Okręty podwodne typu Brumaire
| |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Stocznia | |
| Zbudowane |
16 |
| Użytkownicy | |
| Typ poprzedzający | |
| Typ następny | |
| Służba w latach |
1913-1930 |
| Stracone |
4 |
| Uzbrojenie: | |
| 8 torped, od 1916: 1 działo kal. 47 lub 75 mm | |
| Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • zewnętrzne |
|
| Załoga |
29 oficerów i marynarzy |
| Wyporność: | |
| • na powierzchni |
397 ton |
| • w zanurzeniu |
551 tony |
| Zanurzenie testowe |
40 m |
| Długość |
52,1 m |
| Szerokość |
5,14 m |
| Zanurzenie |
3,1 m |
| Napęd: | |
| 2 silniki diesla o łącznej mocy 840 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 660 KM 2 śruby | |
| Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg: | |
| • na powierzchni |
powierzchnia: 1700 Mm przy 10 w. |
Okręty podwodne typu Brumaire – francuskie oceaniczne okręty podwodne z czasów I wojny światowej i okresu międzywojennego. W latach 1906–1912 w stoczniach Arsenal de Cherbourg, Arsenal de Rochefort i Arsenal de Toulon zbudowano 16 okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1913–1914. Podczas służby utracono cztery jednostki, a pozostałe zostały skreślone z listy floty w latach 1919–1930.
Projekt i dane taktyczno–techniczne[edytuj | edytuj kod]
Okręty podwodne typu Brumaire zamówione zostały na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1906 roku[1][2]. Jednostki zaprojektował inż. Maxime Laubeuf, lekko modyfikując swój poprzedni projekt (Pluviôse) poprzez zastąpienie napędu parowego licencyjnymi silnikami Diesla MAN, znacznie bardziej niezawodnymi od francuskich modeli[3][4].
Okręty typu Brumaire były średniej wielkości oceanicznymi okrętami podwodnymi o konstrukcji dwukadłubowej. Długość całkowita wynosiła 52,1 m, szerokość 5,14 m i zanurzenie 3,1 m[3][5]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 397 ton, a w zanurzeniu 551 ton[5][6]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki Diesla MAN (wyprodukowane na licencji we Francji) o łącznej mocy 840 koni mechanicznych (KM)[5][6]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 660 KM[3][5][a]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 13 węzłów na powierzchni i 8,8 węzła w zanurzeniu[5][7]. Zasięg wynosił 1700 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym oraz 84 Mm przy prędkości 5 węzłów pod wodą[2][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 40 m[4].
Okręty wyposażone były w siedem wyrzutni torped kalibru 450 mm: jedną wewnętrzną na dziobie, cztery zewnętrzne systemu Drzewieckiego oraz dwie zewnętrzne po obu stronach kiosku, z łącznym zapasem 8 torped model 1904[2][8]. W 1916 roku na okrętach zamontowano działa pokładowe kal. 47 mm L/50 M1902 lub 75 mm L/35 M1897[1][4]. Załoga pojedynczego okrętu składała się z 29 oficerów, podoficerów i marynarzy[3][5].
Budowa[edytuj | edytuj kod]
Spośród szesnastu okrętów typu Brumaire sześć zbudowanych zostało w Arsenale w Cherbourgu, sześć w Arsenale w Tulonie i cztery w Arsenale w Rochefort[2][5]. Stępki okrętów położono w latach 1906–1907[4], zwodowane zostały w latach 1911–1912[2][3], a do służby weszły w latach 1913–1914[4]. Nazwy okrętów nawiązywały do miesięcy we francuskim kalendarzu rewolucyjnym (3 jednostki) oraz wybitnych naukowców i wynalazców (16 jednostek)[9]. Okręty otrzymały numery burtowe Q60, Q62-Q63, Q70-Q72, Q78-Q81 i Q83-Q88[5].
