Leszczotka dwurożka
| Furcula bicuspis | |||
| (Borkhausen, 1790) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
leszczotka dwurożka | ||
| Synonimy | |||
| |||
Leszczotka dwurożka[1][2], widłogonka dwurożka[3], dziwaczka dwurożka[4] (Furcula bicuspis) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Eurazję. Gąsienice żerują na brzozach, olszach i osikach. Osobniki dorosłe aktywne nocą.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1790 roku przez Moritza Balthasara Borkhausena pod nazwą Bombyx bicuspis[5].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
Owad dorosły[edytuj | edytuj kod]
Motyl o krępym ciele[6] i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 35 do 38 mm[3]. Głowa jest zaopatrzona w słabo owłosione oczy złożone, bardzo krótkie głaszczki, natomiast pozbawiona jest przyoczek i ssawki. Czułki nie osiągają połowy długości przedniego skrzydła i wykazują dymorfizm płciowy w budowie, będąc wyraźnie grzebykowanymi u samca, zaś u samicy mając krótsze ząbki. Szeroki tułów ma gęste owłosienie i nieodstające tegule. Skrzydło przedniej pary osiąga od 15 do 17,5 mm długości[6] i ma białe tło i białą strzępinę. Na tle tym występują: szarobrunatna przepaska środkowa i takiej barwy plama wierzchołkowa, obie obrzeżone czarnymi prążkami oraz częściowo żółtopomarańczowymi plamkami, trzy ciemno zabarwione, równoległe do siebie i ostro ząbkowane na żyłkach linie zlokalizowane w polu zewnętrznym, na zewnątrz od przepaski środkowej oraz bardzo wyraźne czarne plamki, rozmieszczone między żyłkami, przy brzegu zewnętrznym skrzydła[6][3]. Silne zwężenie się przepaski środkowej przy przednim brzegu skrzydła odróżnia ten gatunek od podobnej leszczotki dwojaczki[6]. Owalne skrzydło tylnej pary ma białe tło i słabo zaznaczoną ciemną plamę w komórce środkowej[6][3]. Odnóża są gęsto porośnięte wełnistymi włoskami. Odwłok również jest gęsto owłosiony[6].
Stadia rozwojowe[edytuj | edytuj kod]
Jaja mają kształt półkulisty i osiągają między 1,2 a 1,4 mm średnicy. Nie są przykrywane łuskami z odwłoka samicy. Ubarwienie zarówno chorionu, jak i reszty jaja jest czarne. Powierzchnia chorionu podzielona jest na duże komórki z ostrymi zmarszczkami na dnie. Na rozetkę mikropylową składa się od 11 do 17 komórek[7].
Gąsienica ostatniego stadium ma ubarwienie zielone z brunatnym znakiem za głową, brunatnym siodłem oraz brunatnozielonymi widełkami na wierzchołku odwłoka. Barwa jej ciała ciemnieje do brudnobrązowej przed przepoczwarczeniem[1].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten zasiedla wilgotne lasy liściaste i mieszane, zarośla, parki[3] oraz torfowiska, tak wysokie jak i niskie[1]. Gąsienice są foliofagami żerującymi na liściach brzóz (w tym brodawkowatej i omszonej), olszach (w tym czarnej) i topoli osice[5][3]. Okres lotu motyli trwa od drugiej połowy maja do pierwszej połowy lipca, zaś okres żerowania gąsienic od lipca do sierpnia[3]. Zimowanie odbywa się w stadium poczwarki. Owady dorosłe nie pobierają pokarmu i są aktywne nocą. Przylatują do sztucznych źródeł światła. Za dnia przesiadują na pniach drzew i konstrukcjach drewnianych[6].
Gatunek palearktyczny[5]. W Europie znany jest z Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry oraz europejskiej części Rosji[8]. W Azji zamieszkuje Ural[5], Syberię i Rosyjski Daleki Wschód[6]. W Polsce jest owadem nierzadko spotykanym, ale lokalnym[1]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony został ze statusem gatunku narażonego na wyginięcie (VU)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Furcula bicuspis – Leszczotka dwurożka. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ J. Heintze: Motyle Polski (wyd. II). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990.
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Jonko: Furcula bicuspis (Borkhausen, 1790). [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Dziwaczka dwojaczka, Furcula bifida (Brahm). [w:] Jezioro.com.pl [on-line]. 2005-06-23. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b c d Markku Savela: Furcula Lamarck, 1816. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ a b c d e f g h Edward Sołtys: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 47-50. Notodontidae, Thaumetopoeidae, Thyatriridae, Drepanidae. Warszawa: PWN, Polski Związek Entomologiczny, 1965.
- ↑ I.V. Dolinskaya. Key to the Species of Ukrainian Notodontid Moths (Lepidoptera, Notodontidae) on the Egg Characters. „Vestnik zoologii”. 50 (6), s. 517–532, 2016. DOI: 10.1515/vzoo-2016-0059.
- ↑ Furcula bicuspis (Borkhausen, 1790). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-12-27].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.