Toše Proeski

Toše Proeski

Imię i nazwisko	Todor Proeski
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1981 Prilep
Pochodzenie	Jugosławia
Data i miejsce śmierci	16 października 2007 Nova Gradiška
Instrumenty	gitara, fortepian, instrumenty klawiszowe
Gatunki	pop, rock
Zawód	wokalista
Aktywność	1999–2007

{{Artysta muzyczny infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | faksymile = | wydawnictwo = | nazwa oryginalna = | alt zdjęcia = | opis faksymile = Nieznane pola: "podpis" oraz "wytwórnia płytowa".

Todor „Toše” Proeski (mac. Toše Proeski, cyryl. Тоше Проески; ur. 25 stycznia 1981 w Prilepie, zm. 16 października 2007 w Novej Gradišce) – macedoński wokalista, reprezentant Macedonii podczas 49. Konkursu Piosenki Eurowizji w 2004 roku.

Życiorys

Proeski podczas prób do występu w 44. Konkursie Piosenki Eurowizji w 2004 roku

Proeski urodził się w Prilepie, w Macedonii, natomiast większość swojego dzieciństwa spędził w Kruszewie (w jego mieście rodzinnym).

Początki kariery

Proeski zaczął śpiewać w wieku 12 lat, wówczas wystartował w festiwalu piosenki dziecięcej Zlatno slavejče w Skopje, na którym zaśpiewał piosenkę „Јаs i mојоt dеdо” w języku arumuńskim. Jego kariera rozpoczęła się jednak w 1996 roku, kiedy wziął udział w festiwalu muzyki młodzieżowej Melfest w Prilepie. Po występie został wyróżniony za swoje mocne zdolności wokalne.

Wokalista zdobył rozpoznawalność po udziale w festiwalu Makfest w 1997 roku, w trakcie którego wykonał piosenkę „Pusti me”. Liczba jego fanów szybko rosła, a on w ramach promocji uczestniczył w takich konkursach, jak Skopje Fest i Ohrid Fest. Proeski współpracował z jednym z uznanych macedońskich autorów tekstów, Grigorem Koprovem, który napisał dla niego teksty do niektórych z największych przebojów w swojej karierze („Usni bd usni”, „Sonce vo tvoite rusi kosi”). W 1999 roku Proeski wydał swój debiutancki album, zatytułowany Nekade vo nokta, który zawierał jedenaście utworów. W lecie tego samego roku zagrał swój pierwszy koncert solowy w Skopje. W 2000 roku zaczął nagrywać materiał na swoją drugą płytę, zatytułowaną Sinot božji, którą zaczął promować pod koniec czerwca tego samego roku. Krążek zawierał kilka hitów, takich jak „Nemir”, nagrany w duecie z Karoliną Goczewą, „Vo kosi da ti spijam”, „Izlaži me ušte ednaš”, „Tajno moja” czy też „Iluzija”, za który dostał Grand Prix na festiwalu „Słowiański Bazar” w Witebsku.

2000-04: Konkurs Piosenki Eurowizji

W 2000 roku Proeski wziął udział w festiwalu Skopje Fest, będącym krajowymi eliminacjami do 45. Konkursu Piosenki Eurowizji. Podczas koncertu finałowego zaśpiewał utwór „Solzi pravat zlaten prsten”, który wygrał w głosowaniu telewidzów, jednak po zsumowaniu tego z wynikami głosowania komisji jurorskiej ostatecznie zajął 3. miejsce, przegrywając z Karoliną Goczewą i zwycięzcami selekcji, zespołem XXL.

Po nagraniu i wydaniu trzeciego albumu pt. Ako me Pogledneš vo Oči w listopadzie 2002 roku Proeski rozpoczął trasę koncertową po Macedonii. Zaczął promować się w Serbii, Bośni i Hercegowinie, Bułgarii. W kwietniu 2003 roku z utworem „Čija si” wygrał serbskie festiwal Beovizija, dzięki czemu miał reprezentować Serbię i Czarnogórę podczas 43. Konkursu Piosenki Eurowizji. Organizator imprezy, Europejska Unia Nadawców (EBU) ogłosiła jednak, że z powodu dużego zainteresowania udziałem w widowisku, część kandydatów (w tym Serbia i Czarnogóra) musi zrezygnować ze startu.

W kolejnym roku macedoński nadawca macedoński MKTV wybrał wewnętrznie Proeskiego na reprezentanta Macedonii podczas 44. Konkursu Piosenki Eurowizji organizowanego w Stambule. W lutym telewizja przygotowała specjalny koncert selekcyjny, podczas którego wokalista zaprezentował osiem piosenek, spośród których telewidzowie oraz komisja jurorska wybrała jego konkursową propozycję – „Angel si ti”. W kwietniu wydał swój kolejny album, zatytułowany Dan za nas, na którym znalazły się wszystkie 8 kompozycji wykonanych podczas eliminacji. Niedługo potem wokalista wyruszył w trasę promocyjną po kraju, miesiąc później wystąpił w finale Konkursu Piosenki Eurowizji z anglojęzyczną wersją utworu – „Life”, zajmując z nią ostatecznie 14. miejsce w końcowej klasyfikacji. W tym samym roku Proeski skomponował utwór „Muza” dla Martina Vučicia.

