Oddział Rozpoznawczy Okręgu Wilno Armii Krajowej

Oddział Rozpoznawczy Okręgu Wilno AK (ORKO) – polski oddział partyzancki Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej.

Formowanie i walki[edytuj | edytuj kod]

Sformowany rozkazem komendanta Wileńskiego Okręgu AK 15 maja 1944. Jako zalążek posłużył szwadron zwiadu konnego 3 Brygady AK. Spełniał funkcję oddziału dyspozycyjnego i bezpośredniej osłony Komendanta Okręgu w polu. Oddział składał się już z dwóch plutonów po 4 sekcje, po 6 ułanów w każdej. Od 27 maja stałym miejscem postoju ORKO były Dziewieniszki.18 czerwca oddział przeprowadził pierwszą akcję bojową. Rozbrojona została wojskowa osłona majątku Zamkówka. Zdobyto około 20 kb, broń krótką, granaty i wozy taborowe. Na początku lipca ORKO liczył 80-100 żołnierzy^[1].

W końcu czerwca wszedł w skład Zgrupowania nr 1 Okręgu Wilno Armii Krajowej. Pierwszy pluton tego oddziału pod dowództwem ppor. „Jura” towarzyszył Komendantowi Okręgu „Wilkowi” i stacjonował w Dziewieniszkach. Na początku lipca 1944 roku oddział ORKO zniszczył na szosie lidzkiej pod Trokielami samochód osobowy, w którym polegli trzej oficerowie i jeden podoficer Wehrmachtu. W akcji zdobyto 3 pistolety maszynowe oraz inną broń. 3 lipca ORKO dokonał akcji zniszczenia samochodu ciężarowego na szosie lidzkiej pod Bieniakoniami. W akcji tej zdobyto działko ppanc z amunicją, 15 kb, pistolety maszynowe i zwykłe, 2 rkm. Zniszczono samochód osobowy^[2].

Organizacja i obsada etatowa oddziału[edytuj | edytuj kod]

Dowództwo

Dowódca ORKO - por. Władysław Kitowski "Grom"^[a]
szef ORKO - wachm. Józef Baran "Karbid"
Adiutant - Gruby
Łączniczki - Maria Kitowska "Margerita"
"Syn pułku" - Waligura
Służba sanitarna - wachm. Czypczyk
Kwatermistrzostwo

wachm. Olcha

wachm. Wrona

Rusznikarz - N.N.
Podkuwacz koni - N.N.

1 pluton kawalerii

dowódca ppor. Hieronim Piotrkowski "Jur"
zastępca plut. Kmieć
- dowódcy sekcji:

kpr. Zygmunt Kłosiński "Huzar"

kpr. Kazimierz Buncler „Mik” (syn majora Kazimierza Bunclera)

kpr. Bronisz

kpr. Jan Protasewicz "Drucik"

2 pluton kawalerii

dowódca - ppor. Jerzy Urbankiewicz "Zawada"
zastępca - plut. Bajka
- dowódcy sekcji:

kpr. Romuald Frąckiewicz "Łoś"

N.N.

kpr. Wamp

pluton kolarzy

dowódca - Popiel
- dowódcy sekcji:

kpr. Cichy

kpr. Murzyn

N.N.

sekcja motorowa

dowódca - plut. Zmora

1 samochód ciężarowy, 3 motocykle, pięciu żołnierzy działon przeciwpancerny

dowódca - Johan

1 działko ppanc.; pięciu żołnierzy

Razem: ok. 60 koni i 20 rowerów.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Urodzony 25.10.12 w Zubcowie (Rosja). Ukończył Korpus Kadetów w Chełmie, wstąpił do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W 1934 promocja na podporucznika i przydział do 13 pułku ułanów w Nowej Wilejce. Za zezwoleniem d cy pułku studiował dyplomację w Szkole Nauk Politycznych w Wilnie. W 1939 ukończył kurs broni pancernej w Modlinie i uzyskuje przydział do 7 Batalionu pancernego w Grodnie. Tam zawarł małżeństwo z ziemianką Hakiną Rotkiewiczówną. Kampanię wrześniową odbył w 31 dywizjonie pancernym. 17.09.39 przekroczył granicę pol.-litw. i został internowany w Kuratowie. Uciekł z obozu i do wiosny 1940 ukrywał się we własnym majątku Songajłówki. Od lutego 1944 rozpoczął działalność partyzancką w oddziale Górala (Gracjan Fróg - późniejszy Szczerbiec). 15.05.44 został d cą Oddziału Dyspozycyjnego Komendanta Okręgu Wileńskiego - gen. Wilka. Oddziałem tym dowodził do rozbrojenia (17.07.44). W tym dniu przebywał służbowo w Wilnie i uniknął rozbrojenia. Kontynuował dalszą działalność konspiracyjną jako Orlicz, w listopadzie 1944 dołączył do oddziału Samoobrony AK - dowodzonego przez ppor. Sędziego (Jur), od którego przejmuje dowództwo. 2.02.45 jego oddział zostaje rozbity w potyczce z NKWD pod Rowinami. Podczas walki Orlicz doznał pęknięcia przepony brzusznej. Po wyleczeniu wyjechał do Polski, zmienia często miejsca pobytu: Kołobrzeg, okolice Ojcowa, Gdynia, Gdańsk, jak i nazwiska: ostatnie Ryszard Gokołowski. W 1966 wyjechał za granicę, w Londynie zostaje odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Umiera 13 października 1981 w Szwecji.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939-1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
Janusz Hrybacz "Zawisza" - "Relacje o żołnierzach oddziału rozpoznawczego komendanta okręgu wileńsko-nowogródzkiego". Wileński Przekaz. 11/1996

