Stanisław Duda (oficer)

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stanisław Duda
Bil
podpułkownik podpułkownik
Data i miejsce urodzenia

19 września 1916
Stany

Data i miejsce śmierci

8 sierpnia 1994
Sanok

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Bataliony Chłopskie
Ludowe Wojsko Polskie

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza

Jednostki

17 Pułk Piechoty,
36 Komenda Odcinka Olszanica,
8 Oddział Ochrony Pogranicza

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa (kampania wrześniowa),
walki z UPA

Odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu III klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Partyzancki Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka honorowa "Za Zasługi dla Klubów Oficerów Rezerwy LOK"
Srebrna Odznaka „Zasłużony Działacz LOK” Odznaka Grunwaldzka
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Duda (ur. 19 września 1916 w Stanach, zm. 8 sierpnia 1994 w Sanoku) – podpułkownik Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 19 września 1916 w Stanach[1]. Był synem Józefa i Marii[2]. Od 1933 do 1936 uczył się w trzyletniej podoficerskiej szkole piechoty w Śremie[3]. Po ukończeniu kształcenia jako żołnierz Wojska Polskiego II RP został przydzielony do 17 pułku piechoty w Rzeszowie i od września 1936 do września 1939 służył jako podoficer zawodowy, potem mianowany plutonowym[4]. Uzyskał wykształcenie średnie gimnazjalne[5][6].

Po wybuchu II wojny światowej brał udział w kampanii wrześniowej w szeregach 17 pp[7]. Podczas walk obronnych pełnił stanowisko zastępcy dowódcy i następnie dowódcy plutonu ciężkich karabinów maszynowych, uczestniczył w walkach na froncie karpackim, biorąc udział w bojach w rejonie Nowego Sącza, Pilzna, Tuchowa (tam 18 września odniósł rany), Dynowa, Przemyśla[8][9]. Po otoczeniu oddziału pod Przemyślem został wzięty przez Niemców do niewoli 21 września[10][11]. Po kilku dniach zbiegł z transportu[12]. Następnie przebywał u rodziny w Krakowie, w Mielcu i w Rzeszowie[13]. Zaangażował się w działalność konspiracyjną[13]. Był członkiem Związku Walki Zbrojnej[14]. Z uwagi na prześladowania ze strony okupanta w 1941 wyjechał do swojego brata na Lubelszczyznę[13]. Tam rok później wstąpił do organizacji ruchu ludowego[13]. Od lutego 1942 należał do Batalionów Chłopskich, działając pod pseudonimem „Bil”[5][15]. Działał w Okręgu Lublin BCh i był podległy komendantowi Janowi Pasiakowi ps. „Jawor”[16]. Od czasu wstąpienia do organizacji do 1943 zajmował się szkoleniem polityczno-wojskowym członków BCh[16]. Od 1943 do 1944 uczestniczył w walce zbrojnej z okupantem[16]. Kolejno pełnił funkcje dowódcy placówki, dowódcy pododdziału BCh-AL w rejonie 13 (od października 1942), dowódcy grupy dywersyjnej Okręgu[17]. 5 maja 1944 mianowany porucznikiem[18].

Po nadejściu frontu wschodniego ujawnił się wraz ze swoim oddziałem BCh przed Armią Czerwoną i ludowym Wojskiem Polskim[13]. W 1945 ochotniczo wstąpił do WP[5][19]. Służył w II Armii WP[20]. Objął funkcje dowódcy kompanii oraz jednocześnie zastępcy dowódcy batalionu w 52 pułku piechoty z Krakowa[21]. W październiku 1945 skierowany do Wojsk Ochrony Pogranicza i służył w WOP w Przemyślu w celu organizowania 8 Oddziału WOP[22]. W tym okresie od 12 czerwca 1945 do 31 grudnia 1947 uczestniczył w tzw. „utrwalaniu władzy ludowej”[5][10] biorąc udział w walkach przeciw UPA i NSZ[18]. 24 września 1945 awansowany na kapitana[18]. W tym stopniu został pierwszym dowódcą 36 Komendy Odcinka Olszanica[23][20][24]. 11 października 1946 awansowany na majora[25]. W tym stopniu służył w dowództwie 8 Oddziału OP w Przemyślu[26]. Był dowódcą batalionu 263 i brał udział w walkach z UPA w Bieszczadach[10]. Po przeniesieniu do WOP Kraków był dowódcą batalionu[13]. Pod koniec 1948 w Krakowie został zwolniony z wojska i zdemobilizowany[19]. Powodem było „niepodjęcie walki z bandą, która napadła pociąg pasażerski na linii Zakopane-Chabówka”[13]. Został zdegradowany do stopnia szeregowca na podstawie art. 128 § 2 i 140 § 1[27].

