Brachytrachelopan

Brachytrachelopan

Brachytrachelopan mesai
Rauhut i in., 2005
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	zauropodomorfy
Infrarząd	zauropody
Nadrodzina	Diplodocoidea
Rodzina	dikreozaury
Rodzaj	brachytrachelopan
Gatunek	Brachytrachelopan mesai

Brachytrachelopan (Brachytrachelopan mesai) – zauropod z rodziny dikreozaurów (Dicraeosauridae)

Systematyka

Brachytrachelopan zalicza się do zauropodów (Sauropoda) i neozauropodów (Neosauropoda) z grupy diplodokokształtnych (Diplodocoidea). W jej obrębie umieszcza się go w rodzinie dikreozaurów (Dicraeosauridae).

Sereno i współpracownicy przedstawili w 2007 powyższy kladogram.

Jak zauważają Taylor i Naish, to o ile co do filogenezy zauropodów panuje powszechna zgoda, to nazewnictwo grup obejmujących krewnych diplodoka (do których zalicza się Brachytrachelopan) jest jeszcze pogmatwane. Nie wszystkie stosowane nazwy posiadają swoje definicje, a inne posiadają kilka definicji zaprzeczających sobie wzajemnie. Tak więc neozauropody definiuje się jako klad obejmujący wszystkie taksony pochodzące od ostatniego wspólnego przodka diplodoka i saltazaura albo kamarazaura, zależnie od autora (obie definicje są oznaczają dokładnie tą samą grupę zwierząt). W obrębie neozauropodów krewnych saltazaura (a także kamarazaura) zalicza się do Macronaria, natomiast wszystkie neozauropody bliżej spokrewnione z diplodokiem, niż z saltazaurem, jak zaproponowali Wilson i Sereno w 1998, zalicza się do diplodokokształtnych (grupę Diplodocoidea wyróżniał już Marsh w 1884; funkcjonuje też nazwa Diplodocimorpha, pomimo inaczej skonstruowanej definicji jest ona równoważna Diplodocoidea, a więc zbędna). Nadaje im się rangę nadrodziny. Obejmują one 3 rodziny. Zwierzęta bliżej spokrewnione z rebbachizaurem, niż z diplodokiem zalicza się do rodziny rebbachizaurów (Rebbachisauridae) – prócz rebbachizaura np. limajzaur, histriazaur, nigerzaur. Natomiast klad obejmujący diplodoka, dikreozaura, ich ostatniego wspólnego przoda i wszystkich jego potomków określono nazwą Flagellicaudata. W obrębie tej grupy leżą 2 pozostałe rodziny diplodokokształtnych: diplodoki i dikreozaury. Ta pierwsza rodzina obejmuje tak rodzaje, jak diplodok, barozaur, apatozaur, Sereno w 1998 zdefiniował ją jako zawierającą taksony bliższe diplodokowi niż dikreozaurowi. Z kolei rodzina dikreozaurów obejuje 3 rodzaje: dikreozaura, amargazaura i Brachytrachelopan. Definiuje się ją za Sereno jako taksony bliższe dikreozaurowi, niż diplodokowi. W jej obrębie wyróżnić można jeszcze podrodzinę Dicraeosaurinae. Może ona zostać zdefiniowana jako obejmująca dikreozaura i Brachytrachelopan, ale już nie amargazaura.

Jednakże pokrewieństwo w obrębie rodziny dikreozaurów nie jest tak jednoznaczne. W 1999 padła propozycja Salgado, zgodnie z którą jeden z dwóch gatunków dikreozaura, Dicraeosaurus sattleri, jest bliższym krewnym aargazaura, niż drugiego gatunku dikreozaura, D. hansemanni. Ten ostatni miałby zgodnie z tym poglądem być najbliżej spokrewniony z rodzajem Brachytrachelopan. Rauhut nie zgadza się z takim postawieniem sprawy. Potrzebuje ona jednak dalszych badań, w szczególności wyjaśniających możliwość wyróżnienia Dicraeosaurinae zgodnie z proponowaną definicją, tym bardziej w świetle podnoszonych opinii o konieczności redeskrypcji dikreozaura w związku z odkryciem Brachytrachelopan i amargazaura.

