Marcel Reich-Ranicki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Alan ffm (dyskusja | edycje) o 15:25, 25 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Marcel Reich-Ranicki
{{{alt grafiki}}}
Marcel Reich-Ranicki, 2007
Data i miejsce urodzenia

2 czerwca 1920
Włocławek, Polska

Data i miejsce śmierci

18 września 2013
Frankfurt nad Menem, Niemcy

Zawód, zajęcie

krytyk literacki

Multimedia w Wikimedia Commons

Marcel Reich-Ranicki (ur. 2 czerwca 1920[1] we Włocławku, zm. 18 września 2013 we Frankfurcie nad Menem[2]) – niemiecki krytyk literacki polsko-żydowskiego pochodzenia, wykładowca akademicki, funkcjonariusz wywiadu PRL, kapitan Wydziału II Departamentu VII Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego w 1950, cenzor Ludowego Wojska Polskiego w 1944 roku[3].

Życiorys

Urodzony jako Marcel Reich. W Polsce używał także imienia Marceli. W 1929 wyjechał do krewnych do Niemiec i rozpoczął naukę w gimnazjum w Berlinie. W październiku 1938 wydalony został w ramach Polenaktion, jako Żyd bez niemieckiego obywatelstwa, z III Rzeszy do Polski.

W getcie warszawskim był szefem biura tłumaczeń Judenratu i pisał recenzje muzyczne dla Gazety Żydowskiej. W styczniu 1943 wziął wraz z Szymonem Majfusem udział w spektakularnym rabunku kasy Judenratu aby uratować ją przed przekazaniem Niemcom[4]. Zdołał się wydostać na aryjską stronę i ukrywał się u polskiej rodziny na warszawskiej Pradze, do 7 września 1944 do wkroczenia Armii Czerwonej. Po wstąpieniu do ludowego Wojska Polskiego służył w Zarządzie Polityczno-Wychowawczym[5]. Pod koniec 1944 pracował jako cenzor w Lublinie[6], w 1945 był kierownikiem grupy operacyjnej Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach. Później pracował dla komunistycznych służb specjalnych (kryptonim operacyjny „Albin”), m.in. w Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie w latach 1948–1949, jako rezydent wywiadu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na stanowisku konsula PRL w Londynie pod nazwiskiem Ranicki, które następnie przybrał jako drugi człon jego nazwiska[7][8]. W latach 50. pośredniczył w rozmowach służb bezpieczeństwa PRL z przebywającym na emigracji w Wielkiej Brytanii Stanisławem Mackiewiczem celem nawiązania z nim współpracy agenturalnej[9].

Publikował m.in. na łamach tygodnika „Świat” i gazety „Trybuna Ludu”. W 1949 musiał wracać do Polski ze względu na oskarżenia o wydanie wizy wydalonemu z Niemieckiej Partii Komunistycznej szwagrowi, za co wyrzucono go z partii i przez 2 tygodnie przetrzymywano w więzieniu. Następnie pracował jako lektor literatury niemieckiej w Wydawnictwie Ministerstwa Obrony Narodowej. Od 1951 pracował jako niezrzeszony pisarz, jednak na początku 1953 otrzymał zakaz publikacji, który utrzymano aż do końca 1954. Pracował w Polskim Radiu wraz z małżonką. W 1958 opuścił Polskę, emigrując do RFN.

W Niemczech zyskał rozgłos jako krytyk literacki. W kręgu znawców literatury nadano mu przydomek „papieża literatury”, który bardzo szybko upowszechnił się. Od 25 marca 1988 do 14 grudnia 2001 prowadził popularny program telewizyjny o nazwie: Das Literarische Quartett (Kwartet literacki), w którym wykazywał się dużym poczuciem humoru oraz wygłaszał błyskotliwe, odważne, choć często kontrowersyjne opinie. Przyczynił się do rozpropagowania w Niemczech literatury polskiej, m.in. książki Andrzeja Szczypiorskiego „Piękna pani Seidenmann” (w Polsce wydanej pod tytułem „Początek”).

W latach 1968 do 1969 Ranicki wykładał literaturę na amerykańskich uniwersytetach, w latach 1971 do 1975 posiadał profesurę w Sztokholmie i Uppsali. Od 1974 był profesorem tytularnym (Honorarprofessor) na Uniwersytecie w Tybindze. W 1990 otrzymał tytuł profesora wizytującego na Uniwersytecie Heinricha Heinego w Düsseldorfie (Heinrich-Heine-Gastprofessur), a w 1991 tytuł profesora wizytującego na Uniwersytecie w Karlsruhe (Heinrich-Hertz-Gastprofessur).

Nagrody i wyróżnienia

W 2006 Uniwersytet Humboldta w Berlinie zdecydował o przyznaniu Ranickiemu honorowego doktoratu. Jak wyjaśnił rektor uniwersytetu, chciano tym gestem uznać swoją winę za to, że Reich-Ranicki nie został przyjęty na uczelnię (w latach 1928–1946 noszącą nazwę Friedrich-Wilhelms-Universität) z powodu jego żydowskiego pochodzenia. Nadanie tytułu nastąpiło 16 lutego 2007 i połączone było z uroczystym zakończeniem semestru zimowego 2006/07.

Życie prywatne

Był żonaty z polską Żydówką z Łodzi Teofilą (Tosią) z domu Langnas, którą poznał w getcie i z którą ma syna Andrzeja (ur. 30 grudnia 1948). Marcel miał brata Alexandra Herberta i siostrę Gerdę. Ranicki mieszkał we Frankfurcie nad Menem w dzielnicy Dornbusch. Jego syn Andrzej (obecnie: Andrew Alexander Ranicki) jest profesorem matematyki na uniwersytecie w Edynburgu.

Kuzynem Ranickiego jest brytyjski malarz Frank Auerbach.

Przypisy

  1. ↑ Jacek Rupert w artykule „Żydzi Podziemia”, Focus Historia Extra nr.2/2013, kwiecień 2013 podaje rok 1922.
  2. ↑ Zmarł Marcel Reich-Ranicki. Nazywano go „papieżem niemieckiej literatury”. gazeta.pl, 2013-09-18. [dostęp 2013-09-18].
  3. ↑ Katalog pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy organów bezpieczeństwa państwa [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2015-12-07].
  4. ↑ Jacek Rupert. Żydzi z Podziemia. . 
  5. ↑ Piotr Gontarczyk, Nowe kłopoty z historią. Publicystyka z lat 2005–2008, Warszawa 2008, s. 79.
  6. ↑ Krzysztof Masłoń: Życiorys wypolerowany. Rzeczpospolita, 24-25 listopada 2007. s. A18-A19.
  7. ↑ Piotr Gontarczyk: Reich-Ranicki i fałszywy życiorys. Życie Warszawy, 13 października 2006.
  8. ↑ Gerhard Gnauck: Kennt die Psyche des Agenten&#034. DIE WELT. [dostęp 2012-05-20].
  9. ↑ Grzegorz Braun, Reakcjonista, 15 kwietnia 2016.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marcel_Reich-Ranicki&oldid=53300456”