Hôtel Lambert (obóz polityczny)

„Polonez Chopina – Bal w Hôtel Lambert w paryżu”. Akwarela, Teofil Kwiatkowski, 1849–1860, Muzeum Narodowe w Poznaniu

Hotel Lambert w latach 1655–1656

Sztandar Dywizji Kozaków Sułtańskich, tworzonej pod auspicjami Hôtel Lambert

Hôtel Lambert – powstały w 1833 roku monarchistyczny obóz konserwatywno-liberalny działający na emigracji po powstaniu listopadowym, skupiał głównie bogate kręgi społeczeństwa Wielkiej Emigracji. Politycznie opierał się na postanowieniach Konstytucji 3 Maja. Liczył na interwencję państw zachodnich w sprawie polskiej. Kierował nim ks. Adam Jerzy Czartoryski, a po jego śmierci syn Władysław Czartoryski. Nazwa wzięła się od siedziby księcia w Paryżu, pałacu Hôtel Lambert znajdującego się na Wyspie św. Ludwika.

Powstanie obozu i jego cele

Książę Adam Jerzy Czartoryski

Zrzeszał cywilne i wojskowe kierownictwo powstania listopadowego oraz część inteligencji. Konserwatyści uważali, że Polska może odzyskać niepodległość tylko dzięki wielkiej wojnie mocarstw europejskich. Działalność ich polegała przede wszystkim na prowadzeniu działań dyplomatycznych. Próbowali przekonać Francję i Wielką Brytanię, że Rosja złamała jedną z zasad kongresu wiedeńskiego – równowagę sił. Książę Adam Jerzy Czartoryski rozesłał rządom europejskim memoriał informujący o przebiegu wydarzeń w Królestwie Polskim w latach 1830–1831. Poprzez swoich agentów podsycał ruchy narodowowyzwoleńcze na Bałkanach. Zwolennicy obozu konserwatywno-liberalnego uważali, że Polska odrodzona w granicach przedrozbiorowych powinna się stać monarchią konstytucyjną, opartą na Konstytucji 3 Maja. W 1833 roku powstał tajny Związek Jedności Narodowej, który występował z wyraźnym programem monarchicznym, sugerując powołanie na tron księcia Adama Czartoryskiego. Próbowano nawet ogłosić go królem de facto. O uzyskanie poparcia dla tych tendencji monarchicznych zabiegało też jawne Towarzystwo Monarchiczne Trzeciego Maja. Pozytywne skutki działania Hôtel Lambert przejawiły się w pozyskaniu sympatyków dla sprawy polskiej i w zainteresowaniu nią polityków, zwłaszcza Francji i Wielkiej Brytanii. W Londynie doszło do powstania Towarzystwa Literackiego Przyjaciół Polski, które przez kilkadziesiąt lat propagowało sprawę polską w opinii brytyjskiej i udzielało pomocy emigrantom. Czartoryski próbował sięgać na terenie angielskim także do parlamentu – jednak zgłoszony tam wniosek o nieuznawanie stanu stworzonego przez Mikołaja I w Królestwie po powstaniu upadł z obawy przed zatargiem z Rosją. Poruszano też sprawę polską we francuskiej Izbie Deputowanych. Główne swe nadzieje wiązał wszakże Hôtel Lambert z narastającym konfliktem na Bliskim Wschodzie i na Bałkanach. Spodziewał się bowiem, że rywalizacja państw zachodnich z Rosją i Austrią na tym terenie doprowadzi do wojny, która jego zdaniem była nieodzownym warunkiem powodzenia wszelkiej akcji powstańczej na ziemiach polskich.

Organizacja obozu

Na czele organizacji stał Sekretariat Generalny pod kierownictwem Władysława Zamoyskiego. W jego skład wchodzili: Ludwik Bystrzonowski, Janusz Woronicz, Teodor Morawski, Michał Budzyński. W 1838 powołano przy księciu Adamie Jerzym Czartoryskim Biuro Dyplomatyczne, do zadań którego należała koordynacja działań ugrupowania na arenie międzynarodowej.

Działania i skutki

Hôtel Lambert zorganizował całą sieć polskich agentów dyplomatycznych, którzy działali zarówno na terenie Stambułu, czy w krajach bałkańskich zależnych od Turcji, jak i w Afganistanie, Persji i na Kaukazie, gdzie Polacy zwłaszcza starali się pomagać Gruzinom walczącym z Imperium Rosyjskim. Agenci Hôtel Lambert współdziałali z dyplomacją francuską i angielską, szczególnie w zwalczaniu wpływów rosyjskich. Przedstawiciele obozu konserwatywnego odegrali poważną rolę w rozwoju obozu liberalnego w Rumunii i Serbii oraz przyczynili się do pobudzenia świadomości narodowej w Bułgarii. O ile też zawiodły nadzieje Hôtel Lambert na wykorzystanie konfliktu na Bliskim Wschodzie w interesie polskim, o tyle rozbudzanie dążeń narodowowyzwoleńczych na Bałkanach tworzyło korzystniejsze warunki do zasadniczej zmiany układu sił międzynarodowych w Europie Wschodniej.

