Górniczek mały
| Eremophila bilopha[1] | |||
| (Temminck, 1823) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
górniczek mały | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Górniczek mały[3] (Eremophila bilopha) – gatunek małego ptaka z rodziny skowronków (Alaudidae). Występuje w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Coenraad Jacob Temminck w 1823. Holotyp pochodził z pustyni w północno-zachodniej części Arabii. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Alauda bilopha[4][5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza górniczka małego w rodzaju Eremophila, jako jeden z dwóch gatunków. Uznaje gatunek za monotypowy[6]. Dawniejsi autorzy uznawali górniczka małego za jeden gatunek wraz ze zwyczajnym (E. alpestris). Przedstawiciele różnią się rozmiarem, niektórymi szczegółami upierzenia oraz pieśnią[5]. Epitet gatunkowy bilopha oznacza z łaciny „dwuczuby”[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 13–15 cm, masa ciała 38–39 g[5]. Górniczki małe podobne są do górniczków zwyczajnych (E. alpestris) podgatunku bicornis. Wyróżniają się rdzawymi piórami z wierzchu ciała (bez ciemniejszych środków), w tym pokrywami skrzydłowymi oraz lotkami trzeciorzędowymi; niewielką projekcją lotek; czarniawymi końcówkami lotek I rzędu (przy świeżym upierzeniu mającymi jasne krawędzie). Czarna półobroża na głowie nie łączy się z czarnym wąsem, ponadto ma wąski szpic, nie szeroki, jak u przedstawicieli E. alpestris. Barwa tła na głowie jest biała, nie zaś żółta, jak u górniczków zwyczajnych. W locie uwagę zwraca ciemny spód ogona[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Skrajnie północno-zachodnia Mauretania, Sahara Zachodnia, północne i wschodnie Maroko na wschód po północno-wschodni Egipt (Synaj) oraz Bliski Wschód (północno-wschodni Liban, Syria, Jordania, południowy Izrael, zachodni Irak, północna Arabia Saudyjska, Kuwejt)[5]. BirdLife International szacuje zasięg występowania na 6,22 mln km²[9].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia górniczków małych są półpustynie, bardziej suche stepy oraz góry poniżej 1000 m n.p.m. Górniczki małe odnotowywane są na mniejszych wysokościach niż górniczki zwyczajne[8]. Pożywienie stanowią głównie nasiona, sporadycznie zjadają także owady, np. chrząszcze (Coleoptera), także owoce[5]. Są to ptaki skryte, jednak niepłochliwe. Odzywają się delikatnym, piskliwym, dzwoniącym głosem, przywodzącym na myśl brzęk kluczy. Pieśń jest delikatniejsza niż u górniczka zwyczajnego, poszczególne zwrotki są krótkie i słabo zróżnicowane. Tempo równiejsze niż u górniczków zwyczajnych[8].
W Kuwejcie obserwowano zachowania mające na celu ochłodzenie się górniczków małych. W trakcie badań temperatura powietrza w danym regionie (ok. 30 km na południowy zachód od miasta Kuwejt) wynosiła około 40 °C lub więcej. Górniczki małe chowały się pod krzewami (np. tragankami Astragalus spinosus) lub stały czy nawet siedziały na ziemi wśród pnącz arbuzów kolokwinta (Citrullus colocynthis) z odchylonymi skrzydłami[10].
Okres lęgowy trwa od lutego do maja[5].
Status[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje górniczka małego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). BirdLife International ocenia trend populacji jako spadkowy ze względu na niszczenie środowiska życia tych ptaków[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Eremophila bilopha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Eremophila bilopha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alaudidae Vigors, 1825 - skowronki - Larks (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-17].
- ↑ Coenraad Jacob Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux. T. livr. 41. 1823.
- ↑ a b c d e f de Juana, E. & Suárez, F.: Temminck's Lark (Eremophila bilopha). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2017. [dostęp 2017-12-02].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nicators, Bearded Reedling, larks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-17]. (ang.).
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 72. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. warszawa: Multico, 2017, s. 256–257. ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b Temminck's Lark Eremophila bilopha. BirdLife International. [dostęp 2017-12-03].
- ↑ Gary Brown. Observations on the cooling behaviour, and associated habitat, of four desert lark species (Alaudidae) in two areas of Kuwait. „Sandgrouse”. 31, s. 6–14, 2009.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).