Kębłowo (wieś w powiecie wolsztyńskim)

Kębłowo

wieś
Kościół w Kębłowie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wolsztyński
Gmina	Wolsztyn
Liczba ludności (2011)	1873
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	64-223
Tablice rejestracyjne	PWL
SIMC	0916383
Położenie na mapie gminy Wolsztyn Kębłowo
Położenie na mapie Polski Kębłowo
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kębłowo
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego Kębłowo
52°02′59″N 16°06′10″E
Strona internetowa

Herb miasta Kiebel z lat 1808–1883

Kębłowo (niem. Kiebel gwar. Kymbłewo, nazywane potocznie także Kębłów) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Wolsztyn.

Miejscowości o nazwie Kębłowo w gminie Wolsztyn

W gminie Wolsztyn istnieją dwie miejscowości podstawowe o nazwie Kębłowo, w tym 1 wieś i 1 osada leśna. Niniejszy artykuł dotyczy wsi Kębłowo, która posiada identyfikator SIMC 0916383. Osada leśna Kębłowo posiada identyfikator SIMC 0916420. Do 2018 r. w tej gminie istniała druga osada leśna o nazwie Kębłowo, która posiadała identyfikator SIMC 0916437.

Gwara

Gwarę Kębłowa cechują zwyczajne właściwości gwar Zachodniej Wielkopolski. Jej cechami między innymi są:

• silna tendencja do dwugłoskowej wymowy stpol. ā długiego jak oł
• dwugłoskowa artykulacja sam. y jak yj(np. darujmyj)
• dwugłoskowa i uprzedniona wymowa o jak łe(np. włeda zamiast woda)
• dość częste obniżanie stpol. u w ů(mniej lub bardziej zbliżone do u lub o),ů^ł,ůł(gura, kůcharka)
• koń. -e w dopełniaczu l.poj. żeńskich rzeczowników, przymiotników, zaimków miękkotermninowych i stwardiałych(zagun pszyńice, z Rosje,za moje pamińci)
• oprócz udźwięcznienia międzywyrazowego typowego dla Wielkopolski, występują również ślady zachowywania dźwięczności spółgłosek na końcu wyrazu, łączące gwarę Kębłowa z gwarami łużyckimi i Kramskami na Babimojszczyźnie(wymowa nuż_taki zamiast nusz taki)
• wymowa dymboki(głęboki), pilovać(pilnować)
• niemazurzenie – nieczęsta zamiana sz, ż, cz: na s, z, c to zapewne skutek sąsiedztwa z oddaloną o 4 km Obrą

Jest nadal częściowo używana przez starsze pokolenie, u młodszego da się zauważyć powolny zanik, a raczej nieużywanie Kębłowskiej mowy. W 1951 roku teksty gwarowe z Kębłowa nagrał Zenon Sobierajski, badania te opublikował w książce pt. ”Teksty gwarowe z zachodniej Wielkopolski”.

Historia

Kębłowo uzyskało lokację miejską w 1320 roku, zdegradowany przed 1800 rokiem, ponowne nadanie praw miejskich przed 1808 rokiem, degradacja w 1880 roku.

• 1300–1305 – Mikołaj Bodzancic z Kębłowa został podkomorzym Królestwa Polskiego, za panowania w Polsce Wacława II
• 5 czerwca 1320 – w Kębłowie odbył się zjazd rycerstwa z Zachodniej Wielkopolski
• 1327 – znany jest wójt Stanisław oraz mieszczanie. Tę datę przyjmuje się jako początek istnienia miasta, chociaż lokowane mogło być wcześniej. Do tego okresu można odnieść budowę kościoła św. Bartłomieja – pełnił on przez wieki funkcję kościoła parafialnego.
• 1334 – Mikołaj Bodzancic został przesiedlony do Gościszewic, Potkany i Wrzosu koło Radomia.
• 1334–1393 – Kębłowo było miastem królewskim
• 1397 – w dokumencie poświadczona transakcja handlowa w dystrykcie Kębłowo
• 1393 – Król Władysław Jagiełło nadał Niemierzy, Janowi Głowaczowi i Abrahamowi synom

Abrahama z Nowego Dworu Mazowieckiego – z rodu Nałęczów – za sumy pożyczone królowi Ludwikowi oraz Królowym Elżbiecie i Jadwidze zamki Zbąszyń i Kębłowo z miastami i przyległymi wsiami. W wyniku działów wewnątrzrodzinnych oraz innych przyczyn Kębłowo zostało przejęte bezpośrednio, przez Nałęczów dopiero w 1408 roku.

