Przejdź do zawartości

Falenopsis: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kenraiz (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
104 962 edycje
m drobne redakcyjne
Pisum (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
15 704 edycje
drobne merytoryczne
Linia 52: Linia 52:


=== Genetyka ===
=== Genetyka ===
Typowa liczba [[chromosom]]ów u wszystkich przebadanych gatunków i odmian 2n=38{{r|Shindo-1963}}.
Typowa liczba [[chromosom]]ów u wszystkich przebadanych gatunków i odmian 2n=2x=38{{r|Shindo-1963}}. Endopoliploidy występują u niektórych gatunków oraz wśród hybryd. Najbardziej popularne odmiany/hybrydy uprawiane komercyjnie są [[poliploidalność|poliploidalne]], zwykle tetraploidalne{{r|Chen-2009}}.


== Ekologia ==
== Ekologia ==
Linia 188: Linia 188:
<ref name="Blanchard-2006">{{Cytuj pismo | nazwisko = Blanchard | imię = M. G. | nazwisko2 = Runkle | imię2 = E. S. | tytuł = Temperature during the day, but not during the night, controls flowering of Phalaenopsis orchids | czasopismo = Journal of Experimental Botany | wolumin = 57 | wydanie = 15 | strony = 4043–4049 | rok = 2006 | issn = 0022-0957 | doi = 10.1093/jxb/erl176 | język = en }}</ref>
<ref name="Blanchard-2006">{{Cytuj pismo | nazwisko = Blanchard | imię = M. G. | nazwisko2 = Runkle | imię2 = E. S. | tytuł = Temperature during the day, but not during the night, controls flowering of Phalaenopsis orchids | czasopismo = Journal of Experimental Botany | wolumin = 57 | wydanie = 15 | strony = 4043–4049 | rok = 2006 | issn = 0022-0957 | doi = 10.1093/jxb/erl176 | język = en }}</ref>
<ref name="Tsai-2005">{{Cytuj pismo | nazwisko = Tsai | imię = C C | nazwisko2 = Huang | imię2 = S C | nazwisko3 = Chou | imię3 = C H | tytuł = Molecular phylogeny of Phalaenopsis Blume (Orchidaceae) based on the internal transcribed spacer of the nuclear ribosomal DNA | czasopismo = Plant Systematics and Evolution | wolumin = 256 | wydanie = 1-4 | strony = 1–16 | rok = 2005 | issn = 0378-2697 | doi = 10.1007/s00606-005-0356-y | język = en }}</ref>
<ref name="Tsai-2005">{{Cytuj pismo | nazwisko = Tsai | imię = C C | nazwisko2 = Huang | imię2 = S C | nazwisko3 = Chou | imię3 = C H | tytuł = Molecular phylogeny of Phalaenopsis Blume (Orchidaceae) based on the internal transcribed spacer of the nuclear ribosomal DNA | czasopismo = Plant Systematics and Evolution | wolumin = 256 | wydanie = 1-4 | strony = 1–16 | rok = 2005 | issn = 0378-2697 | doi = 10.1007/s00606-005-0356-y | język = en }}</ref>
<ref name="Chen-2009">{{Cytuj pismo | nazwisko = Chen | imię = Wen Huei | nazwisko2 = Tang | imię2 = Ching Yan | nazwisko3 = Kao | imię3 = Yu Lin | tytuł = Ploidy doubling by in vitro culture of excised protocorms or protocorm-like bodies in Phalaenopsis species | czasopismo = Plant Cell, Tissue and Organ Culture (PCTOC) | wolumin = 98 | wydanie = 2 | strony = 229–238 | rok = 2009 | issn = 0167-6857 | doi = 10.1007/s11240-009-9557-3 | język = en }}</ref>
}}
}}


Wersja z 19:58, 1 lis 2014

Falenopsis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Klad

rośliny naczyniowe

Klad

rośliny nasienne

Klasa

okrytonasienne

Klad

jednoliścienne

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Rodzaj

falenopsis

Nazwa systematyczna
{{{nazwa łacińska}}} Blume
Bijdr. 294. 20 Sep-7 Dec 1825[1]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Phalenopsis hybr.
Phalaenopsis aphrodite
Phalaenopsis bellina
Phalaenopsis gigantea
Phalaenopsis philippinensis
Phalaenopsis intermedia