Deklarując swe przywiązanie do katolicyzmu, obóz Hôtel Lambert starał się także o pozyskanie przychylności kurii rzymskiej. Gdy demokraci potępiali stanowisko papieża Grzegorza XVI, który w encyklice Cum primum uznał powstanie listopadowe za dzieło wichrzycieli i zdradę prawowitego monarchy, Czartoryski usiłował wykorzystać niesnaski, do jakich doszło między papieżem a carem na tle nacisków Mikołaja I na Kościół katolicki na ziemiach polskich i litewskich. Okazało się z czasem, że to Watykan wyzyskał stosunki z Polakami w celu wzmocnienia swej pozycji wobec Petersburga i w 1847 roku papież podpisał konkordat (nietrwały co prawda) z caratem.

Pożyteczną rolę odegrał obóz Hôtel Lambert przy organizowaniu opieki materialnej nad emigrantami, a także przez popieranie działalności naukowej i oświaty. Patronował również dokształcaniu młodych oficerów i sztabowców. Podjęto próby organizowania legionów polskich; podejmowane przez obóz Czartoryskiego starania o stworzenie takich legionów w Hiszpanii, Portugalii czy nawet Egipcie nie dały poważniejszych rezultatów. Hôtel Lambert przyczynił się do wytworzenia stanu stałej obecności sprawy polskiej w europejskiej dyplomacji. Działał jednak w bardzo niesprzyjającej sytuacji międzynarodowej, tak iż w ostatecznym efekcie jego dyplomacja bez listów uwierzytelniających (jak ją nazwał niemiecki historyk Hans H. Hahn) nie mogła przynieść głównego rezultatu – zmiany warunków politycznych bytu narodu, a tym bardziej niepodległości.

W 1860 przy Hôtel Lambert powołano Biuro Paryskie Spraw Polskich, organ koordynujący działalność ugrupowań umiarkowanych na emigracji i we wszystkich trzech zaborach.

Po upadku Powstania Styczniowego działalność Hôtel Lambert skupiła się na ratowaniu i propagowaniu dorobku kultury polskiej. Służyły temu założone jeszcze w r. 1832 Towarzystwo Literackie i Biblioteka Polska.

Organizacje powstałe w ramach Hôtel Lambert

• Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu
• Biblioteka Polska w Paryżu
• Związek Jedności Narodowej
• Biuro Paryskie Spraw Polskich
• Związek Insurekcyjno-Monarchiczny Wyjarzmicieli
• Towarzystwo Monarchiczne Trzeciego Maja
• Dywizja Kozaków Sułtańskich
• Le Polonais

Bibliografia

• 1) Monografie
• Piotr Żurek: Hotel Lambert i Chorwaci – 1843–1850, Wyd. Bellona, Warszawa 2005, ISBN 83-11-10228-7.
• Hans Henning Hahn: Außenpolitik in der Emigration. Die Exildiplomatik Adam Jerzy Czartoryskis 1830–1840, Oldenbourg Verlag, München 1978, ISBN 978-3-486-84210-4 (niem.).
• MikołajM. Rysiewicz MikołajM., Monarchia. Lud. Religia. Monarchizm konserwatywnych środowisk politycznych wielkiej emigracji w latach 1831-1848, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015, ISBN 978-83-7638-568-6, ISBN 978-83-7638-605-8, OCLC 932212798 .brak strony (książka)

2) Artykuły

• Hans HenningH.H. Hahn Hans HenningH.H., Die Diplomatie des Hôtel Lambert 1831–1847, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas”, 21 (3), s. 345-374, JSTOR: 41047624  (niem.).
• Hans HenningH.H. Hahn Hans HenningH.H., Les débuts politiques du Prince Adam Jerzy Czartoryski dans l'émigration (1831), [w:] DanielD. Beauvois (red.), Pologne: l'insurrection de 1830-1831, sa réception en Europe actes, Lille: Université de Lille III, 1982, s. 159–178, ISBN 978-2-86531-012-8  (fr.).
• Hans HenningH.H. Hahn Hans HenningH.H., Possibilities and Limitations of Foreign Policy, in Exile: Adam Jerzy Czartoryski’s Hotel Lambert in Western Europe, 1831–40, [w:] Eastern Europe and the West, London: Palgrave Macmillan UK, 1992, s. 3–25, DOI: 10.1007/978-1-349-22299-5_1, ISBN 978-1-349-22301-5  (ang.).
• Дмитро Білий [Dmytro Biłyj], Чорноморське козацьке військо в планах польського національно-визвольного руху середини ХІХ ст. [Czornomorśke kozaćke wijśko w płanach polśkoho nacionalno-wyzwolnoho ruchu seredyny XIX st.], „Схід [Schid]”, 6 (90), 2008, s. 61–65  (ukr.).

3) Beletrystyka:

• Eugène Sue: Paula Monti. [W:] Œuvres complètes, t. 43–45, Slatkine Reproductions, Geneva 1992, ISBN 2-05-101215-6 (fr.).
• Józef A. Gierowski: Historia Polski 1764–1864, Wyd. PWN, Warszawa 1986, ISBN 83-01-03732-6.

Linki zewnętrzne

• Slawomir Kalembka, ''„Great” Polish political Emigration (1831-1870)'', ohiou.edu [zarchiwizowane 2007-12-17] .. [W:] James Chastain (ed.): Encyclopedia of Revolutions of 1848 University of Ohio, 2004.