Niełazokształtne: Różnice pomiędzy wersjami

Niełazokształtne
	Dasyuromorphia
	Gill, 1872
	; Przedstawiciel rzędu – niełaz wielki (Dasyurus maculatus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Rząd	niełazokształtne
Rodziny
	4 rodziny (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 rodziny (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:15, 29 lis 2022

Niełazokształtne (Dasyuromorphia) – rząd australijskich ssaków z infragromady ssaków niższych (Metatheria).

Występowanie

Występują na kontynencie australijskim, Tasmanii i Nowej Gwinei^[3].

Charakterystyka

Wszystkie niełazokształtne są czworonożne, tzn. poruszają się na czterech kończynach. Poza mrówkożerem wszystkie są zwierzętami drapieżnymi. Planigale ingrami z rodziny niełazowatych jest najmniejszym znanym torbaczem i jednym z najmniejszych ssaków świata. Wymarłe wilkoworowate osiągały ok. 30 kg masy ciała. Do najbardziej znanych niełazokształtnych należą diabeł tasmański, myszowór pędzloogonowy i niełaz plamisty.

Systematyka

Do rzędu należą następujące rodziny^[4]^[5]^[6]^[3]:

Thylacinidae Bonaparte, 1838 – wilkoworowate – takson wymarły
Myrmecobiidae Waterhouse, 1841 – mrówkożerowate
Dasyuridae Goldfuss, 1820 – niełazowate
Malleodectidae Archer, Hand, Black, Beck, Arena, L.A.B. Wilson, Kealy & Hung, 2016 – takson wymarły

Dasyuromorphia są uważane za bezpośrednich potomków wyjściowej grupy Australidelphia, od której wywodzą się pozostałe torbacze australijskie i być może, południowoamerykańskie torbikowate. Badania DNA przeprowadzone przez Krajewski i in. (2000) wskazują na monofiletyzm niełazokształtnych.

Przypisy

↑ Dasyuromorphia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 1–98, 1872. (ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Order Dasyuromorphia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-11-29].
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58–70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ M. Archer, S.J. Hand, K.H. Black, R.M. Beck, D.A. Arena, L.A.B. Wilson, S. Kealy & T. Hung. A new family of bizarre durophagous carnivorous marsupials from Miocene deposits in the Riversleigh World Heritage Area, northwestern Queensland. „Scientific Reports”. 6, s. 26911, 2016. DOI: 10.1038/srep26911. (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6–9. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

Bibliografia

Myers, P.: Dasyuromorphia. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-08]. (ang.).
D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Order Dasyuromorphia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-11-29].

[itis-1] Dasyuromorphia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gill-2] T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 1–98, 1872. (ang.).

[msw-3] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Order Dasyuromorphia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-11-29].

[icmw-4] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58–70. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[arch&inni-5] M. Archer, S.J. Hand, K.H. Black, R.M. Beck, D.A. Arena, L.A.B. Wilson, S. Kealy & T. Hung. A new family of bizarre durophagous carnivorous marsupials from Miocene deposits in the Riversleigh World Heritage Area, northwestern Queensland. „Scientific Reports”. 6, s. 26911, 2016. DOI: 10.1038/srep26911. (ang.).

