
| SIMC |
0298873 |
Położenie na mapie gminy Uniejów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu poddębickiego  | |
| 51°56′53″N 18°46′27″E/51,948056 18,774167[1]
| |
Spycimierz (lub Spicymierz, Spicimierz) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie poddębickim, w gminie Uniejów. Spycimierz leży w historycznej ziemi sieradzkiej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.
Spycimierz uzyskał lokację miejską około 1357 roku, zdegradowany po 1450 roku[3]. Wieś arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w powiecie szadkowskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[4].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości pochodzi od męskiego imienia słowiańskiego Spycimir, które występuje również w formie Spycimierz. Miejscowość w staropolskiej formie Spicimir notuje Gall Anonim w swojej Kronice polskiej spisanej w latach 1112–1116[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś położona na południe od Uniejowa. Istniał tu gród, wspomniany w kronice Galla Anonima pod r. 1107, zbudowany na miejscu, w którym krzyżowały się szlaki piesze: z Pomorza na Ruś oraz z Łęczycy do Kalisza. Był to obiekt pierścieniowaty, o stosunkowo niewielkich rozmiarach. Urządzenia obronne składały się z wału drewniano-ziemnego o konstrukcji rusztowej, zwieńczonego drewnianym ostrokołem. W grodzie tym w toku walk ze Zbigniewem Bolesław Krzywousty więził arcybiskupa Marcina, stronnika swego brata. Warownia spicymierska była siedzibą kasztelana i przetrwała w tym charakterze do początków XIV stulecia, czyli do przejścia grodu w prywatne ręce. Gall Anonim odnotował, że pod Spicymierz w 1108 r. latem zapuścił się zbrojny oddział Pomorzan. Spicymierz wymieniony jest także w bulli papieża Innocentego II w 1136 r. jako gród książęcy.
Kasztelania spicymierska wchodziła w skład Księstwa sieradzkiego i obejmowała na prawym brzegu Warty tereny do rzeki Ner. Kasztelan spicymierski został wymieniony w dokumencie Konrada mazowieckiego z 1236 r. W bliżej nieznanych okolicznościach przed 1331 r. gród przeszedł w prywatne ręce Pawła Ogończyka. Upadek grodu nastąpił w 1331 r., kiedy to Krzyżacy, podążający na umówione spotkanie z Janem Luksemburskim pod Kaliszem skorzystali z przepraw przez Wartę właśnie w rejonie Spicymierza. Stary gród został wtedy doszczętnie zniszczony: „Podłożyli ogień i gród spalili, ponieważ w inny sposób dobyć go nie mogli” (według zeznań Pawła Ogończyka na procesie przeciw Krzyżakom). Badania archeologiczne wykazały, iż w jakiś czas po spaleniu w miejscu byłej warowni, wykorzystując resztki wału obronnego, usypano niewielki stożek, na którym wzniesiono drewniane umocnienia. W ten sposób powstał drewniany „zameczek” pełniący funkcję prywatnej siedziby.
W XIV w. Spicymierz utracił znaczenie na rzecz sąsiedniego Uniejowa. Obecnie grodzisko bardzo wyraźnie wyodrębnia się spośród otaczających go łąk: usytuowane jest pomiędzy nurtem rzeki a starorzeczem, tuż pod wsią. Prowadzi do niego polna droga. Miejsce to okoliczna ludność nazywa „Górą” lub „Kasztelanką”.
Na terenie wsi znajduje się 5 bunkrów wybudowanych w okresie II wojny światowej. W 1993 sołtys Stanisław Pełka zdobył tytuł Najaktywniejszego sołtysa roku 1992 województwa konińskiego[6].
W Spycimierzu znajduje się szkoła podstawowa[7], Koło Gospodyń Wiejskich[8] oraz jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka została założona w 1927 roku przez księdza Stanisława Zaborowicza i Stanisława Trzaskowskiego – nadleśniczego Nadleśnictwa Uniejów. W 1970 roku, przy OSP, powstała Strażacka Orkiestra Dęta[9].
Tradycja kwiatowych dywanów na procesję Bożego Ciała
[edytuj | edytuj kod]Spycimierz najbardziej znany jest z dywanów kwiatowych, które członkowie miejscowej parafii od dziesięcioleci układają na procesję Bożego Ciała[10]. W 2018 roku tradycja ta została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego[11]. W marcu 2020 roku Polska zgłosiła tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała w Spycimierzu oraz w czterech miejscowościach (Klucz, Olszowa, Zalesie Śląskie i Zimna Wódka) w województwie opolskim do wpisu na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości prowadzoną przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury UNESCO[12]. 15 listopada 2021 r. komisja oceniająca UNESCO wydała dokument zawierający rekomendacje do wpisu na Listę w 2021 r. Komisja pozytywnie zarekomendowała wpisanie tradycji dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości[13]. Decyzja o wpisie została podjęta 15 grudnia 2021 r. podczas XVI sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego[14].
