Szczurnik afrykański
| Stochomys longicaudatus[1] | |||
| (Tullberg, 1893) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
Stochomys | ||
| Gatunek |
szczurnik afrykański | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Szczurnik afrykański[3] (Stochomys longicaudatus) – gatunek gryzoni z rodziny myszowatych (Muridae), który występuje w Afryce Środkowej i nad Zatoką Gwinejską.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został opisany naukowo w 1893 roku przez Tychona Tullberga, jako miejsce typowe wskazany został Kamerun. Gatunek był umieszczany w rodzajach mysz (Mus), szczur (Rattus, dawniej też Epimys), sawannik (Aethomys), sierściomysz (Dasymys) i wreszcie w monotypowym rodzaju szczurnik (Stochomys)[4][5]. Filogenetycznie jest on bliski rodzajowi długoszczurek (Dephomys). Ubarwienie sierści, cechy budowy czaszki i zębów zbliżają go do sawanników. Analizy wiązania albuminy łączą go z rodzajem górolasek (Hybomys)[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zasięg tego gatunku obejmuje południową część Togo, Beninu i Nigerii, południowy Kamerun, Gwineę Równikową, północny Gabon i dużą część Kotliny Konga w Kongu i Demokratycznej Republice Konga, po Republikę Środkowoafrykańską i Ugandę. Zwierzęta te zamieszkują nizinne lasy pierwotne i wtórne, obszary gęsto porośnięte roślinnością i zabagnione. Stwierdzono ich obecność także na plantacjach olejowców gwinejskich[2]. Gryzoń ten jest najczęściej spotykany w pobliżu strumieni w wilgotnych lasach równikowych, a także w pobliżu miejsc wycinki drzew. Jest jednym z najrzadszych gryzoni lasów deszczowych, szczurniki stanowią zaledwie 1–2% gryzoni chwytanych w Nigerii. Opisane zostały dwa podgatunki, S. l. longicaudus występujący na zachód od rzeki Kongo i S. l. ituricus żyjący na zachód od niej; podział ten jest jednak kwestionowany[6].
Wygląd[edytuj | edytuj kod]
Szczurnik afrykański jest średniej wielkości gryzoniem (ciało z głową mierzy 132–155 mm). Ma jednolicie ubarwiony grzbiet, rudobrązowy do czekoladowobrązowego, z białym lub białobrązowym spodem ciała. Młode są z wierzchu szarobrązowe, liniejące zwierzęta mają często łaciate ubarwienie. Ponad resztę sierści wystają lekko zagięte ku górze i tyłowi, szczeciniaste włosy, szczególnie na zadzie[6]. Przypominają one strzały wbite w cel, co sprawiło, że zyskał on w języku angielskim nazwę zwyczajową target rat („szczur-cel”). Także łaciński epitet sebastianus w synonimicznej nazwie gatunku nawiązuje do tej cechy wyglądu, poprzez skojarzenie ze Świętym Sebastianem, męczennikiem, do którego oprawcy strzelali z łuków[6][7].
Szczurnik afrykański ma długi ogon, do 146% długości reszty ciała (191–230 mm), do czego nawiązuje łaciński epitet gatunkowy longicaudatus[6].
Biologia[edytuj | edytuj kod]
Zwierzę to prowadzi nocny, naziemny tryb życia, potrafi się wspinać. Może być wędrowne, zmieniając miejsce zamieszkania zależnie od warunków. Jest głównie roślinożerne, jada owoce i nasiona, choć w niewoli stwierdzono, że zjada też owady. Samice w ciąży obserwowano w marcu i czerwcu, młode w różnych miesiącach roku; może rozmnażać się przez cały rok. Miot jest nieliczny, zwykle są w nim trzy młode. W niewoli zaobserwowano, że buduje kuliste gniazda z pociętych części roślin. Do drapieżników polujących na szczurniki należy mangusta nosata (Herpestes naso), w rezerwacie Dzanga-Sangha w Republice Środkowoafrykańskiej stanowiły one 6% małych gryzoni pożartych przez te drapieżniki i 4% ofiar małych drapieżników ogółem[6].
Populacja i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
Szczurnik afrykański zamieszkuje duży obszar, nie jest objęty ochroną, ale dla gatunku jako całości nie ma zagrożeń. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody zaleca dalsze badania i monitorowanie zmian populacji tego gryzonia, ale obecnie jest on uznawany za gatunek najmniejszej troski[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stochomys longicaudatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c F. Cassola, Stochomys longicaudatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2008, wersja 2017-1, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2008.RLTS.T20863A9233082.en [dostęp 2017-05-22] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 282. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Stochomys longicaudatus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2017-05-22]
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Stochomys. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2017-05-22]
- ↑ a b c d e Genus Stochomys. W: Mammals of Africa. Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina (redaktorzy). T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 554–556. ISBN 1-4081-8996-8.
- ↑ Jonathan Kingdon: East African Mammals: An Atlas of Evolution in Africa. T. 2. University of Chicago Press, 1984, s. 599. B: Hares and Rodents. ISBN 978-0-226-43720-0.