Francuski ruch oporu

Krzyż lotaryński wybrany przez Charles’a de Gaulle’a jako symbol francuskiego ruchu oporu

Członkowie Maquis w La Trésorerie we wrześniu 1944

Médaille de la Résistance

Francuski ruch oporu (fr. résistance intérieure française, Résistance) – ruch oporu we Francji skierowany przeciwko okupantom niemieckim oraz władzom kolaboracyjnym podczas II wojny światowej.

Historia

We Francji cały ruch oporu stopniowo podporządkował się Komitetowi Wolnej Francji w Londynie, kierowanemu przez Charles’a de Gaulle’a i odgrywającemu rolę francuskiego rządu emigracyjnego. Działacze tego ruchu organizowali pomoc jeńcom wojennym, propagandę, sabotaż i dywersję oraz akcje zbrojne przy wsparciu państw alianckich, w tym brytyjskiego SOE i amerykańskiego OSS. Ponadto działania zbrojne prowadziła partyzantka, początkowo głównie komunistyczna. Francuscy badacze historii ruchu oporu wyróżniają dwa podstawowe rodzaje typów organizacji – „ruchy” (mouvements – bardziej masowe, o rozległej działalności, było dziewięć znaczniejszych, z mniejszymi łącznie 21) i „siatki” (réseaux – niewielkie, koncentrujące się na wybranej sferze działania, było ich ponad 200). Partyzantka skupiała jesienią 1943 kilkanaście tysięcy osób zaś masowego charakteru nabrała po rozpoczęciu inwazji alianckiej w czerwcu 1944.

Akcje ruchu oporu

W roku 1940 w Paryżu rozpoczęły się pierwsze manifestacje studentów i uczniów skierowane przeciwko okupacji niemieckiej i rządowi w Vichy, który został utworzony w celu kolaboracji z nazistowskim rządem Niemiec i na którego czele stanął marszałek Philippe Pétain. Ruch oporu rozwinął się silniej w strefie wolnej, a słabiej w strefie okupowanej przez Niemców. W Armii Rozejmowej utworzonej po kapitulacji Francji rozwinęła działalność Organizacja Ruchu Oporu Armii (ORA). W listopadzie 1942 Niemcy wkroczyli do strefy dotychczas nieokupowanej (operacja Anton) – tym samym prawie całe terytorium Francji znalazło się pod okupacją.

W roku 1942 gaulliści z Londynu i działacze Résistance skoordynowali swe poczynania wobec wzmagających się represji Niemców oraz reżimu Vichy. Poważne wzmocnienie dla podziemia przyniosło zjednoczenie politycznych sił Résistance: delegat de Gaulle’a Jean Moulin (członek partii radykalnej, organizator) został pierwszym przewodniczącym Krajowej Rady Ruchu Oporu (CNR), w której skład weszły główne siły polityczne Résistance: komuniści, socjaliści, radykałowie, chrześcijańscy demokraci. Po aresztowaniu Moulina na czele CNR stanął Georges Bidault. W marcu 1944 w ślad za zjednoczeniem politycznym nastąpiło zjednoczenie wojskowe podziemia. Poprzez scalenie kilku organizacji zbrojnych głównie gaullistów z AS i komunistów z Francs-tireurs et partisans (FTPF) oraz zawodowych wojskowych z ORA powstały Francuskie Siły Wewnętrzne (FFI). Ich dowódcą został generał Marie Pierre Koenig. W ostatnim roku okupacji nastąpił znaczny wzrost liczby akcji bojowych, aktów sabotażu oraz dywersji. Największe natężenie osiągnęły one po rozpoczęciu operacji wyzwalania Europy Zachodniej 6 czerwca 1944 – rozwinęła się wówczas masowa partyzantka. W Paryżu i Marsylii wybuchły powstania zbrojne. Résistance samodzielnie oswobodziła szereg departamentów francuskich opuszczanych przez wycofujący się Wehrmacht. Po wyzwoleniu Francji znaczna część członków oddziałów Résistance wstąpiła do oddziałów regularnych armii francuskiej.

We francuskim ruchu oporu aktywnie działało około 40 tysięcy Polaków głównie spośród Polonii francuskiej i polskich uchodźców i wojskowych. W wyniku tych działań zginęło około 5 tysięcy Polaków, w tym ksiądz Wojciech Rogaczewski. Najsilniejszymi polskimi organizacjami podziemnymi we Francji były będące częścią składową Résistance Polska Organizacja Walki o Niepodległość i lewicowa Polska Milicja Patriotyczna. W strukturach Résistance ulokowana była łączniczka Komendy Głównej Armii Krajowej.

Program Krajowej Rady Ruchu Oporu

W roku 1944 uchwalony został program Krajowej Rady Ruchu Oporu, w którym założono, że po zwycięstwie utrzymana zostanie jedność sił Oporu w imię przeobrażenia oblicza Francji. Sformułowano także ideę nowej Republiki, w której nie będzie istnieć zdrada i korupcja, lecz sprawny rząd połączony ze skuteczną kontrolą przedstawicielstwa narodowego. Podkreślono konieczność przeprowadzenia reform ekonomicznych oraz ukarania kolaborantów. Najważniejszym punktem programu było przygotowanie powstania narodowego. Mimo że program nie został do końca zrealizowany, odegrał ważną rolę w tworzeniu nowej świadomości społecznej i politycznej.

Największą akcją militarną francuskiego ruchu oporu było wywołanie powstania w stolicy Francji, które doprowadziło do wyzwolenia Paryża 25 sierpnia 1944.

Zobacz też

• Polacy we francuskim ruchu oporu