Od 1948 pracował w Kopalnictwie Naftowym w Sanoku[13]. Od 1956 był zatrudniony w Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sanoku – w Biurze Pełnomocnika Ministerstwa Przemysłu Spożywczego i Skupu, a na początku lat 60. na stanowisku kierownika Wydziału Organizacyjno-Prawnego[28]. W 1950 wstąpił do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację[1]. Był członkiem Koła Miejsko-Gminnego ZBoWiD w Sanoku[29]. W organizacji działał w Komisji Współpracy z Młodzieżą[10] i był prelegentem z ramienia ZBoWiD[5]. Na przestrzeni lat udzielał się też w działalności TPŻ, LPŻ, TPPR, PZPR, LOK, FJN[10][5].

Po odwilży październikowej 1956 roku został uniewinniony 29 maja 1957 przez Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego[13] i zrehabilitowany. W 1976 uzyskał status kombatanta[1]. W połowie lat 80. był podpułkownikiem w stanie spoczynku[30].

Jego żoną była Władysława (1924–1987)[31]. Miał córkę (ur. 14 stycznia 1946)[1] i syna Wojciecha (1953–1988)[32]. Zmarł 8 sierpnia 1994 w Sanoku[33][34]. Stanisław, Władysława i Wojciech Dudowie zostali pochowani w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Centralnym w Sanoku[33].

Grobowiec rodziny Duda w Sanoku

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Deklaracje ↓, s. 79.
  2. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 81, 86.
  3. ↑ Deklaracje ↓, s. 86, 89.
  4. ↑ Deklaracje ↓, s. 86, 87, 89.
  5. ↑ a b c d e f ZBoWiD 1986 ↓, s. 263.
  6. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 89.
  7. ↑ Andrzej Brygidyn. Wierni przysiędze i żołnierskim honorem (III). Sanocki wrzesień. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 22 (493), s. 4, 10-20 sierpnia 1989. 
  8. ↑ Deklaracje ↓, s. 86, 87, 90.
  9. ↑ Andrzej Brygidyn. Na frontach II wojny światowej. Wierność do końca – dewizą żołnierzy Września (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 12 (246), s. 6, 10-20 września 1982. 
  10. ↑ a b c d e Deklaracje ↓, s. 87.
  11. ↑ Andrzej Brygidyn. Wierni przysiędze i żołnierskim honorem (IV). Sanoczanie nad polskim morzem. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 23 (494), s. 5, 20-31 sierpnia 1989. 
  12. ↑ Andrzej Brygidyn. Na frontach II wojny światowej. Wierność do końca – dewizą żołnierzy Września (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 13 (247), s. 6, 10-30 września 1982. 
  13. ↑ a b c d e f g h i Deklaracje ↓, s. 86.
  14. ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. Tabela 2.
  15. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 81, 87.
  16. ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 81.
  17. ↑ Deklaracje ↓, s. 87, 90.
  18. ↑ a b c Deklaracje ↓, s. 82.
  19. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 84, 86.
  20. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 90.
  21. ↑ Deklaracje ↓, s. 84, 86, 90.
  22. ↑ Deklaracje ↓, s. 84, 90.
  23. ↑ Jan Ławski: Ochrona granic Polski Ludowej 1945-1948. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974, s. 255.
  24. ↑ Bury 1988 ↓, s. 191.
  25. ↑ Deklaracje ↓, s. 82, 89.
  26. ↑ Bury 1988 ↓, s. 189, 193.
  27. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 82.
  28. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 83, 86.
  29. ↑ a b Andrzej Brygidyn. Wierność do końca – dewizą żołnierzy Września (II). „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 12 (246), s. 5, 10-20 września 1982. 
  30. ↑ Józef Ząbkiewicz. Krwią pisane tradycje polskich pograniczników. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 17 (380), s. 3, 10-20 czerwca 1986. 
  31. ↑ Władysława Duda. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-12-31].
  32. ↑ Wojciech Duda. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-12-31].
  33. ↑ a b Księga cmentarna nr 4 Rymanowska, Sanok, (poz. 1052).
  34. ↑ Stanisław Duda. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-12-31].
  35. ↑ a b c d e f g h Deklaracje ↓, s. 92.
  36. ↑ Bojowe ordery i odznaczenia na piersiach sanoczan. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 26 (497), s. 1, 20-30 września 1989. 
  37. ↑ Deklaracje ↓, s. 79, 92.
  38. ↑ a b Deklaracje ↓, s. 79, 82, 89, 92.
  39. ↑ Deklaracje ↓, s. 89, 92.
  40. ↑ Deklaracje ↓, s. 82, 84.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 1-335.
  • Roman Bury. Z lat wojskowej służby (1945–1947). „Rocznik Sanocki”. Tom VI, s. 185-200, 1988. 
  • Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych D Drwięga-Dżugan 1957-1989, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 58). s. 1-292.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Duda_(oficer)&oldid=71266602”