• 1414 – wzmiankowany młyn
• 1417 – komora celna
• 1420 – wzmianka o zaliczeniu miasta do powiatu kościańskiego należącego do województwa poznańskiego. Sprawa sądowa o misy i kotły gorzałczane, co jest dowodem na istnienie gorzelni.
• 1429 – wzmiankowana szkoła trywialna
• 1431 – Abraham Głowacz ze Zbąszynia posłował do Pragi, gdzie zetknął się husytami oraz uczestniczył w obradach nad czterema artykułami praskimi. Po powrocie wspólnie z bratankiem, Abrahamem Kębłowskim, stali się gorącymi zwolennikami husytyzmu, a Zbąszyń i Kębłowo głównymi ośrodkami husytyzmu w Wielkopolsce
• 1440 – Abraham Zbąski i Abraham Kębłowski wyrzekli się husytyzmu
• 1450 – przed rokiem 1450 na przedmieściu Kębłowa zbudowany był kościół szpitalny pw św. Ducha. Wizytacja władz duchownych w roku 1603 nie odnotowała już istnienia tego kościoła, ani szpitala, chociaż budynek nazywany „szpitalem” istnieje do dzisiaj
• 1458 – wystawienie 4 zbrojnych na wyprawę malborską
• 1472 – wzmiankowany jest kościół św. Wawrzyńca
• 1474 – książę Jan II Żagański zbrojnie napadł na miasto, splądrował je i spalił. Podczas pożaru w Kębłowie uległ rozległemu poparzeniu.
• 1505 – Małgorzata Kębłowska wyszła za mąż za Mikołaja Potulickiego, na posag Małgorzaty vel Maruszki składały się: miasto Kębłowo z zamkiem oraz wsie: Niałek, Widzim, Berzyna, Dąbrowa, Wroniawy, Solec, Stradyń, Kurowo, Kawczyn, Oborzyska. Tak pokaźny majątek ziemski przydany został do majątku Potulickiego: Goślina, Przebędowo, Boduszewo, Runowo oraz Potulice.
• 1510 – zmarł Abraham Kębłowski – ostatni męski potomek rodu Nałęczów z Kębłowa
• 1624 – Stanisław i Wojciech Zbijewscy – właściciele Kębłowa oddali do użytku nowy, drewniany kościół w miejsce spalonego w 1602 roku kościoła parafialnego
• 1641 – kościół św. Mikołaja stał na przedmieściu Kębłowa
• koniec XVII w. – dobra kębłowskie kupione zostały przez Jakuba Bielińskiego
• 1671–1939 – działało Bractwo Kurkowe
• 1723 – wielki pożar Kębłowa, właścicielem był Aleksander Bieliński
• 1724 – Aleksander Bieliński – właściciel Kębłowa, późniejszy kasztelan lędzki odbudował kościół po pożarze, była to budowla drewniana
• 1793 – w wyniku II rozbioru Polski miasto weszło w granice królestwa pruskiego, liczyło wówczas 272 mieszkańców, w tym 250 katolików i 22 luteranów, miało 67 domów, z czego w mieście było 40, a na przedmieściu 27. Krótko po 1793 roku dobra widzimskie, a wraz z nimi Kębłowo, nabył książę Oranien, późniejszy król Niderlandów.
• 1799–1806 prace nad osuszaniem doliny rzeki Obry. Wykopano wówczas kanały: Kościański, Północny, Południowy, Mosiński, Wincentowski i Dźwiński
• 1823 – wielki pożar strawił całe miasto, razem z kościołem parafialnym.
• 1857 – poświęcenie kościoła parafialnego, tym razem murowanego. Poświęcenia dokonał ks. dziekan Sulikowski
• 1883 – Kębłowo utraciło prawa miejskie
• 1 kwietnia 1905 – otwarto linię kolejową przez Kębłowo na odcinku Wolsztyn – Nowa Sól
• 5 stycznia 1919 – Drużyna Kębłowska Powstańców Wielkopolskich brała udział w oswobodzeniu Wolsztyna

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka 17 batalionu celnego, a później placówka Straży Granicznej I linii „Kębłowo”.

• 3 września 1939 – wieś znalazła się pod okupacją niemiecką
• W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kębłowo.
• 1975 – miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego
• 1997–1999 budowa sali sportowej z zapleczem, obecnie gimnazjum.
• 1999–2000 wykonano sieć wodociągową na terenie wsi
• 2000 – cała wieś włączona została do sieci telefonicznej
• 2001–2002 wykonano sieć kanalizacyjną na terenie wsi
• 2017–2018 budowa ścieżki rowerowej Stary Widzim – Kębłowo

Gospodarka

W Kębłowie funkcjonuje rolnictwo indywidualne, istnieje zakład przetwórstwa i uboju zwierząt, wydobycie i przeróbka kamienia budowlanego, we wsi działają zakłady rzemieślnicze.

Zabytki

• drewniany kościół św. Wawrzyńca
• kościół parafialny św. Bartłomieja
• zabytkowy układ urbanistyczny – średniowieczny rynek wytyczony na wcześniejszym, placu owalnicowym,
• figura św. Jana Nepomucena na cokole

Instytucje kulturalne

Dom Kultury w ramach którego działają liczne sekcje zainteresowań oraz 150-osobowy Zespół Pieśni i Tańca „Kębłowo”.

Instytucje oświatowe

We wsi znajduje się przedszkole przy ul. Wolsztyńskiej oraz szkoła podstawowa im. Franciszka Jujki przy ul. Stradyńskiej.

Sport

W miejscowości siedzibę ma piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Dąb” Kębłowo, który został założony w 1948 roku.

Linki zewnętrzne

• Strona z informacjami o Kębłowie
• Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu – Kębłowo
• Kębłowo 1 (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 953 .
• Kębłowo 2, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 69 .