[3] Urodzony 25.10.12 w Zubcowie (Rosja). Ukończył Korpus Kadetów w Chełmie, wstąpił do Szkoły Podchorążych Kawalerii w Grudziądzu. W 1934 promocja na podporucznika i przydział do 13 pułku ułanów w Nowej Wilejce. Za zezwoleniem d cy pułku studiował dyplomację w Szkole Nauk Politycznych w Wilnie. W 1939 ukończył kurs broni pancernej w Modlinie i uzyskuje przydział do 7 Batalionu pancernego w Grodnie. Tam zawarł małżeństwo z ziemianką Hakiną Rotkiewiczówną. Kampanię wrześniową odbył w 31 dywizjonie pancernym. 17.09.39 przekroczył granicę pol.-litw. i został internowany w Kuratowie. Uciekł z obozu i do wiosny 1940 ukrywał się we własnym majątku Songajłówki. Od lutego 1944 rozpoczął działalność partyzancką w oddziale Górala (Gracjan Fróg - późniejszy Szczerbiec). 15.05.44 został d cą Oddziału Dyspozycyjnego Komendanta Okręgu Wileńskiego - gen. Wilka. Oddziałem tym dowodził do rozbrojenia (17.07.44). W tym dniu przebywał służbowo w Wilnie i uniknął rozbrojenia. Kontynuował dalszą działalność konspiracyjną jako Orlicz, w listopadzie 1944 dołączył do oddziału Samoobrony AK - dowodzonego przez ppor. Sędziego (Jur), od którego przejmuje dowództwo. 2.02.45 jego oddział zostaje rozbity w potyczce z NKWD pod Rowinami. Podczas walki Orlicz doznał pęknięcia przepony brzusznej. Po wyleczeniu wyjechał do Polski, zmienia często miejsca pobytu: Kołobrzeg, okolice Ojcowa, Gdynia, Gdańsk, jak i nazwiska: ostatnie Ryszard Gokołowski. W 1966 wyjechał za granicę, w Londynie zostaje odznaczony Krzyżem Virtuti Militari. Umiera 13 października 1981 w Szwecji.

[CITEREFWołkonowskiŁukomski1996242-1] Wołkonowski i Łukomski 1996 ↓, s. 242.

[CITEREFWołkonowskiŁukomski1996263-2] Wołkonowski i Łukomski 1996 ↓, s. 263.

[1]

[2]

[a]

Zgrupowania	Zgrupowanie nr 1 Zgrupowanie nr 2 Zgrupowanie nr 3 Wileński Korpus Armii Krajowej
Inspektoraty	Inspektorat A Inspektorat B Inspektorat C Inspektorat BC Inspektorat E Inspektorat F
Obwody	Brasław Dzisna Mołodeczno Oszmiana Postawy Święciany Dwór Pole
Brygady	1 2 3 4 („Narocz”) 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 („Dryświaty”) 36 („Żejmiana”) „Gozdawa”
Dowódcy	"Wilk" "Jod" "Pohorecki" "Szczerbiec" "Węgielny" "Mały"
Inne	Akcja „Burza” w Okręgach Wilno i Nowogródek Armii Krajowej Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Mikuliszkami Bitwa pod Graużyszkami Łączniczki Okręgu Wilno Armii Krajowej „Kozy” Operacja „Ostra Brama” Zbrodnia w Dubinkach Zbrodnia w Glinciszkach Okręgowa Delegatura Rządu Wilno ORKO

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Końskich Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja „Ostra Brama” Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach Rozbicie więzienia w Pułtusku
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej Bitwa na Porytowym Wzgórzu Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Mikuliszkami Bitwa pod Graużyszkami Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy