Parcz
54°04′42″N 21°31′23″E/54,078333 21,523056| osada | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-400[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NKE |
| SIMC |
0477908 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kętrzyn  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
| 54°04′42″N 21°31′23″E/54,078333 21,523056[1]
| |
Parcz (niem. Groß Partsch, Partsch)[3] – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Przez wieś biegnie linia kolejowa nr 259, na której jest przystanek Parcz.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W rejonie wsi w 1904 odkryto kurhan z epoki brązu.
W XIV w. była tu pruska wieś chłopska lokowana na 16 włókach. Była tu jedna służba rycerska i młyn wodny. W roku 1378 wielki mistrz krzyżacki Konrad von Wallenrod nadał tu na prawie chełmińskim dwom braciom Więckowi i Michałowi 60 włók nad jeziorem Parcz (współcześnie jezioro to nie istnieje). Świadkiem tego nadania był Ulrich von Jungingen.
W roku 1437 właścicielem wsi został Fryderyk von Partz. Od nazwiska właściciela przyjęła się nazwa wsi. W XVI w. wieś należała do Kobylińskich, a w XVII w. do Kalksteinów[4]. Z rodziny tej najbardziej znany jest Krystian Kalkstein. Historia jego życia przedstawiona była w serialu telewizyjnym Czarne chmury. Od Kalksteinów dobra parczowskie odkupił baron Fryderyk von Schenk zu Tautenberg. O Tautenbergach pisał Kętrzyński, że z poddanymi rozmawiali po polsku. Tautenbergowie główna siedzibę rodu mieli w Dobie. W XVIII w. we wsi znajdował się wiatrak. W roku 1913 właścicielem Parcza był Georg Frhr. von Schenk zu Tautenberg, a dzierżawcą majątku Joachim Deuβ. Majątek razem z folwarkiem w Jankowie miał powierzchnię 689 ha.
W czasie II wojny światowej na terenie Parcza znajdował się obóz jeniecki dla Norwegów, których wykorzystywano do niektórych prac związanych z budową Wilczego Szańca.
Po roku 1945 w Parczu utworzono PGR, który przed ich likwicją funkcjonował jako samodzielny zakład rolny w ramach Przedsiębiorstwa Hodowli Zarodowej w Wopławkach. Do Zakładu Rolnego w Parczu należały obiekty produkcyjne w Jankowie i Mażanach. W Parczu prowadzona była hodowla była, trzody chlewnej rasy złotnicka pstra i ferma zwierząt futerkowych (lisów).
Dwór[edytuj | edytuj kod]
Dwór w Parczu wybudowany został w połowie XIX w. Dwór znajduje się między parkiem, a częścią gospodarczą. Jest to budowla dwukondygnacyjna z ryzalitem od strony parku. Ryzali od strony elewacji frontowej poprzedzony jest murowanym gankiem z tarasem. Dwór przykryty jest dachem dwuspadowym.
Dwór w okresie II wojny światowej zajęty był na potrzeby obsługi Wilczego Szańca.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 97311
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 918 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 169-170
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mapa Schroettera 1796-1802 (wiatrak, jezioro – obecnie nie istnieje)
- Zofia Licharewa, "Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze", Olsztyn, 1962. (Kalksteinowie-Stolińscy)
- Wojciech Kętrzyński, Szkice, (Opracowanie Andrzeja Wakara), „Pojezierze”, Olsztyn, 1977
- "Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic", Pojezierze, Olsztyn, 1978 (str. 213-214)
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, ISBN 83-912840-2-6 (Str. 327- XVII w. Kalksteinowie-Stolińscy)
- Biuletyn Gminy Kętrzyn, Nr 10/13/99, grudzień 1999
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Parcz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 863.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