Falenopsis, ćmówka (Phalaenopsis Blume) – rodzaj roślin z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Obejmuje 66[4]-69[5] gatunków występujących naturalnie w Azji południowo-wschodniej i północnej Australii. Rośliny te są łatwe w uprawie i cechują się długotrwałym kwitnieniem, ich kwiaty są okazałe, różnobarwne, niektóre wydzielają zapach. Dlatego należą do popularnych roślin ozdobnych uprawianych w pomieszczeniach. W ofercie handlowej i uprawie znajduje się kilka tysięcy mieszańców, podczas gdy gatunki botaniczne nie mają takiego znaczenia.

Rozmieszczenie geograficzne

Najwięcej gatunków tego rodzaju występuje w Indonezji oraz w Filipinach. Różne gatunki zasiedlają jednak rozległe obszary południowo-wschodniej Azji na obszarze od Indii po południowe Chiny, a poprzez wyspy Archipelagu Malajskiego sięgają po Nową Gwineę i Archipelag Bismarcka oraz Queensland w północnej Australii[3][6].

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne o monopodialnym typie wzrostu, nie wytwarzające pseudobulw. Łodyga jest skrócona, ukryta wśród trwałych nasad (pochew) liści. W kątach liści znajdują się 2-3 pąki wegetatywne i kwiatostanowe, ułożone w pionowym rzędzie i niewidoczne z zewnątrz. Boczne pędy wegetatywne rozwijają się tylko wówczas, gdy zostaną specjalnie pobudzone[7].
Korzenie
Przybyszowe, wyrastają z kątów dolnych liści. Są liczne i długie, rozchodzą się w różnych kierunkach. Okryte są białym lub srebrzystym welamenem. Są łamliwe[7].
Liście
Wyrastają skrętolegle i naprzemianlegle[3]. U roślin o stałych i dobrych warunkach wzrostu wszystkie liście są podobne, jednakowej wielkości. Liście są siedzące, podługowate do szerokoeliptycznych, całobrzegie. Blaszka jest gruba (gruboszowata) i gładka. Liście mają barwę jasno- lub ciemnozieloną, mogą być szarawo plamiaste lub smugowate, od spodu czerwono lub purpurowo nabiegłe. Corocznie wyrasta jeden lub dwa nowe liście, przy czym najniższe sukcesywnie zasychają (ich pochwy zostają na pędzie). Na dojrzałych roślinach znajduje się od 5 do 10 liści[7].
Kwiaty
Wyrastają w różnej liczbie u różnych gatunków w wiechach i gronach, na szczytach pędów kwiatostanowych rozwijających się w kątach liści. Pędy te, o długości zwykle do 60 cm[7], wznoszą się, są wygięte łukowato lub zwisają. Są okrągłe na przekroju, czasem dwustronnie spłaszczone[3]. Na młodych roślinach są cienkie, krótkie i nierozgałęzione, na starszych są tęgie, długie i rozgałęziają się. Złożona budowa kwiatostanu powiązana jest z barwą kwiatów – gatunki o kwiatach białych mają pędy kwiatostanowe zwykle nierozgałęzione, podczas gdy te barwne bywają silnie rozgałęzione. W dolnej części na pędzie kwiatostanowym znajduje się 5–7 skrętoległych węzłów, w których znajdują się pąki śpiące okryte trójkątną podsadką. Z pąków tych mogą się rozwijać sukcesywnie kolejne kwiatostany w przypadku uszkodzenia (np. ścięcia) rozwijającego się wyżej. Kolejne kwiaty rozwijają się od dołu, przy czym pozostają rozwinięte przez kilka dni. Cały kwiatostan sukcesywnie może kwitnąć przez wiele tygodni[7].
Poszczególne kwiaty wsparte są trwałymi, ale niepozornymi przysadkami, które są papierzaste lub zgrubiałe[3]. Kwiaty mają płasko rozpostarte listki okwiatu, u niektórych gatunków niepozorny, u innych okazały. Ze względu na budowę okwiatu wyróżnia się dwie grupy gatunków i odmian. Jedna ma wszystkie listki okwiatu podobnej wielkości i warżkę z trzema łatkami pozbawioną wyrostków. Druga grupa roślin ma zewnętrzne listki okwiatu węższe od wewnętrznego okółka, a na warżce występują różne wyrostki. Środkowa łatka warżki może mieć różny u różnych gatunków kształt, np. łzy, łopatki i kotwicy. Na jej końcu u niektórych gatunków (np. P. amabilis) rozwijają się długie i skręcone wyrostki, u innych (P. fimbriata) występują kępy włosków[7]. Boczne łatki warżki są równoległe i wzniesione[3]. Warżka zazwyczaj jest inaczej zabarwiona od pozostałych listków okwiatu[7]. Listki okwiatu u jednych gatunków bywają cienkie, u innych mięsiste. Mogą być jednobarwne lub pokryte rozmaitymi, barwnymi wzorami. Prętosłup jest tęgi i często wsparty dwoma mięsistymi wyrostkami. Na szczycie posiada palczasto rozwidlone znamię. Pyłkowiny są 2 lub 4 osadzone na łopatkowatej nóżce i tarczce nasadkowej[3].
Owoce
Cylindryczne torebki osadzone na szypułkach[3].

