Nawra (województwo kujawsko-pomorskie)
53°11′29″N 18°29′57″E/53,191389 18,499167| wieś | |
 Pałac w Nawrze | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
477[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
87-140[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CTR |
| SIMC |
0842093 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmża  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu toruńskiego  | |
| 53°11′29″N 18°29′57″E/53,191389 18,499167[1]
| |
Nawra – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, w gminie Chełmża.
Podział i demografia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość w średniowieczu (XIV wiek) przeszła na własność prokuratora papowskiego (z Papowa Biskupiego)[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 477 mieszkańców[2]. Jest siódmą co do wielkości miejscowością gminy Chełmża.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0842101 | Izabelin | część wsi |
| 0842118 | Nawra-Kolonia | część wsi |
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwę Nawry wywodzi się od słowa mawra, pochodzącego z jęz. staropruskiego, oznaczającego teren podmokły, lub rośliny rosnące w stojącej wodzie. Staropruski rdzeń maur- jest również obecny w nazwach miejscowych takich, jak Nawra – wieś w województwie warmińsko-mazurskim, wieś Mawry (niem. Mawern), czy Jezioro Mamry (niem. Mauer See). Wraz z nazwami takimi jak Łunawy oraz Łyniec, pochodzenie nazwy wsi z języka staropruskiego stanowi przypadek odosobniony na ziemi chełmińskiej i może wskazywać na istnienie w tych okolicach osadnictwa staropruskiego[7]. Najstarsza zapisana w języku łacińskim nazwa wsi to Nebere, przybierająca później również brzmienie Neber, Ever, Never i Nefer. Z tych nazw wywodzi się niemiecka nazwa wsi Eber[8].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Zespół pałacowo-parkowy: klasycystyczny pałac zbudowany w latach 1798–1805 dla Konstantego Kruszyńskiego, przebudowany w latach 1870–1880 dla rodziny Sczanieckich. Od 1865 roku właścicielem został ród Sczanieckich, po ślubie Bogusławy, córki Władysława Kruszyńskiego, z działaczem narodowym i kolekcjonerem sztuki Michałem Sczanieckim. W czasie II wojny światowej pałac został zdewastowany przez Niemców, którzy już na początku okupacji usunęli całkowicie z majątku ostatnich właścicieli: Jana i Irenę z Cichowskich Sczanieckich. Po bokach pałacu znajdują się dwie symetrycznie rozmieszczone oficyny. Pałac otoczony jest zaprojektowanym przez braci Larassów parkiem krajobrazowym z 1. połowy XIX wieku
- Klasycystyczna karczma z końca XVIII wieku
- Gotycko-barokowy kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z kamieni polnych i cegły, powstał prawdopodobnie w XIV w., przebudowany po roku 1661 i w latach 1778–1786, wewnątrz wyposażenie barokowe. W rokokowym ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1. połowy XVII wieku, w sukience z roku 1767, według legendy przywieziony z niewoli moskiewskiej przez Bernarda Kruszyńskiego. Wśród pozostałego wyposażenia znajdują się: epitafium Kruszyńskich z roku 1815, fundacji Konstantego Kruszyńskiego, ołtarze boczne z przełomu XVII i XVIII w., późnorenesansowe stalle z 1. połowy XVII w., rokokowa ambona z 3. ćwierci XVIII w.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 86185
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 808 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Waldemar Rozynkowski: Zarys Dziejów Gminy Papowo Biskupie. Papowo Biskupie: Urząd Gminy, 1996.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Halina Turska, Nazwy miejscowe powiatu chełmińskiego, [w:] Dzieje Chełmna i jego regionu, red. Marian Biskup, s. 106.
- ↑ Jerzy Dygdała, Szczepan Wierzchosławski, Nawra Kruszyńskich i Sczanieckich. Studium z dziejów szlachty i ziemiaństwa ziemi chełmińskiej, Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu, 1990, s. 8.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- F. Stolkowski Nawra z tamtych lat, Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu 2014 r., ISBN 978-83-61891-72-7
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nawra, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 939.
- http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=1324&q=Nawra&d=0&t=0
- Nawra w Toruńskim Serwisie Turystycznym