[miiz-6] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6–9. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
  |nazwa zwyczajowa       = Niełazokształtne
  |nazwa łacińska         = Dasyuromorphia
- |TSN                    =
+ |TSN                    = 552294
- |zoolog                 = [[Theodore Nicholas Gill|Gill]], 1872
+ |zoolog                 = [[Theodore Nicholas Gill|Gill]], 1872<ref name="gill"/>
  |okres istnienia        =
  |grafika                = SpottedQuoll 2005 SeanMcClean.jpg
@@ Linia 11: / Linia 11: @@
  |gromada                = [[ssaki]]
  |podgromada             = [[żyworodne]]
- |nadrząd                = [[torbacze]]
+ |infragromada           = [[ssaki niższe]]
- |rząd                   = '''niełazokształtne'''
+ |rząd                   = niełazokształtne
  |synonimy               =
  |ranga podtaksonu       = [[rodzina (biologia)|Rodziny]]
- |podtaksony             = ''zobacz opis w tekście''
+ |podtaksony             = ''4 rodziny (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście''
  |wikispecies            = Dasyuromorphia
  |commons                = Category:Dasyuromorphia
 }}
-'''Niełazokształtne''' (Dasyuromorphia) – [[rząd (biologia)|rząd]] australijskich [[ssaki|ssaków]] z nadrzędu [[torbacze|torbaczy]] (Marsupalia).
+'''Niełazokształtne''' (Dasyuromorphia) – [[rząd (biologia)|rząd]] australijskich [[ssaki|ssaków]] z infragromady [[ssaki niższe|ssaków niższych]] (Metatheria).
 == Występowanie ==
-Występują na kontynencie [[Australia (kontynent)|australijskim]], [[Tasmania|Tasmanii]] i [[Nowa Gwinea|Nowej Gwinei]]{{r|msw}}.
+Występują na kontynencie [[Australia (kontynent)|australijskim]], [[Tasmania|Tasmanii]] i [[Nowa Gwinea|Nowej Gwinei]]<ref name="msw"/>.
 == Charakterystyka ==
@@ Linia 28: / Linia 28: @@
 == Systematyka ==
-Do rzędu należą następujące [[rodzina (biologia)|rodziny]]{{r|miiz|msw}}:
+Do rzędu należą następujące [[rodzina (biologia)|rodziny]]<ref name="icmw"/><ref name="arch&inni"/><ref name="miiz"/><ref name="msw"/>:
-* Thylacinidae – [[wilkoworowate]] – takson wymarły
+* Thylacinidae {{small|[[Karol Lucjan Bonaparte|Bonaparte]], 1838}} – [[wilkoworowate]] – takson wymarły
-* Myrmecobiidae – [[Mrówkożerowate (ssaki)|mrówkożerowate]]
+* Myrmecobiidae {{small|[[George Robert Waterhouse|Waterhouse]], 1841}} – [[mrówkożer workowaty|mrówkożerowate]]
-* Dasyuridae – [[niełazowate]]
+* Dasyuridae {{small|[[Georg August Goldfuss|Goldfuss]], 1820}} – [[niełazowate]]
+* [[Malleodectidae]] {{small|[[Michael Archer|Archer]], [[Suzanna J. Hand|Hand]], [[Karen H. Black|Black]], [[Robin M.D. Beck|Beck]], [[Derrick Adam Arena|Arena]], [[Laura A.B. Wilson|L.A.B. Wilson]], [[Shimona Kealy|Kealy]] & Hung, 2016}} – takson wymarły
 Dasyuromorphia są uważane za bezpośrednich potomków wyjściowej grupy [[australotorbowe|Australidelphia]], od której wywodzą się pozostałe torbacze australijskie i być może, południowoamerykańskie [[torbikowate]]. Badania [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]] przeprowadzone przez Krajewski i in. (2000) wskazują na [[Takson monofiletyczny|monofiletyzm]] niełazokształtnych.
 == Przypisy ==
+<references>
-{{Przypisy|
+<ref name="gill">{{cytuj pismo |autor = T.N. Gill|tytuł = Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/9055033|czasopismo = Smithsonian Miscellaneous collections| wolumin = 11| strony = 1–98|rok = 1872| język = en}}</ref>
-* <ref name="miiz">Systematyka i nazwy polskie za: {{Cytuj książkę | autor = Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca =  Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 6-9}}</ref>
+<ref name="miiz">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 6–9| język = pl en}}</ref>
-* <ref name="msw">{{MSW3 | id = 10800001| nazwa = Dasyuromorphia| data = 2015-06-27}}</ref>
+<ref name="icmw">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 1|tytuł części = Monotremata to Rodentia|isbn = 978-84-16728-34-3|strony = 58–70|język = en}}</ref>
-}}
+<ref name="msw">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=10800001|tytuł = Order Dasyuromorphia|opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2022-11-29}}</ref>
+<ref name="arch&inni">{{cytuj pismo |autor = M. Archer, S.J. Hand, K.H. Black, R.M. Beck, D.A. Arena, L.A.B. Wilson, S. Kealy & T. Hung|tytuł = A new family of bizarre durophagous carnivorous marsupials from Miocene deposits in the Riversleigh World Heritage Area, northwestern Queensland|url = |czasopismo = Scientific Reports | wolumin = 6|numer = |strony = 26911|rok = 2016|doi = 10.1038/srep26911|język = en}}</ref>
+</references>
 == Bibliografia ==
-* {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Dasyuromorphia.html
+* {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Dasyuromorphia.html| tytuł = Dasyuromorphia| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web| data dostępu = 2008-04-08| autor = Myers, P.| rok = 2001| język = en }}
+* {{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=10800001|tytuł = Order Dasyuromorphia|opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2022-11-29}}
-| tytuł = Dasyuromorphia
-| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web
-| data dostępu = 2008-04-08
-| autor = Myers, P.
-| rok = 2001
-| język = en }}
-* {{cytuj stronę| url = http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=10800001| tytuł = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.)| opublikowany = Johns Hopkins University Press| data dostępu = 2008-04-08| autor = Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)| rok = 2005| język = en| archiwum = https://web.archive.org/web/20110209141750/http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=10800001| zarchiwizowano = 2011-02-09}}
 {{Ssaki}}

ssaki wyższe (Eutheria) lub łożyskowce (Placentalia)	szczerbaki owadożerne wiewióreczniki nietoperze latawce naczelne ryjkonosowe tenreki złotokrety zajęczaki gryzonie drapieżne łuskowce rurkozębne nieparzystokopytne parzystokopytne walenie brzegowce †desmostyle trąbowce góralkowce włochacze
ssaki niższe (Metatheria)	amerykotorbowe dydelfokształtne skąpoguzkowce australotorbowe torbikowce niełazokształtne kretoworokształtne jamrajokształtne dwuprzodozębowce
Prassaki (Prototheria)	stekowce
incertae sedis	†allotery †morganukodonty †dokodonty †eutrykonodonty †symetrodonty †eupantotery †haramiidy †Durlstodon †Durlstotherium