Biologia

Fizjologia

Rośliny z rodzaju przeprowadzają fotosyntezę typu CAM. Absorpcja CO2 zachodzi głownie w nocy (faza 1 metabolizmu CAM) oraz w mniejszym stopniu późnym popołudniem (faza 4). Pobrany dwutlenek węgla jest wiązany z wytworzeniem jabłczanu. W tej postaci węgiel gromadzony jest w wakuoli i wykorzystywany do syntezy cukrów w fazie 3. Optymalna temperatura do absorpcji CO2 w fazie 1 to 20 °C, zaś dla fotosyntezy zachodzącej w fazie 3 optimum to 30 °C. Z tego względu najszybszy wzrost uzyskuje się przy temperaturach dzień/noc – 30/20 °C. Jako rośliny CAM wykazują dużą tolerancję na deficyt wody. W warunkach laboratoryjnych spadek absorpcji dwutlenku węgla obserwowano dopiero po dziesięciu dniach od podlania. Negatywny wpływ na pobieranie CO2 ma wysokie stężenie soli mineralnych w podłożu[8].

W każdym węźle znajdują się co najmniej dwa zawiązki pąków. Pozostają one uśpione aż do momentu w którym zaistnieją właściwe warunki środowiska do zakwitnięcia. Kwitnienie jest indukowane przez wernalizację, przy czym skuteczną temperaturą dla gatunków należących do falenopsis jest dość wysoka i wynosi 25 °C. Dla inicjacji kwitnienia kluczowa jest temperatura w dzień. Obniżenie temperatury w nocy nawet do 17 °C nie prowadzi do wykształcenia kwiatostanów. Doświadczenia nie potwierdziły pojawiających się w literaturze przekonań o potrzebie zróżnicowania temperatury dzień/noc w celu wywołania kwitnienia. W celu pozyskania roślin o wartości handlowej uprawia się je w temperaturze powyżej 28 °C, w której rośliny dobrze rosną lecz nie nie kwitną. Zmiana warunków na 25/20 °C, dzień/noc prowadzi do wykształcenia kwiatostanów w pożądanym przez hodowcę terminie i równomiernie dla całej partii roślin[9].

Genetyka

Typowa liczba chromosomów u wszystkich przebadanych gatunków i odmian 2n=2x=38[10]. Endopoliploidy występują u niektórych gatunków oraz wśród hybryd. Najbardziej popularne odmiany/hybrydy uprawiane komercyjnie są poliploidalne, zwykle tetraploidalne[11].

