Amerykańska odmiana języka angielskiego

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Tashi (dyskusja | edycje) o 21:49, 20 sty 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
American English
Klasyfikacja genetyczna

{{{klasyfikacja}}}

Kody języka
ISO 639-1 en
ISO 639-3 brak
IETF en-US
Glottolog brak
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku angielskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Angielszczyzna amerykańska (ang.: American English, AmE) – odmiana języka angielskiego używana w Stanach Zjednoczonych przez osoby, dla których język angielski jest językiem ojczystym. Podobną formą angielszczyzny nazywaną angielszczyzną kanadyjską (CaE, Canadian English) posługują się również mieszkańcy Kanady.

Istnieje ogólnoamerykański wzorzec poprawnego języka angielskiego (General American) i dialekty regionalne: kalifornijski, utahski, bostoński, środkowo-zachodni i południowo-zachodni. Afroamerykanie posługują się własnym dialektem, znanym jako African American Vernacular English (AAVE) lub Ebonics a Meksykanie Chicano English i Spanglish.

Pierwszy słownik angielszczyzny amerykańskiej został wydany w 1828 r. przez Noaha Webstera.

Fonetyka

 Osobny artykuł: General American.
Samogłoski amerykańskiego angielskiego[1]

Wymowa amerykańska jest bardziej konserwatywna niż brytyjska, tzn. zachowało się w niej wiele cech XVIII-wiecznej angielszczyzny brytyjskiej.

Poniższe cechy wymowy są charakterystyczne dla amerykańskiej odmiany języka angielskiego:

Istnieją dwa obszary różnic między RP a General American. Przede wszystkim w odmianie amerykańskiej brakuje dyftongów /ɪə/, /eə/ i /ʊə/, które odpowiadają w GA sekwencji krótkiej samogłoski i /r/, np. beard /bɪrd/, fare /fer/, dour /dʊr/. Jest to różnica dystrybutywna, gdyż o ile w RP /r/ występuje wyłącznie przed samogłoskami, w GA również przed spółgłoskami i w pozycji końcowej. Po drugie zaś, w odmianie amerykańskiej nie ma /ɒ/. Najczęściej jest ono rekompensowane przez /ɑː/, np. cod, bottle, spot, pocket. Jednak pewien podzbiór wymienia /ɒ/ na /ɔː/, np. across, gone, often, orrange, porridge – jak widać w powyższych przykładach dzieje się to przy obecności bezdźwięcznej spółgłoski trącej. Co więcej, coraz większa liczba mówiąca GA oraz odmianą kanadyjską łączy /ɔː/ i /ɑː/, dla nich takie wyrazy jak cod, calm i cause będą miały taką samą samogłoskę[2].

Inną zasadniczą różnicą jest występowanie w odmianie amerykańskiej /æ/ tam, gdzie Brytyjczycy wymawiają /ɑː/, i tak słowa after, plant będą w RP wymawiane /ˈɑːftə/, /plɑːnt/ a w amerykańskim angielskim /ˈæːftə/, /plæːnt/. Ta zmiana również wymaga odpowiedniego kontekstu wokalicznego, a mianowicie bezdźwięcznej spółgłoski trącej, lub też spółgłoskę nosową, po której następuje inna spółgłoska, np. /plɑːnt – /plænt/[2].

Innym zjawiskiem jest monoftongizacja dyftongów /eɪ/ i /əʊ/ jako długich /e:/ i /o:/. Zatem wyraz late jest wymawiany /le:t/ a /load – /lo:d/[3].

Odnośnie wymowy /r/ w pozycji przed spółgłoskami, w języku amerykańskim nastąpiła zmiana samogłosek, stąd np. merry i marry mogą brzmieć identycznie, podczas gdy short i sport mogą mieć różne samogłoski: /ʃɔːrt/ i /po:rt/[4].

Na uwagę zasługuje również inny sposób wymawiania /r/ – w wymowie amerykańskiej – w przeciwieństwie do RP, czubek języka cofa się jeszcze dalej w głąb jamy ustnej, podobny efekt dźwiękowy można wywołać poruszając środkową częścią języka do góry i do tyłu. Inny jest również sposób wymowy /t/ interwokalicznego (położonego między samogłoskami), czubek języka jest przesuwany do tyłu przez wał dziąsłowy, czasem używa się dźwięku pośredniego między /t/ a /d/. Inna jest także wymowa /l/ – w języku amerykańskim wymawia się dark l we wszystkich pozycjach[4].

Istnieje również zjawisko zwane Northern Cities Shift (przesuwka miast północnych), aczkolwiek zjawisko występuje nie tylko tam. Samogłoska dotknięta przesuwką, czyli /æ/ staje się coraz bliższa /ɛ/ czy dyftongowi /eə/. Dotyczy to takich słów jak sad[4].

Ortografia

Istnieje kilka różnic w pisowni wyrazów o specyficznych cechach, takich jak końcówka[5]:

  • Wyrazy zakończone w brytyjskim języku na -our, w amerykańskim kończą się na -or: parlor, color.
  • Wyrazy zapożyczone z łaciny, mające w temacie ae i oe, w pisowni amerykańskiej pisane są przez e: anemia, fetus, edema, estrogen.
  • Wyrazy z podwójnym l mają tendencją do jego "gubienia" w amerykańskiej wersji języka: councilor, chili, luibelous, hosteler, marvelous.
  • Słowa zakończone w brytyjskim na -ence, zmieniają końcówkę na -ense: pretense, defense.
  • Brytyjskie -ise w języku amerykańskim pisane jest -ize: recognize.
  • ou ma tendencję przechodzenia w o lub u: mold, mustache.
  • Niektóre wyrazy amerykańskie gubią q: check (bryt. cheque).

Inne zmiany mają charakter nieregularny (brytyjska wersja na pierwszym miejscu)[5]: buses → busses, carat → karat, gaol → jail, aeroplane → airplane, grey → gray, programme → program, plough → plow.

Język amerykański ma również odrębną pisownię nieformalną[5], np. nite (night), hi (high), lo (low), thru (through).

Gramatyka

Oto najważniejsze punkty rozbieżne między brytyjską a amerykańską gramatyką[6]:

Czasowniki

  • W języku amerykańskim przeważa have nad have got. Na pytanie Do you have time? możliwa odpowiedź brzmi Yes I do albo Yes, I have (odpowiednio odpowiedzi przeczące).
  • Niektóre formy czasu przeszłego nie są używane w brytyjskiej angielszczyźnie, np. dove (czas przeszły od dive), preferowane są formy regularne, np. imiesłów burned zamiast burnt. Najbardziej rozpoznawalną formą będącą w użyciu tylko w amerykańskiej angielszczyźnie jest gotten (imiesłów bierny czasu przeszłego czasownika get).
  • Czas Past Simple przeważa nad czasem Present Perfect, np. I just ate zamiast brytyjskiego I've just eaten.
  • Czasownik modalny shall ustępuje will.
  • Występują różnice w szyku frazy nominalnej, np. Hudson River w miejsce River Hudson, a half hour zamiast half an hour.
  • W języku amerykańskim częstsze są formy trybu łączącego, np. I asked that she go w miejsce brytyjskiej konstrukcji bezokolicznikowej I asked her to go → Poprosiłem, by poszła; w częstszym użyciu jest were w formach trybu warunkowego.

Fraza nominalna

  • Różnice dotyczą również użycia przedimków: amerykańskie formy to in the hospital, in future, podczas standard brytyjski zaleca opuszczenie przedimka: in future, in hospital.
  • W angielszczyźnie amerykańskiej nazwy zbiorowości występują częściej w liczbie pojedynczej, np. the government is, podczas gdy w przypadku poszczególnych członków rządu Brytyjczyk powiedziałby raczej the government are.
  • Istnieje kilka różnic w użyciu przyimków i przysłówków: amerykańskie wyrażenia to np. I'll go momentarily (brytyjskie: in a moment), real good (really good, backward (backwards). It is twenty of four (It's twenty to four), It's five after eight (It's five past eight), I'll see you over the weekend (I'll see you at the weekend), Monday through Friday (Monday to Friday inclusive) itp.

Słownictwo

Niektóre słowa istnieją tylko w języku amerykańskim, niektóre wyłącznie w angielskim, niektóre zaś stały się częścią standardu międzynarodowego, np. słowo Congress opisuje parlament amerykański, a Parliament brytyjski. Do tego standardu klasyfikuje się słownictwo prawnicze, podobne w obu krajach, choć znaczenie tych słów jest inne, np. jury, juvenile. Pozostałe słowa, niepasujące do tego podziału reprezentują wiele kategorii semantycznych. Są to m.in.[7]:

  • niektóre słowa odnoszące się do różnic kulturowych, które nie weszły do standardu światowego, np. Ivy League, Groundhog Day, A-levels, VAT. Nie mają one ekwiwalentu w innych odmianach języka.
  • słowa mające odpowiednik w innej odmianie języka: current account → checking account, estate car → station wagon
  • słowa mające dodatkowe synonimy poza standardem międzynarodowym, np. pharmacy występuje w obu językach, ale amerykańska odmiana języka jest bogatsza o synonim drugstore, brytyjska – chemist's
  • słowa spoza standardu międzynarodowego z różnym znaczeniem w obu odmianach: amerykańskie flyover to brytyjskie flypast, brytyjskie flyover to amerykańskie overpass
  • słowa pojawiające się z różną częstotliwością: flat i apartment istnieją w obu językach, pierwsze jest częstsze w brytyjskim angielskim, drugie – w amerykańskim.

Przykłady różnic w słownictwie brytyjskim i amerykańskim[8]:

Polski Angielski (Wielka Brytania) Angielski (Stany Zjednoczone)
wakacje holiday vacation
winda lift elevator
chodnik pavement sidewalk
cysterna tanker tank truck
szafa wardrobe closet
piłka nożna football soccer
komisariat policji police station police department
remiza strażacka fire station fire department
tłumik (w pistolecie) silencer muffler
toaleta lavatory, toilet restroom
wyjście way out exit
kolejka ludzi queue line
wózek sklepowy shopping trolley shopping cart
metro underground, tube subway
przejście podziemne subway underpass
bankomat cash machine/point, dispenser ATM (Automated Teller Machine)
jesień autumn fall
piętro floor, storey floor, story
mikser food mixer, liquidizer blender
sokowirówka juice extractor juicer
kogut cock rooster
gniazdko elektryczne socket, power point electrical outlet
gabinet kosmetyczny beauty salon parlor
kubeł na śmieci dustbin garbage can (garbage pail)
kontener na śmieci skip dumpster
kosz na odpady biurowe wastepaper basket wastebasket
śmieci rubbish (litter) garbage (trash)
kran tap faucet
film film movie
kino cinema (movie) theater
gabinet surgery office
sklep shop store
skrzynka pocztowa letter-box mailbox
apteka pharmacy, chemist’s pharmacy, drugstore
lekarstwa medicine drug
narkotyk drug (illegal) drug, narcotic
budka telefoniczna call box, (tele)phone box (tele)phone booth
Bliźni (rel.) neighbour fellowman
pionek draughtman checker
cukierek sweet candy
frytki (potato) chips (French) fries
zamek błyskawiczny zip fastener zipper
spodnie trousers pants
podkoszulek vest undershirt
kamizelka waistcoat vest
anestezjolog anesthesiologist anesthetist
chipsy crisps chips
pasmanteria haberdashery dry goods
grilować w piekarniku to grill to broil
grzywka fringe bangs
parter ground floor first floor
pierwsze piętro first floor second floor
ubezpieczenie na życie life assurance life insurance
plaster opatrunkowy plaster Band-Aid
Ostatki Pancake Day Shrove Tuesday
gumka do ścierania rubber eraser
ogród na tyłach domu back garden backyard
cmentarz cemetery cemetery, graveyard
złomowisko scrap yard junkyard
poczta głosowa machine voicemail
latarka torch flashlight
tel. komórkowy mobile (phone) cell (phone)
pendrive memory stick flash drive
szkoła podstawowa primary school (junior school) elementary school (grade school)
konduktor (w pociągu) guard conductor
maszynista (kolej) train driver, train operator railroad engineer
na wynajem to let for rent
gumowce Wellington boots rain boots

Różnice w terminologii motoryzacyjnej

Różnice w nazewnictwie między amerykańskim i brytyjskim angielskim[9]:

Inne przykłady na różnice w słownictwie motoryzacyjnym:

Polski Angielski (Wielka Brytania) Angielski (Stany Zjednoczone)
ciężarówka lorry truck
parking car park parking lot
autostrada motorway highway, freeway, expressway
benzyna petrol gas, gasoline
stacja paliwowa filling/petrol station gas station
opona tyre tire

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ American English monoftongs. [w:] Macquarie University Sydney- Department pf Phonology [on-line]. [dostęp 2017-05-31]. (ang.).
  2. ↑ a b Gimson 2008 ↓, s. 84.
  3. ↑ Gimson 2008 ↓, s. 84-85.
  4. ↑ a b c Gimson 2008 ↓, s. 85.
  5. ↑ a b c Crystal 1995 ↓, s. 307.
  6. ↑ Crystal 1995 ↓, s. 311.
  7. ↑ Crystal 1995 ↓, s. 308.
  8. ↑ Crystal 1995 ↓, s. 309.
  9. ↑ Delacroix 2014 ↓, s. 256.

Bibliografia

Główne odmiany terytorialne języka angielskiego
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerykańska_odmiana_języka_angielskiego&oldid=51911616”