Ulica Staromłyńska w Szczecinie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Staromłyńska
Stare Miasto
Ilustracja
Widok z ulicy Grodzkiej
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Miejscowość

Szczecin

Długość

314 m

Powierzchnia

5998 m²

Poprzednie nazwy

Luisenstraße,
Janisławy

Przebieg
pl. Żołnierza Polskiego
łącznik z ul. Tkacką
ul. Łaziebna
ul. Koński Kierat
pl. Orła Białego
ul. Grodzka
Położenie na mapie Starego Miasta w Szczecinie
Mapa konturowa Starego Miasta w Szczecinie, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Staromłyńska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Staromłyńska”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Staromłyńska”
Położenie na mapie Szczecina
Mapa konturowa Szczecina, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Staromłyńska”
Ziemia53°25′35,7″N 14°33′16,8″E/53,426570 14,554660
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica Staromłyńska w Szczecinie – ulica położona na obszarze szczecińskiego osiedla Stare Miasto, w dzielnicy Śródmieście. Ulica ma długość 314 m i przebiega z północy na południe, łącząc plac Żołnierza Polskiego z ulicą Grodzką. Na odcinku od ulicy Łaziebnej do ulicy Grodzkiej zabudowa ulicy stanowi zachodnią pierzeję placu Orła Białego. Staromłyńska to ulica brukowana, częściowo zamknięta dla ruchu samochodowego, zabudowana kamienicami i pałacami ujętymi w rejestrze zabytków oraz w gminnej ewidencji zabytków[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Do II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Dawny Hotel Preußenhof

Z 1268 r. pochodzi informacja o Bramie Młyńskiej. Pierwsza wzmianka o „ulicy Młyńskiej” wiodącej od tej bramy (platea molarum) pojawia się w 1305 r. Według Hugo Lemcke nazwa ulicy nawiązywała do młynów wodnych stojących nad Osówką, do których prowadziła droga spod Bramy Młyńskiej. Z kolei inny historyk, Hermann Hering, wywodzi nazwę ulicy od zlokalizowanego na posesji nr 9 młyna kieratowego[2].

W latach 1726–1727 na narożniku z Königsplatz[a] wzniesiono Pałac Sejmu Stanów Pomorskich zgodnie z projektem Gerharda Corneliusa van Wallrawe[3]. Nieco później, w latach 1778–1779 szczeciński kupiec Georg Velthusen zbudował pałac na rogu z Kleine Wollweberstraße[b][4]. Tuż obok w 1784 r. otwarto hotel Preußenhof[c][5]. W 1806 r.[2] (lub w 1820 r.[6]) ulicy nadano nazwę Luisenstraße na cześć pruskiej królowej Luizy.

6 maja 1879 r. przed pałacem Jońskim, o godzinie 12.00, Johannes Büsing – inżynier, koncesjobiorca tramwaju konnego w Szczecinie, Hermann Haken – nadburmistrz miasta i hrabia Robert Hue de Grais – prezydent policji, uroczyście rozpoczęli proces budowy pierwszej linii tramwaju konnego. Na tę okoliczność, uderzając młotem w śrubę mocującą szynę, nadburmistrz Haken wygłosił słowa[7]:

Den Hammer drauf! Zur guten Reise, auf festem Geleise, Glück auf!
Niech młot uderzy! Na dobrą jazdę po mocnych torach, na szczęście!

Hermann Haken, gazeta „Ostsee-Zeitung und Börsen – Nachrichten der Ostsee” z 6 maja 1879 r.

W czasie bombardowań alianckich Szczecina w nocy z 5 na 6 stycznia 1944 r. zabudowa ulicy uległa częściowemu zniszczeniu[8]. Kolejny nalot na ulicę miał miejsce w nocy z 20 na 21 kwietnia tego samego roku: spłonęły wówczas m.in. kamienice nr 8 i 9, hotel Preußenhof i pałac Velthusena[9]. Większych zniszczeń uniknęła zachodnia pierzeja ulicy między Kleine Wollweberstraße[b] a Mönchenstraße[d], przypisana numeracją do Roßmarkt.