Ekologia

Do rodzaju należą byliny rosnące w ziemi, a najczęściej na drzewach (epifity) i na skałach (litofity)[3][7]. Zasiedlają głównie wilgotne lasy równikowe i podrównikowe lasy monsunowe. Mniej liczni przedstawiciele spotykani są nad brzegami morskimi oraz na skałach, w tym przy górskich strumieniach. Cechą typową dla klimatu w obszarze występowania rodzaju są zazwyczaj znaczne różnice między temperatura dzienną i nocną sięgające kilkunastu stopni Celsjusza[7]. Gatunki z tego rodzaju spotykane są na rzędnych sięgających 2500 m n.p.m. Przystosowane są do różnych warunków klimatycznych – od klimatu równikowego ze stałymi wysokimi temperaturami i opadami, po klimat zwrotnikowy i podzwrotnikowy z okresami suchymi i chłodnymi[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z rodzajów podplemienia Aeridinae z plemienia Vandeae w obrębie podrodziny epidendronowych (Epidendroideae) z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Storczykowate są kladem bazalnym w rzędzie szparagowców Asparagales w obrębie jednoliściennych[2][12].

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd storczykowce (Orchidales Raf), podrząd Orchidineae Rchb., rodzina storczykowate (Orchidaceae Juss.), rodzaj falenopsis (Phalaenopsis Blume)[13].

Wykaz gatunków i ich wewnątrzrodzajowa klasyfikacja

Klasyfikacja wewnątrzrodzajowa opiera się na monografii rodzaju autorstwa E. A. Christensona z roku 2001[14]. Obowiązujące nazwy gatunków ustalono według The Plant List[5]

Mieszańce międzygatunkowe[5]:

  • Phalaenopsis × gersenii (Teijsm. & Binn.) Rolfe
  • Phalaenopsis × intermedia Lindl.
  • Phalaenopsis × leucorrhoda Rchb.f.
  • Phalaenopsis × rolfeana H.R.Sweet
  • Phalaenopsis × singuliflora J.J.Sm.
  • Phalaenopsis × valentinii Rchb.f.
  • Phalaenopsis × veitchiana Rchb.f.

Odmiany ozdobne

W wyniku hodowli storczyków z rodzaju falenopsis otrzymano ok. 5000 różnych mieszańców, które cenione są bardziej w uprawie od czystych gatunków[7]. Do tworzenia odmian uprawnych wykorzystuje się w szczególności gatunki z sekcji Phalaenopsis i Esmeralda[6].

Zastosowanie

Rośliny ozdobne

Jako rośliny doniczkowe Phalaenopsis produkowane są na dużą skalę w Holandii, Niemczech, Chinach, na Tajwanie, w Stanach Zjednoczonych i Japonii. Stany Zjednoczone są głównym miejscem rozwoju nowych kultywarów. Wyselekcjonowane klony rozmnażane są metodami hodowli tkankowej in vitro. Od lat 80. XX wieku falenopsis jest najpopularniejszym storczykiem w uprawie doniczkowej[15]. W Holandii w roku 2005 sprzedano 29,4 mln roślin doniczkowych z tego rodzaju za łączną kwotę 143,7 mln euro[9]. Poza uprawą w pojemnikach kwiatostany z długotrwałymi kwiatami stosowane są w bukieciarstwie, popularne są zwłaszcza kwiaty białe używane w bukietach ślubnych[16].

Rośliny lecznicze

Niewielkie znaczenie jako rośliny lecznicze mają dwa gatunki – P. aphrodite i P. schilleriana wykorzystywane w ten sposób na Filipinach[6].

