Alfons Zgrzebniok

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Lahcim n (dyskusja | edycje) o 09:11, 29 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Alfons Zgrzebniok
{{{alt grafiki}}}
Data i miejsce urodzenia

16 sierpnia 1891
Dziergowice

Data i miejsce śmierci

31 stycznia 1937
Marcinkowice

Narodowość

 Polska

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości z Mieczami Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I stopnia
Multimedia w Wikimedia Commons
Alfons Zgrzebniok w mundurze Wojska Polskiego.

Alfons Karol Zgrzebniok pseudonim „Rakoczy” (ur. 16 sierpnia 1891 w Dziergowicach, zm. 31 stycznia 1937 w Marcinkowicach k. Nowego Sącza) – nauczyciel, działacz samorządowy, śląski działacz polityczny, komendant powstań śląskich[1], jeden z założycieli Związku Powstańców Śląskich[2], wicewojewoda białostocki.

Życiorys

Urodził się w Dziergowicach jako najstarsze z dziewięciorga dzieci szewca Franciszka Zagrzebnioka oraz Tekli Rakoczy pochodzącej z rodziny zajmującej się od pokoleń flisactwem. Ukończył szkołę podstawową w Dziergowicach, jednak ze względu na słabą znajomość jęz. niemieckiego przyjęto go do gimnazjum dopiero po rocznych korepetycjach w Wodzisławiu. Ukończył gimnazjum w Raciborzu w 1909. Podczas nauki ze względu na przynależność do Kółka Narodowego groziło mu relegowanie z uczelni. Następnie w latach 1909–1914 studiował filozofię, ekonomię i teologię na Uniwersytecie Wrocławskim gdzie wstąpił do wrocławskiego koła polskiej tajnej organizacji „Zet”. Wybuch I wojny światowej powoduje, że Zgrzebniok musi przerwać naukę. W listopadzie 1914 zostaje powołany do niemieckiego wojska i wysłany na front. W kampanii został trzykrotnie ranny, zdobył stopień porucznika.

Po zakończeniu wojny stacjonuje w garnizonie kozielskim. Pod koniec 1918 roku z polecenia Józefa Dreyzy, komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, organizował struktury POW GŚl. w powiecie kozielskim. Mianowany komendantem POW GŚl. na powiat kozielski oraz raciborski. Zorganizował akcję zdobycia broni oraz amunicji z kozielskich koszar, w której sam wziął udział mając na sobie niemiecki mundur. Wprowadził niemieckich żołnierzy w błąd fałszywymi rozkazami sugerującymi, że Zgrzebniok dowodzi tajną operacją niemieckiego dowództwa. Sposób ten wykorzystywał wielokrotnie w zdobywaniu broni dla swoich ludzi. Raz udało mu się nawet dzięki niemu uniknąć wykrycia magazynów broni podczas przeszukiwań siedziby „Strzechy” w Raciborzu przez niemiecką policję. Występując w roli niemieckiego oficera zaofiarował swoją pomoc zwodząc Grenzschutz dzięki czemu udało się wynieść broń w bezpieczniejsze miejsce[2].

Aresztowany przez Grenzschutz, uciekł z więzienia. Dzięki swojej działalności stał się „największym polskim bandytą w okręgu kozielskim”, a jego podobizna trafiła na listy gończe. Ukrywał się w Polsce. Dnia 17 kwietnia wraz z Józefem Grzegorzkiem, Wiktorem Rumpfeldem i Adamem Całką wziął udział w czteroosobowej delegacji do Poznania mającej na celu powiadomienie generała Józefa Dowbor-Muśnickiego o decyzji wybuchu powstania na Śląsku. Był jednym z autorów planu powstania, przedstawionego Naczelnej Radzie Ludowej w Poznaniu 19 kwietnia 1919.

Alfons Zgrzebniok wstąpił do założonego w 1902 przez księdza Pawła Brandysa Towarzystwa Rolników i Robotników, którego członkami byli m.in. Juliusz Zgrzebniok, Jan Niemiec i Juliusz Kubica.

Od stycznia 1919 był jednym z najważniejszych członków Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (POWGŚl). W lutym 1919 w składzie Komitetu Wykonawczego POW GŚl. Na początku lipca 1919 mianowany przez NRL komendantem głównym POW GŚl[3]; z racji pełnienia tej funkcji był naczelnym dowódcą I powstania śląskiego. Po jego upadku organizator pomocy dla rodzin powstańczych. Od 7 sierpnia sierpnia 1919 pełnił obowiązki szefa sekcji wojskowej Komisariatu Rad Ludowych Śląskich w Sosnowcu. Jeden z dowódców I powstania śląskiego. Ponownie stanął na czele II powstania. W czasie III powstania śląskiego był szefem oddziału personalnego Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych. Następnie został doradcą wojskowym przy sztabie 1. Dywizji Wojsk Powstańczych.Współpracownik Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu. Kierował obroną przed napadami bojówek niemieckich na siedzibę PKP oraz dowództwa POW GŚL – hotelu „Lomnitz” w Bytomiu.

W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, podjął pracę jako nauczyciel wychowania fizycznego w Gimnazjum Klasycznym w Królewskiej Hucie (obecnie Chorzów). Publikował artykuły w pismach młodzieżowych; od 1924 roku redagował „Młodą Polskę”, organ Związku Młodzieży Pracującej „Jedność”, działającą przy Narodowej Partii Robotniczej. Ponadto był redaktorem „Gazety Śląskiej”[4][5].

W 1923 roku założył Związek Powstańców Śląskich. Pod koniec lat dwudziestych został pracownikiem ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w Wolnym Mieście Gdańsku (Biuro Informacyjne w Gdańsku – BIG), skąd musiał wyjechać zagrożony zamachem ze strony Niemców[6]. Od 1934 wicewojewoda białostocki.

Zmarł nagle na serce 31 stycznia 1937 podczas urlopu w Marcinkowicach k. Nowego Sącza[7]. 6 lutego 1937 został pochowany na cmentarzu komunalnym w Rybniku w Kwaterze Dowódców Powstań Śląskich[8].

Upamiętnienie

Wkrótce po pogrzebie pojawiła się inicjatywa jego uhonorowania tablicą pamiątkową w siedzibie Gimnazjum Klasycznego w Chorzowie. Ufundowano ją ze składek nauczycieli i uczniów, jednak planowane na 3 września 1939 odroczono z powodu wybuchu wojny. Oryginalna tablica przetrwała II wojnę, ale została odsłonięta dopiero 20 kwietnia 1992 roku w dawnym budynku Gimnazjum Klasycznego (obecnie Zespół Szkół Technicznych nr 2) w Chorzowie.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Zgrzebniok Alfons – Encyklopedia PWN.
  2. ↑ a b Henryka Wolna, Komendant Rakoczy, MON, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07166-7.
  3. ↑ Historia miasta - Katowice miastem www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-20]
  4. ↑ Edward Długajczyk, Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939, Katowice 1990, s. 82.
  5. ↑ „Gazeta Śląska” z 1925, nr 32, s. 3.
  6. ↑ Wojciech Skóra, Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Poznań 2011, s. 68.
  7. ↑ Ś. p. Alfons Zgrzebniok. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 26 z 4 lutego 1937. 
  8. ↑ Pogrzeb śp. Alfonsa Zgrzebnioka. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 29 z 7 lutego 1937. 
  9. ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31

Bibliografia

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfons_Zgrzebniok&oldid=53336498”