Uraraneida
| Uraraneida | |
| Selden et Shear, 2008 | |
| Okres istnienia: żywet–kungur | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| (bez rangi) | Pantetrapulmonata |
| (bez rangi) | Tetrapulmonata |
| (bez rangi) | Serikodiastida |
| Rząd |
Uraraneida |
Uraraneida – wymarły rząd stawonogów z gromady pajęczaków i kladu Tetrapulmonata. Obejmuje dwa opisane rodzaje, Permarachne i Attercopus. Ich zapis kopalny rozciąga się od żywetu w dewonie do kunguru w permie.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pajęczaki o ciele podzielonym na nakrytą karapaksem prosomę i opistosomę (odwłok)[1][2][3], pokrojem przypominające pająki[3]. W przypadku Permarachne ciało miało około 5 mm długości[2]. Podobnie jak u Chimerarachnida[4] i pająków szczękoczułki zaopatrzone były w nagie, pozbawione szczecinek pazury. Początkowo u Attercopus doszukiwano się na nich ujść gruczołów jadowych, ale później zreinterpretowano obecne na nich pory jako artefakty[3]. Opistosoma miała segmentację zachowaną przynajmniej w postaci brzusznych zesklerotyzowanych płytek – sternitów; u Permarachne było ich co najmniej sześć[2], a u Attercopus co najmniej cztery[3]. Wzdłuż krawędzi sternitów rozmieszczone były w poprzecznych szeregach czopki przędne, natomiast brak było kądziołków przędnych. Tylny koniec opistosomy wieńczył biczykowaty, wieloczłonowy, cylindryczny w przekroju telson. Poszczególne jego człony dysponowały wieńcami szczecinek[3].
Taksonomia i ewolucja[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzony został w 2008 roku przez Paula A. Seldena i Williama A. Sheara na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences”. Nazwa rzędu powstała przez połączenie latynizacji greckiego ουρα (oura), oznaczającego ogon, i łacińskiego aranea, oznaczającego pająka[3]. Do rzędu tego zalicza się dwa opisane rodzaje[5]:
- rodzina: incertae sedis
- Attercopus Selden et Shear, 1991
- rodzina: Permarachnidae Eskov et Selden, 2005
- Permarachne Eskov et Selden, 2005
Jedyny gatunek rodzaju Attercopus znany jest z datowanych na żywet w dewonie skamieniałości odnalezionych w formacji Panther Mountain[1] oraz z datowanych na fran skamieniałości odnalezionych w formacji Onteora[3], obu w Stanach Zjednoczonych[1][3]. Początkowo sklasyfikowany został jako przedstawiciel rzędu Trigonotarbida[1]. W 1991 roku zreinterpretowano go jako najstarszego znanego pająka i umieszczono bazalnie w obrębie tego rzędu[6]. Permarachne opisano na podstawie datowanej na kungur w permie skamieniałości odnalezionej w formacji Koszeliewka w Rosji i początkowo sklasyfikowano jako pająka z podrzędu Mesothelae[2]. W 2008 roku dokonano reinterpretacji obu rodzajów. Na podstawie braku kądziołków przędnych, przy jednoczesnej obecności gruczołów przędnych i biczykowatego telsonu umieszczono je w nowym rzędzie Uraraneida, wskazując jego bliskie pokrewieństwo z pająkami[3]. W 2015 roku Jörg Wunderlich proponował włączenie Uraraneida w skład pająków w randze podrzędu, pozostałe z pająków umieszczając w podrzędzie Araneida[7] – systematyka ta nie została jednak powszechnie przyjęta[5].