Nazwa rodzajowa Brachytrachelopan pochodzi z greki. Źródłosłów swój bierze od brachytrachelos, co oznacza "krótkoszyi" i odnosi się do krótkiej jak na zauropoda szyi zwierzęcia, i od Pana. Pan (Παν) był w mitologi greckiej żyjącym w Arkadii bóstwem opiekującym się trzodami i pasterzami o postaci na pół ludzkiej, na pół zwierzęcej. Natomiast holotypowy okaz znaleziony został przez poszukującego zaginionej owcy Daniela Mesę, którego honoruje również epitet gatunkowy, mesai.

Morfologia

Szkielet

Brachytrachelopan różnił się od typowego zauropoda, olbrzyma z długą szyją zakończoną niewielką głową.

Wyróżniał się niewielkimi jak na zauropoda rozmiarami. Długość jego ciała wynosiła 10 m. Tymczasem nawet jego najbliższy krewny dikreozaur dorastał 20 m.

Szyja jest o 40% krótsza, niż u innych znanych przedstawicieli tej samej rodziny, a także krótsza, niż u wszystkich innych zauropodów. Jej długość szacuje się na 1,1 m. Przez analogię z innymi dikreozaurydami szacuje się, że tworzyło ją 12 kręgów. W kształcie były one silnie opistoceliczne. To skrócenie ich trzonów odpowiada za niezwykle krótką długość szyi. Wymiar przednio-tylny kręgów tego odcinka nie przekracza bowiem ich wysokości. Najdłuższy z trzonów mierzył 10 cm. Blaszka zwana centropostzygapophyseal lamina jest dobrze rozwinięta, słupowata. Obie te właściwości stanowią cechy diagnostyczne rodzaju (chociaż skrócenie kręgów występowało również u dikreozaura). Pleurocoele nie występuje w żadnym z zachowanych kręgów przedkrzyżowych. 3 ostatnie kręgi szyjne łączy z dwoma pierwszymi grzbietowymi obecność dużych zagłębień po bokach. Blaszki boczne łuku są dobrze rozwinięte. Zwracają uwagę wydłużone wyrostki kolczyste, prętowate i rozdzielone na dwie części, podobnie jak znaczne nachylenie wyrostków kolczystych w środkowej części kręgosłupa szyjnego, rozpoczynającego się już od przedniej strony trzonu kręgu, również wymieniane wśród cech diagnostycznych Brachytrachelopan. Występowały żebra szyjne, ale nie osiągały one znacznej długości. Sięgały jedynie nieznacznie za tylny kraniec kręgu. Żebro ostatniego kręgu szyjnego wykazuje pewne cechy pośrednie między żebrami szyjnymi a grzbietowymi.

Kręgi dalszych odcinków kręgosłupa różniły się od poprzednio omówionych. Zarówno w odcinku grzbietowych, jak i krzyżowym ich trzony przyjmowały kształt amfi-platyceliczny. Podstawy wyrostków kolczystych pierwszych sześciu kręgów grzbietowych cechują się pionowym położeniem, same wyrostki zaś wyginają się do przodu. Przejście między szyjnym a grzbietowym odcinkiem kręgosłupa zaznacza się też zmianą położenia wyrostków parapophyses z przednio-brzusznego na przednio-grzbietowe. Na kręgach dorsalnych zaznacza się dobrze zbudowana blaszka centropostzygapophyseal lamina leżąca w jednoimiennym zagłębieniu. Również tutaj odznaczają się wydłużone, rozdzielające się, skierowane w górnej części ku przodowi wyrostki kolczyste, przynajmniej przez proksymalne 6 kręgów, bo przy 7. następuje zmiana – pojawia się wyrostek kolczysty opisywan przez Rauhuta i współpracowników jako szeroki, kształtu płatka kwiatu. W wysotkach tej części kręgosłupa wyróżnia następujące blaszki: prespinal, postspinal, spinozygapophyseal oraz lateral spinopostzygapophyseal laminae, poza nimi występuje jeszcze spinodiapophyseal, określana przez odkrywców zwierzęcia jako krótka, i spinopostzygapophyseal. Żebra tego odcinka krują się ku tyłowi. Wyjątek stanowi najbardziej dystalna para. Dzielą się one na żebra piersiowe i brzuszne. Te pierwsze (grupa ta obejmuje 7 par) są szerokie, rozlowane w odstępach odpowiadających mniej więcej ich rozmiarowi, natomomiast leżące za nimi żebra brzuszne są o połowę węższe i mniej gęsto ułożone.