| Okręt | Stocznia | Początek budowy | Wodowanie | Wejście do służby |
|---|---|---|---|---|
| „Brumaire” (Q60) | Arsenal de Cherbourg | 1906 | 29 kwietnia 1911 | 1913 |
| „Frimaire” (Q62) | 26 sierpnia 1911 | |||
| „Nivôse” (Q63) | 6 stycznia 1912 | |||
| „Foucault” (Q70) | 1907 | 15 czerwca 1912 | 1914 | |
| „Euler” (Q71) | 12 października 1912 | |||
| „Franklin” (Q72) | 22 marca 1912 | |||
| „Faraday” (Q78) | Arsenal de Rochefort | 1906 | 27 czerwca 1911 | 1913 |
| „Volta” (Q79) | 23 września 1911 | |||
| „Newton” (Q80) | 1907 | 20 maja 1912 | 1914 | |
| „Montgolfier” (Q81) | 18 kwietnia 1912 | |||
| „Bernouilli” (Q83) | Arsenal de Toulon | 1906 | 1 czerwca 1911 | 1913 |
| „Joule” (Q84) | 7 września 1911 | |||
| „Coulomb” (Q85) | 1907 | 13 czerwca 1912 | 1914 | |
| „Arago” (Q86) | 29 czerwca 1912 | |||
| „Curie” (Q87) | 18 lipca 1912 | |||
| „Le Verrier” (Q88) | 31 października 1912 |
Przebieg służby[edytuj | edytuj kod]
Okręty typu Brumaire były intensywnie wykorzystywane podczas wojny, służąc na wodach Morza Śródziemnego[1][3]. 20 grudnia 1914 roku „Curie” został ostrzelany i zatopiony przez austro-węgierską artylerię podczas forsowania wejścia do bazy morskiej w Poli[2][3]. Po wydobyciu i wyremontowaniu został wcielony do Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine jako U-14[2][3]. Po zakończeniu wojny powrócił pod banderę francuską i do swojej pierwotnej nazwy[1][3]. W 1915 roku „Faraday” i „Joule” wzięły udział w kampanii dardanelskiej, co zakończyło się dla tego drugiego tragicznie: 1 maja 1915 roku okręt wszedł na turecką minę i zatonął z całą załogą[3][10]. 15 września 1916 roku[b] 10 mil od Kotoru „Foucault” został zbombardowany przez dwie austro-węgierskie łodzie latające typu Lohner L (L-132 i L-135)[12][14]. Uszkodzona jednostka została zmuszona do wynurzenia, opuszczona przez załogę (uratowaną następnie przez wodnosamoloty i wezwany przez lotników torpedowiec) i zatonęła[2][14][c].
W 1917 roku rozważano przebudowę sześciu jednostek typu Brumaire na podwodne stawiacze min (tak jak to uczyniono to z dwoma okrętami typu Amphitrite: „Astrée” i „Amarante”), jednak pomysł konwersji porzucono[1].
Ostatnią utraconą podczas wojny jednostką tego typu stał się „Bernouilli”, który 13 lutego 1918 roku wszedł na austro-węgierską minę nieopodal Durazzo i zatonął z całą załogą[3][7]. Większość ocalałych okrętów zostało skreślonych z listy floty w latach 1919–1925[4][5], zaś prototypowy „Brumaire” w 1930 roku, jako ostatnia jednostka swojego typu[2][5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J. Labayle-Couhat podaje, że moc silników elektrycznych wynosiła 2 x 230 KM[6].
- ↑ Datę tę podają: J. Labayle-Couhat[2], J. Gozdawa-Gołębiowski i T. Wywerka Prekurat[11][12], A. Olejko[13] i Naval-History.Net[9]; według Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921[1], P.E. Fontenoya[3] i Navypedii[4] do zdarzenia doszło rok wcześniej, 15 września 1915 roku.
- ↑ Było to pierwsze zatopienie okrętu podwodnego przez samoloty w historii wojen morskich[3][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 210.
- ↑ a b c d e f g h i j Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 145.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara: 2007, s. 83.
- ↑ a b c d e f g h i j k Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: 1985, s. 209.
- ↑ a b c Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: 1974, s. 143.
- ↑ a b J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 537.
- ↑ John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: 1990, s. 199.
- ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 232.
- ↑ J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 317.
- ↑ a b J. Gozdawa-Gołębiowski, T. Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: 1994, s. 536.
- ↑ Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). s. 90.
- ↑ a b Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). s. 92.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
- Ivan Gogin: BRUMAIRE submarines (1913-1914). Navypedia. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).
- Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0445-5. (ang.).
- John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
- Andrzej Olejko. Morskie Skrzydła Austro-Węgier 1914–1918. „Lotnictwo”. Nr 6/2009 (99). Magnum-X, Warszawa. ISSN 1732-5323.
- Gordon Smith: World War 1 at Sea, FRENCH NAVY. Naval History Homepage. [dostęp 2017-02-04]. (ang.).
