Cerkiew św. Mikołaja w Kośnej
| cerkiew parafialna | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
9/22 maja; 6/19 grudnia; | ||||||||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||
| Cudowne ikony |
Kośniańska ikona Matki Bożej | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie gminy Kleszczele  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu hajnowskiego  | |||||||||||||||||
 52°33′46,3″N 23°15′24,7″E/52,562861 23,256861
| |||||||||||||||||
Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy – prawosławna cerkiew parafialna w Kośnej. Należy do dekanatu Kleszczele diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew znajduje się na niewielkim wzniesieniu, około 700 metrów w kierunku północno-wschodnim od końca zabudowy wsi Dasze.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza cerkiew w Kośnej[edytuj | edytuj kod]
W Kośnej funkcjonowała parafia unicka, podlegają diecezji włodzimiersko-brzeskiej. W 1797 razem z całym dekanatem drohiczyńskim znalazła się w unickiej diecezji supraskiej. W 1809, gdy car Aleksander I skasował tę administraturę, placówka duszpasterska ponownie znalazła się w diecezji włodzimiersko-brzeskiej[1]. Patronem na początku XIX w. był św. Jozafat Kuncewicz[2].
W 1838 liczbę wiernych uczęszczających do świątyni oszacowano na 814 osób[3]. Na początku tej samej dekady cerkiew w Kośnej zaliczono do najbiedniejszych świątyń unickich na Podlasiu[4]. Wyposażenie świątyni w latach 30. XIX w. było silnie zlatynizowane (podobnie było z innymi cerkwiami unickimi na Podlasiu). Utensylia liturgiczne typowe dla bizantyjskiej tradycji liturgicznej ponownie umieszczono w niej w tej samej dekadzie, w ramach koordynowanej przez biskupa Józefa Siemaszkę akcji zbliżania obrządku unickiego do obrzędów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, poprzedzającej masową konwersję unitów na prawosławie. W latach 30. XIX w. dla cerkwi zakupiono naczynia liturgiczne[5] i darochranitielnicę[6], zaś w 1839 nieodpłatnie przekazano na jej rzecz cerkiewnosłowiański ewangeliarz i Apostoł[7]. Wcześniej, w 1836, urządzono pomieszczenie ołtarzowe świątyni według wzorców prawosławnych, wstawiając do niej ołtarz, stół ofiarny i ikonostas[8]. Ikony dla dwurzędowego ikonostasu miał napisać Konstanty Sosnowski, syn Antoniego, proboszcza parafii w Kleszczelach[9], ostatecznie nie wywiązał się on jednak z umowy zawartej z konsystorzem[10]. Do 1837 z cerkwi usunięto również wstawione do niej w poprzednim stuleciu ołtarze boczne[11]. Świątynia nigdy nie posiadała natomiast organów ani ambony[12].
Duchowni służący w Kośnej zgodzili się na konwersję na prawosławie w 1838[13]. Na synodzie połockim placówka duszpasterska razem z pozostałymi parafiami unickimi na Podlasiu została włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego.
Cerkiew murowana[edytuj | edytuj kod]
Murowaną cerkiew prawosławną w Kośnej zbudowano w 1881 na koszt skarbu państwa rosyjskiego[14].
W 1921 władze polskie odmówiły zarejestrowania cerkwi w Kośnej jako siedziby etatowej parafii prawosławnej[15]. Świątynia została natomiast udostępniona duchowieństwu neounickiemu, część wiernych poparła neounię. W 1928 ludność ta poprosiła rzymskokatolicką diecezję wileńską o erygowanie parafii neounickiej[16]; prośba ta została spełniona w 1936[17]. Działaniom neounitów starali się przeciwdziałać miejscowi duchowni prawosławni[16]. W 1929, w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych, Kościół rzymskokatolicki sądownie starał się uzyskać tytuł własności do obiektu, lecz jego roszczenia zostały odrzucone[16]. Po 1939 cerkiew ponownie przeszła w ręce prawosławnych[16].
W latach 90. XX w. cerkiew była remontowana (wymieniono zewnętrzne tynki i pokryto dach nową ocynkowaną blachą)[18].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Cerkiew murowana, z wieżą-dzwonnicą od frontu. Otoczona kamiennym murem. W pobliżu prawosławny cmentarz[19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 55–57.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 86.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 100.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 299.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 245–246.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 255.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 269.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 307–308.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 311–312.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 317.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 331.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 333, 343.
- ↑ Matus 2013 ↓, s. 368.
- ↑ M. Bołtryk. Stara cerkiew w Starym Lewkowie. „Przegląd Prawosławny”. 1 (295), styczeń 2010. ISSN 1230-1078.
- ↑ G. Sosna, D. Fionik: Pasynki i okolice. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
- ↑ a b c d Ł. Semeniuk: Cerkiew prawosławna na Północnym Podlasiu w latach 20-ch i 30-ch. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
- ↑ Parafia unicka pw. św. Nikity w Kostomłotach. [dostęp 2014-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-06)].
- ↑ Kalendarz Prawosławny 2015, Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 140
- ↑ Ciekawe Podlasie. Cerkiew św. Mikołaja – Dasze (Kośna)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kalendarz Prawosławny 2014, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, ss. 233–234.
- I. Matus: Schyłek unii i proces restytucji prawosławia w obwodzie białostockim w latach 30. XIX wieku. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2013. ISBN 978-83-7431-364-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Informacje o cerkwi i galeria zdjęć. markon.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-06-15)].