Uprawa

Wymagania i pielęgnacja
Rośliny z tego rodzaju uprawiane są w różnego rodzaju pojemnikach, przy czym z reguły sprawiających wrażenie za małych w stosunku do wielkości rośliny. Stosuje się różne podłoża w poszczególnych krajach, przy czym w jego skład wchodzą: fragmenty kłącza i korzeni długosza królewskiego lub paprotki, kora jodły (surowa lub kompostowana), kora lub włókna drzewne sekwoi, torf wysoki lub torfowce, pumeks, żużel, węgiel drzewny i perlit. W przypadku stosowania ubogiego podłoża z torfu, torfowców i kłączy paproci dodaje się nieco suchego obornika lub nawozu wieloskładnikowego. Rośliny nawozi się co kilkanaście dni na stanowisku słonecznym i co 20–30 dni w przypadku roślin rosnących w miejscu słabo oświetlonym lub w czasie niepogody. Stosuje się nawóz o proporcjach N:P:K wynoszących 1:1:1, tylko w przypadku podłoża z dużą ilością kory zwiększyć należy udział azotu (proporcje 3:1:1). Używa się nawozu w stężeniu do 0,1%, a przy dobrze znoszonym nawożeniu dolistnym – 0,01%. Rośliny można zasilać także nawozami naturalnymi i organicznymi[7].
Falenopsis nie ma dużych wymagań świetlnych. Przy zbyt silnym nasłonecznieniu i niedostatecznej wilgotności – liście się marszczą[7] i mogą ulec przypaleniu[16], a jeśli wilgotność jest duża – twardnieją i ich wzrost jest zahamowany. W przypadku pomieszczeń najlepsze warunki mają na oknach o wystawie wschodniej[7] i zachodniej[16]. Rosliny uprawiane od strony południowej wymagają przesłony rozpraszającej intensywne promienie (firana, rolety)[16]. Przy niedostatecznym oświetleniu wzrost roślin jest ograniczony[7].
Rośliny tego rodzaju mają spore wymagania cieplne i źle znoszą spadki temperatur poniżej 15°C. Szczególnie wrażliwe są pąki kwiatowe, które opadają po schłodzeniu poniżej 15°C. Rośliny najlepiej rosną przy temperaturach nocnych wynoszących od 16 do 20°C i dziennych z zakresu 21–29°C. Spadek temperatur jest konieczny do inicjowania kwitnienia, które następuje po 90–120 dniach. Rośliny przetrzymywane stale w wysokiej temperaturze zazwyczaj nie zakwitają[7].
Powietrze w miejscu uprawy falenopsisa powinno być wilgotne (powyżej 50% wilgotności). Nie należy natomiast dopuszczać do tego by podłoże było stale wilgotne. Częstotliwość podlewania zależy od wielkości pojemnika – małe rośliny i pojemniki podlewać trzeba niemal codziennie, a rosnące w dużych pojemnikach wystarczy podlewać raz na tydzień[7], po uprzednim przesuszeniu podłoża[16]. Podlewać należy obficie (woda powinna wypływać otworami pojemnika), jednak nie można dopuszczać do stagnowania wody w podstawce, w której umieszczony jest pojemnik z rośliną – podłoże z korzeniami musi być przewietrzane[16].
Przesadzać zaleca się rośliny dorosłe co dwa lata, młodsze częściej. Najlepiej robić to wiosną lub latem, po zakończeniu kwitnienia[7]. Po przesadzeniu należy unikać podlewania przez dwa tygodnie, by dać możliwość bezpiecznego zasklepienia uszkodzeń kruchych korzeni[16].
Rozmnażanie
Rośliny uprawiane rozmnaża się głównie wegetatywnie. Inicjuje się tworzenie rozgałęzień pędów, które się ukorzenia, oraz mnoży się rośliny metodami hodowli tkankowej in vitro z tkanek twórczych i nasion[7].

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

  1. ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ing
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie apweb
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. ↑ a b c d e f g h i Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie china
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Tsai-2005
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. ↑ a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie tpl
    BŁĄD PRZYPISÓW
  6. ↑ a b c d Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie emonocot
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie oszkinis
    BŁĄD PRZYPISÓW
  8. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Ichihashi-2008
    BŁĄD PRZYPISÓW
  9. ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Blanchard-2006
    BŁĄD PRZYPISÓW
  10. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Shindo-1963
    BŁĄD PRZYPISÓW
  11. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Chen-2009
    BŁĄD PRZYPISÓW
  12. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie tree
    BŁĄD PRZYPISÓW
  13. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Crescent
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. ↑ Eric A. Christenson: Phalaenopsis – A Monograph, Timber Press Inc., Portland (Oregon) 2001, ISBN 0-88192-494-6
  15. ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Griesbach-2002
    BŁĄD PRZYPISÓW
  16. ↑ a b c d e f g Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie foszczka
    BŁĄD PRZYPISÓW
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Falenopsis&oldid=40859280”