Analiza filogenetyczna Russella Garwooda i Jasona Dunlopa z 2014 roku potwierdziła siostrzaną relację pomiędzy Uraraneida i pająkami, a jej autorzy nazwali klad obejmujący te dwie grupy Serikodiastida[8]. W 2016 roku Garwood i współpracownicy opisali karbońskiego Idmonarachne, któremu brak było kądziołków i biczyka. Przeprowadzona przez Garwooda i współpracowników analiza kladystyczna umieściła go bliżej pająków niż Uraraneida[9]. W 2018 roku Bo Wang i inni opisali kredowego Chimerarachne o wykształconych już kądziołkach i zachowanym biczyku[4]. Huang Diying i inni w 2018 roku sklasyfikowali Chimerarachne jako przedstawiciela Uraraneida[10], jednak według zespołu Wanga oraz późniejszych autorów jest on bliżej spokrewniony z pająkami niż z Uraraneida[4][11][5]. W 2019 roku Wunderlich utworzył dla tego rodzaju monotypową rodzinę Chimerarachnidae i umieścił ją w monotypowym podrzędzie Chimerarachnida w obrębie rzędu Araneida, określanego jako pająki w szerokim sensie[11]. W 2022 roku Wunderlich i Patrick Müller opisali nowy rodzaj Parachimerarachne, wskutek czego Chimerarachnidae przestały być taksonem monotypowym[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d William A. Shear, Paul A. Selden, W. D. I. Rolfe, Patricia M. Bonamo, James D. Grierson. New terrestrial arachnids from the Devonian of Gilboa, New York. „American Museum Novitates”. 2901, s. 1–74, 1987.
- ↑ a b c d Kirill Y. Eskov, Paul A. Selden. First record of spiders from the Permian period (Araneae: Mesothelae). „Bulletin of the British Arachnological Society”. 13 (4), s. 111–116, 2005.
- ↑ a b c d e f g h i Paul A. Selden, William A. Shear, Mark D. Sutton. Fossil evidence for the origin of spider spinnerets, and a proposed arachnid order. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 105 (52), s. 20781–20785, 2008. DOI: 10.1073/pnas.0809174106.
- ↑ a b c Bo Wang, Jason A. Dunlop, Paul A. Selden, Russell J. Garwood, William A. Shear, Patrick Müller, Xiaojie Lei. Cretaceous arachnid Chimerarachne yingi gen. et sp. nov. illuminates spider origins. „Nature Ecology & Evolution”. 2 (4), s. 614–622, 2018. DOI: 10.1038/s41559-017-0449-3. ISSN 2397-334X.
- ↑ a b c Jason A. Dunlop, David Penney, Denise Jekel, z dodatkowym wkładem: Lyall I. Anderson, Simon J. Braddy, James C. Lamsdell, Paul A. Selden, O. Erik Tetlie: A summary list of fossil spiders and their relatives. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern, 2020. [dostęp 2023-10-19].
- ↑ Paul A. Selden, William A. Shear, Patricia M. Bonamo. A spider and other arachnids from the Devonian of New York, and reinterpretations of Devonian Araneae. „Palaeontology”. 34, s. 241–281, 1991.
- ↑ Jörg Wunderlich. On the evolution and the classification of spiders, the Mesozoic spider faunas, and descriptions of new Cretaceous taxa mainly in amber from Myanmar (Burma) (Arachnida: Araneae). „Beiträge zur Araneologie”. 9, s. 21–408, 2015.
- ↑ Russell J. Garwood, Jason A. Dunlop. Three-dimensional reconstruction and the phylogeny of extinct chelicerate orders. „PeerJ”. 2 (e641), 2014. DOI: 10.7717/peerj.641.
- ↑ Russell J. Garwood, Jason A. Dunlop, Paul A. Selden, Alan R.T. Spencer, Robert C. Atwood, Nghia T. Vo, Michael Drakopoulos. Almost a spider: a 305-million-year-old fossil arachnid and spider origins. „Proceedings of the Royal Society B.”. 283 (1827), 2016. DOI: 10.1098/rspb.2016.0125.
- ↑ Diying Huang, Gustavo Hormiga, Chenyang Cai, Yitong Su, Zongjun Yin, Fangyuan Xia, Gonzalo Giribet. Origin of spiders and their spinning organs illuminated by mid-Cretaceous amber fossils. „Nature Ecology & Evolution”. 2 (4), s. 623–627, 2018. DOI: 10.1038/s41559-018-0475-9. ISSN 2397-334X.
- ↑ a b Jörg Wunderlich. What is a spider?. „Beiträge zur Araneologie”. 12, s. 1–32, 2019.
- ↑ Jörg Wunderlich, Patrick Müller. Some spiders in Cretaceous amber from Myanmar (Araneida: Chimerarachnida and Araneae). „Beiträge zur Araneologie”. 15, s. 119–173, 2022.