Kolejny odcinek kręgosłupa to odcinek krzyżowy. Tworzą go kręgi o zrośniętych ze sobą łukach i wyrostkach kolczystych. Te ostatnie tworzą wręcz jedną kość. Blaszki spinopostzygapophyseal rozwinięte są bardzo dobrze, natomiast spinodiapophyseal są mniejsze.

Szkielet kończyny tylnej przypomina odkrywcom rodzaju szkielet pokrewngo dikreozaura.

Odkrycie i rozmieszczenie geograficzne

Holotyp oznakowano MPEF-PV 1716. Stanowi on niekompletny szkielet o zachowanych połączeniach stawowych. Do należących doń kręgów zalicza się 8 szyjnych (wraz z tylnymi żebrami szyjnymi), 12 grzbietowych i wszystkie żebra tego odcinka, pierwsze 3 krzyżowe (ściślej zachowało się dwa i pół kręgu). Szkielet kończyn reprezentowały prawa kość biodrowa, dalsza część lewej kości udowej, a także bliższy koniec lewej piszczeli. Żaden fragment kończyn przednich nie zachował się w całości. Z uwagi na silne zrośnięcie łuków kręgów z ich trzonami wnioskuje się, że nie mógł to być osobnik młodociany.

Holotypowe znalezisko leżało 25 km w kierunku pomiędzy północą a północnym wschodem od wioski Cerro Cóndor, na szczycie wzgórza. Otaczały je piaskowce powstałe z osadów rzecznych. Należą one do formacji Cañadón Cálcareo. Znajduje się ona w środkowej Patagonii. Rzeczoną forację datuje się na tyton – wiek należący do jury późnej.

Reasując, Brachytrachelopan zamieszkiwał tereny dzisiejszej Patagonii pod koniec okresu jurajskiego, około 150 milionów lat temu.

Rauhut i współpracownicy uznali odkrycie nowego rodzaju za argument potwierdzający szybką radiację ewolucyjną i rozprzestrzenianie się dikreozaurydów w epoce jury późnej. Objęła ona kontynenty południowe, należące wcześniej do superkontynentu Gondwany, który w jurze środkowej odzielił się od kontynentów północnych. W efekcie dikreozaury zamieszkiwały kontynenty Gondwany w jurze późnej i kredzie wczesnej. Podczas gdy dikreozaur pochodził z Afryki, z kimerydu i tytonu, amargazaur podobnie jak Brachytrachelopan, zamieszkiwał tereny dzisiejszej Argentynyw barremie i apcie.

Autorzy opisu Brachytrachelopan uznali, że zwierzęta tak różniące się budową od innych zauropodów jak dikreozaury musiały cechować się odmienną od nich ekologią. Był on roślinożercą. Uważa się powszechnie, że długa szyja zauropodów wyewoluowała jako przystosowanie do pobierania pokarmu, zapewniające dostęp do pożywienia bez konieczności przemieszczania całego wielkiego ciała. Brachtrachelopan i jego krewny dikreozaur należeli tu jednak do wyjątków.

Foracja geologiczna, z której pochodzą jego szczątki, powstała z osadów rzecznych, choć w dolnej jej części zaznacza się też wpływ jezior i bagien. Wśród roslin dominowały Classopollis i Callialasporites, pojawiła się już też Cyclusphaera. Wymienia się też obecność Classopollis, która świadczy o ciepłym klimacie, a także Nemestheria, Pseudestherites, być może także Euestheria i Congestheriella.

{{Przypisy}} Nieprawidłowe pola: przypisy.