Granowo (województwo wielkopolskie)
52°13′18″N 16°31′45″E/52,221667 16,529167
| wieś | |
 Wieża kościoła św. Marcina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
2732[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
62-066[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PGO |
| SIMC |
0583757 |
Położenie na mapie gminy Granowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu grodziskiego  | |
| 52°13′18″N 16°31′45″E/52,221667 16,529167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Granowo – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie grodziskim, w gminie Granowo przy drodze krajowej nr 32[4]. Od 1935 roku miejscowość jest siedzibą gminy Granowo[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1298 z dokumentów kościelnych[5]. Nazwa wsi wywodzi się od nazwiska Gran, a miejscowość była własnością rodową Granowskich herbu Leliwa, będących potomkami Grana. Najsłynniejszym członkiem rodu był Wincenty Granowski, starosta generalny Wielkopolski, dowódca chorągwi w bitwie pod Grunwaldem. Wdowa po nim, Elżbieta z Pileckich Granowska powtórnie wyszła za mąż za Władysława Jagiełłę i została w 1417 królową Polski[5]. Na początku XVI wieku miejscowość przeszła w ręce Ujejskich, a później jeszcze Radomickich, Działyńskich i Czartoryskich[5].
Wieś położona była w 1581 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego[6].
Leon Plater w XIX-wiecznej książce pod tytułem „Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego” (wyd. 1846) zaliczał Granowo do wsi większych w ówczesnym powiecie bukowskim, który dzielił się na cztery okręgi (bukowski, grodziski, lutomyślski oraz lwowkowski)[7]. Granowo należało do okręgu bukowskiego. Wieś była majętnością prywatną, której właścicielem była wówczas Klaudyna Potocka[7]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Granowo liczyło 449 mieszkańców i 38 dymów (domostw)[7].
Według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego (wyd. 1880–1902) w drugiej połowie XIX wieś była siedzibą gminy (która nadal należała do powiatu bukowskiego) i liczyła wówczas 45 domów zamieszkałych przez 425 osób (413 katolików, 6 ewangelików, 6 żydów, 99 analfabetów)[8]. Działał tu urząd pocztowy[8]. Najbliższa stacja kolejowa znajdowała się w Opalenicy[8]. Wieś, jak i cała gmina, była wówczas własnością hrabianki Cecylii Działyńskiej[8].
W 1909, po przedłużeniu linii kolejowej Wolsztyn - Grodzisk Wielkopolski do Poznania we wsi uruchomiono stację kolejową (Granowo Nowotomyskie)[9][10]. Koszt budowy samej stacji z budynkiem dworca wynosił według kosztorysu 67 tys. marek niemieckich[11].
W czasie powstania wielkopolskiego mieszkańcy Granowa i okolic w sile ponad 50 mężczyzn wyruszyli 5 stycznia 1919 do Grodziska Wielkopolskiego i opanowali nazajutrz granowski posterunek[12]. Walczyli w składzie kompanii grodziskiej i bukowskiej na linii Obry[12].
W 1926 właścicielem Granowa i okolicznych dóbr był książę Olgierd Czartoryski ze Starego Sielca[13].
Podczas II wojny światowej Granowo zostało zajęte przez Niemców 10 września 1939[14]. Około 550 osób zostało wysiedlonych do Generalnej Guberni[14]. Wojska radzieckie wkroczyły do wsi wieczorem 23 stycznia 1945[14].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Granowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego[15].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
W Granowie znajduje się zabytkowy drewniany kościół pw. św. Marcina z 1729 roku z wyposażeniem z XVIII wieku, dzwonnicą i cmentarzem[15][16][17]. Na listę zabytków jest również wpisany zespół pałacowy w Granowie[18] z przełomu XIX i XX wieku (obecnie biblioteka gminna) wraz z dworem z XVIII wieku otoczony parkiem[16]. Jeszcze pod koniec XX wieku we wsi były dwa drewniane wiatraki[15], z których jeden przeniesiono ze Śmigla[19].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Granowo jest wsią gminną. Wśród budynków użyteczności publicznej są szkoła podstawowa i gimnazjum, ośrodek zdrowia, poczta, bank spółdzielczy i były posterunek policji (dziś mieszkania dla imigrantów). Istnieją dwa zakłady związane z przetwórstwem mięsa, piekarnia oraz fabryka elementów stelaży mebli tapicerowanych.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Oś wsi stanowi droga krajowa nr 32, zapewniająca łatwy dojazd do Poznania i Grodziska Wielkopolskiego. Komunikację autobusową obsługuje PKS na trasie Poznań – Zielona Góra. Przez północny skraj miejscowości przebiega linia kolejowa Poznań - Wolsztyn (stacja Granowo Nowotomyskie).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 38158
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-01-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 337 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Położenie. Urząd Gminy w Granowie. [dostęp 2012-11-10]. (pol.).
- ↑ a b c d Historia Granowa. Urząd Gminy w Granowie. [dostęp 2012-11-10]. (pol.).
- ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, Wielkopolska t. I, Warszawa 1883, s. 68.
- ↑ a b c Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 198–201.
- ↑ a b c d Granowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 797.
- ↑ Przemysław Dominas, Kolej Wolsztyń-Luboń (Poznań), wyd. 1, Łódź 2011, s. 23, ISBN 978-83-7729-089-7, OCLC 775695297 [dostęp 2022-11-29].
- ↑ Przemysław Dominas, Kolej Wolsztyń-Lubon (Poznań), wyd. 1, Łódź 2011, s. 70, ISBN 978-83-7729-089-7, OCLC 775695297 [dostęp 2022-11-29].
- ↑ Przemysław Dominas, Kolej Wolsztyń-Luboń (Poznań), wyd. 1, Łódź 2011, s. 37, ISBN 978-83-7729-089-7, OCLC 775695297 [dostęp 2022-11-29].
- ↑ a b Powstanie Wielkopolskie w Gminie Granowo - Charakterystyka Gminy - Urząd Gminy w Granowie [online], www.granowo.pl [dostęp 2022-11-29] (pol.).
- ↑ Marcin Libicki, Piotr Libicki, Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2003, s. 126, ISBN 83-7301-243-5.
- ↑ a b c Historia - Charakterystyka Gminy - Urząd Gminy w Granowie [online], www.granowo.pl [dostęp 2022-11-29] (pol.).
- ↑ a b c Franciszek Jaśkowiak, Włodzimierz Łęcki: Poznań i okolice. Warszawa: Sport i Turystyka, 1983, s. 256. (pol.).
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych woj. wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 37. [dostęp 2012-11-10].
- ↑ Kościół pw. św. Marcina. Urząd Gminy w Granowie. [dostęp 2020-04-11]. (pol.).
- ↑ Pałac w Granowie [online], www.granowo.pl [dostęp 2023-09-30] (pol.).
- ↑ Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Granowo, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