Historia dywanów kwiatowych w Spycimierzu sięga trudnego do sprecyzowania okresu. Wprawdzie najstarsza pisemna relacja o tym zwyczaju pochodzi z kroniki parafialnej z 1957 r., ale przekaz ustny jest znacznie starszy. Za najstarszy należy uznać legendę o pojawieniu się tego zwyczaju wraz z powrotem żołnierzy napoleońskich do rodzinnej wsi. Skład dywanów kwiatowych zmieniał się i ewoluował na przestrzeni lat. Na początku używano żółtego piasku i gałązek, więc dawna dekoracja była skromna. Później zaczęto używać kwiatów, a obecny sposób ubierania traktu ukształtował się po 1945 roku. Kolorowy dywan z żywych kwiatów układany jest przez parafian wzdłuż drogi Bożego Ciała, która ma około 1 km długości. Uroczysta procesja przechodzi po nim o godz. 17:00[15].
-
Brama i fragment kwiatowego dywanu przed kościołem, czerwiec 2021 -
Fragment dywanu z żywych kwiatów, czerwiec 2021 -
Układanie konturów wzorów, czerwiec 2021 -
Parafianie podczas układania dywanu, czerwiec 2021 -
Kwiatowy dywan, w głębi jedna z dwóch bram, czerwiec 2021
Centrum Spycimierskie Boże Ciało
[edytuj | edytuj kod]W maju 2024 roku w Spycimierzu otwarto Centrum Spycimierskie Boże Ciało[16], ośrodek kulturalno-edukacyjno-muzealny Gminy Uniejów. Główna wystawa poświęcona jest tradycji układania kwiatowych dywanów na procesję Bożego Ciała, która w 2021 roku została wpisana na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości. W centrum można m.in. zobaczyć oryginał certyfikatu potwierdzającego ten wpis, przekazany przez UNESCO. Dwie dodatkowe wystawy dotyczą polskich i światowych tradycji niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz historii wsi Spycimierz[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127527
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1205 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 72–73.
- ↑ Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku. Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1998, s. 67.
- ↑ Monumenta Poloniae Historica, tom I. Lwów: Akademia Umiejętności w Krakowie, 1864, s. 453.
- ↑ Wiadomości z miast i gmin, w: Kronika Wielkopolski, nr 3/1993, s. 190, ISSN 0137-3102.
- ↑ Publiczna Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia Promocji I Rozwoju Spycimierza I Okolicy, Spycimierz 7, Spycimierz [online], eduranking.pl [dostęp 2023-09-03].
- ↑ Koła Gospodyń Wiejskich [online], Uniejów [dostęp 2023-09-05] (pol.).
- ↑ Ochotnicza Straż Pożarna > Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu [online], Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu [dostęp 2023-09-03] (pol.).
- ↑ Dywany kwiatowe na procesję Bożego Ciała w Spycimerzu, https://spycimierskiebozecialo.pl.
- ↑ Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, https://niematerialne.nid.pl/Dziedzictwo_niematerialne/Krajowa_inwentaryzacja/Krajowa_lista_NDK/.
- ↑ Wniosek o wpis na Listę UNESCO, https://spycimierskiebozecialo.pl/pl/krajowa-lista-ndk/.
- ↑ Examination of nominations for inscription on the Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, LHE/21/16.COM/8.b, s. 52, https://ich.unesco.org/en/16com.
- ↑ „Elementy wpisane w 2021 r. na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości” https://ich.unesco.org/en/RL/flower-carpets-tradition-for-corpus-christi-processions-01743.
- ↑ Układanie dywanów, https://spycimierskiebozecialo.pl/pl/tradycja/ukladanie-dywanow/.
- ↑ Centrum „Spycimierskie Boże Ciało otwarte dla zwiedzających juz w Boże Ciało, https://uniejow.pl/twoja-gmina-twoj-urzad/centrum-spycimierskie-boze-cialo-otwarte-dla-zwiedzajacych-juz-w-boze-cialo/.
- ↑ Centrum „Spycimierskie Boże Ciało, https://spycimierskiebozecialo.pl/pl/centrum-spycimierskie-boze-cialo-2/.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- A. Ruszkowski: Sieradz i okolice. Sieradz, 2000
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Spicymierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 109.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie |
|
| Kolonia | |
| Integralne części miasta | |
| Integralne części wsi |