2005-07: Po tebe

W 2004 roku Proeski został mianowany ambasadorem dobrej woli UNICEF i nagrał piosenkę „This World”, która stała się hymnem organizacji UNICEF. W tym samym roku wokalista podpisał kontrakt płytowy z wytwórnią Dallas Records, dzięki czemu jego następny album mógł zostać wydany w Chorwacji i Słowenii. W tych krajach Proeski nagrał piosenkę „Krajnje vreme” wraz ze słoweńską piosenkarką, Anją Rupel. Jego piąty album, zatytułowany Po tebe, ukazał się w 2005 roku i został wydany we wszystkich krajach byłej Jugosławii. Płyta osiągnęła wysoki poziom sprzedaży, stając się jednym z najbardziej uznanych albumów w historii na Bałkanach. Piosenki z krążka przez kilka miesięcy oblegały listy przebojów w Macedonii, Serbii, Chorwacji, Słowenii oraz Bośni i Hercegowinie. Niedługo potem Proeski wydał debiutancki krążek kompilacyjny, zatytułowany Božilak, na którym umieścił 14 wybranych macedońskich pieśni tradycyjnych, które zostały zaaranżowane przez Sasę Nikolovski Gjumar, Ilija Pejovskiego i Soni Petrovskiego. Jego ostatni album, zatytułowany Igri bez granici (serb. Igra bez granica), został wydany w sierpniu 2007 roku na terenie byłej Jugosławii.

W 2007 nagrał swoją pierwszą piosenkę w języku słoweńskim – „Moja”, a także w języku włoskim – „Aria”, na której gościnnie zaśpiewała Gianną Nannini. Oprócz tego, wokalista w swojej karierze współpracował z takimi artystami, jak m.in. Antonija Sola, Bora CORBA, Esma Redżepowa, Goca Tržan, Grigor Koprow, Jeff Beck, Tony Cetinski i Željko Joksimović. Ostatni koncert Proeskiego odbył się 5 listopada 2007 roku, a miał on na celu zbiórkę pieniędzy dla szkół podstawowych w Macedonii. Zebrano dziesiątki tysięcy euro, na koncert przyszło ponad 40 tysięcy ludzi, a oglądany był na całym świecie.

2008: Śmierć

Zdjęcie centralnego placu w Skopje, gdzie mieszkańcy symbolicznie żegnali się ze zmarłą gwiazdą

W noc przed śmiercią Proeski udzielił wywiadu dla macedońskiej telewizji Kanal 5, w którym opowiedział m.in. o zamiarze skończenia studiów na Akademii Muzycznej, poszukiwaniach jego bratniej duszy oraz pracy nad nowym albumem.

Proeski zginął w wyniku wypadku drogowego na autostradzie w Chorwacji. Uroczystości pogrzebowe odbyły się z elementami ceremoniału wojskowego. 17 października 2007 władze macedońskie ogłosiły żałobę narodową. W pogrzebie wzięli udział m.in.: Prezydent Macedonii Branko Crwenkowski, Premier Nikola Gruewski, przewodniczący parlamentu Lubczo Georgiewski, dyplomaci oraz fani jego muzyki.

Pamięć po śmierci

W marcu 2008 roku w Strumicy otwarto specjalną wystawę, zatytułowaną Misja Anioła wśród ludzi, zawierającą 27 fotogramów, upamiętniającą zmarłego piosenkarza. Wystawa została zaprezentowana m.in. w Belgradzie, Zagrzebiu, Lublanie, Rzymie, Watykanie i Kalkucie.

31 maja tego samego roku podczas finału 12. Chorwackiego Radiowego Festiwalu w Opatija odbyła się światowa premiera klipu do utworu „The Hardest Thing” Toše Proeskiego. Podczas festiwalu po raz pierwszy przyznano także nagrodę jego imienia.

Dyskografia

Albumy studyjne

• 1999: Nekade wo nokta
• 2000: Sinot bożji
• 2002: Ako me poglednesz vo oczi
• 2002: Ako me pogledaš u oči
• 2004: Den za nas
• 2005: Po tebe
• 2005: Pratim te
• 2006: Bożiłak
• 2007: Igri bez granici/Igra bez granica

Albumy pośmiertne

• 2009: The Hardest Thing
• 2010: Toše & Prijateli – jos uvjek sanjam da smo zajedno
• 2011: So ljubav ot Tose