Po II wojnie światowej[edytuj | edytuj kod]

W latach 50. XX wieku wyburzono część ocalałych ze zniszczeń kamienic[10]. Gmach hotelu Preußenhof odbudowano w uproszczonej formie z przeznaczeniem na siedzibę Miastoprojektu[5]. Remont niemal całkowicie zniszczonego pałacu Velthusena rozpoczęto w 1959 r., a zakończono w 1962 r.[4] W jego wnętrzach umieszczono szkołę muzyczną, noszącą współcześnie nazwę Zespół Szkół Muzycznych im. Feliksa Nowowiejskiego[11]. Po przeciwnej stronie ulicy, tuż za Pałacem Sejmu Stanów Pomorskich, wzniesiono parterowy budynek przychodni lekarskiej. Po 1987 r. na wolnej parceli położonej na narożniku z ulicą Koński Kierat wybudowano kamienicę według projektu Piotra Zaniewskiego[6][12]. W 2023 r. planowane jest wyburzenie starego budynku przychodni. Na jego miejscu stanąć ma nowa kamienica, a sama przychodnia ma zostać przeniesiona na tyły posesji do nowego budynku[13].

Nazwy[edytuj | edytuj kod]

W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:

  • Mühlentraße – od ok. 1305 r. do 1820 r.[6],
  • Luisenstraße – od 1820 r. do 1945 r.[6],
  • ul. Janisławy – od 1945 r. do 1956 r.[6],
  • ul. Staromłyńska – od 1956 r.[6]

Układ drogowy[edytuj | edytuj kod]

Ulica łączy się z następującymi drogami publicznymi:

Drogi powiązane[14]
Powiązanie Droga Fotografia
skrzyżowanie, początek ulicy plac Żołnierza Polskiego
skrzyżowanie ulica Łaziebna
skrzyżowanie ulica Koński Kierat
skrzyżowanie, koniec ulicy ulica Grodzka

Ulica położona jest na działce ewidencyjnej o powierzchni 5998 m², a łączna długość drogi przypisanej do ulicy wynosi 1172 m[15].

Drogi i działki ewidencyjne
Droga Długość[15] Działka[15] Powierzchnia[15] Fotografia
droga gminna od pl. Żołnierza Polskiego do ul. Grodzkiej[15] 314 m 32/5 5998 m²

Transport publiczny[edytuj | edytuj kod]

Od 22 sierpnia 1879 r. do 1897 r. ulicą jednokierunkowo kursowały tramwaje konne linii Frauendorf – Bellevue i Elysium – Cap Cherie[16]. Począwszy od 26 października 1897 r. linie były obsługiwane tramwajami elektrycznymi. W 1905 r. liniom nadano numery odpowiednio 7 i 4. W 1912 r. linię nr 7 przekierowano na inną trasę, pozostawiając obsługę Luisenstraße wyłącznie linii nr 4. Kres komunikacji tramwajowej na Luisenstraße nastąpił w nocy z 20 na 21 kwietnia 1943 r., kiedy bombardowania alianckie zniszczyły Stare Miasto wraz z infrastrukturą tramwajową. Po zakończeniu II wojny światowej torowiska na dzisiejszej ulicy Staromłyńskiej już nie odbudowano[6]. Według stanu z października 2022 r. najbliżej położonymi przystankami komunikacji miejskiej są „Plac Żołnierza Polskiego” i „Grodzka”[17][18].

Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]

Północny odcinek ulicy, od placu Żołnierza Polskiego do skrzyżowań z ulicami Łaziebną i Koński Kierat, zabudowany jest obiektami pochodzącymi z różnych okresów historycznych. W pierzei zachodniej znajdują się zachowane budynki przedwojenne, uzupełnione po 1945 r. kilkupiętrowym blokiem i dodatkowo w początkach XXI w. postmodernistycznymi kamienicami. Z dawnej pierzei wschodniej do czasów współczesnych przetrwał tylko pałac Sejmu Stanów Pomorskich. Tuż za nim w czasach PRL wzniesiono parterowy budynek przychodni lekarskiej i kamienicę sięgającą narożnika z ulicą Koński Kierat[6].

Południowy odcinek ulicy przylega do placu Orła Białego. Pierzeję zachodnią wypełnia sześć budynków, w tym pięć przedwojennych (trzy kamienice, pałac Joński, pałac Pod Globusem) i jeden z lat 90. XX wieku (plomba)[19][20]; te budynki przypisane są numeracją do placu. Pierzeja wschodnia nie została odbudowana po zniszczeniach II wojny światowej – jej teren włączono w całości do obszaru placu Orła Białego[20].

Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]

Przy ulicy znajdują się następujące zabytki:

Obiekt, położenie Opis, forma ochrony Fotografia
strona zachodnia
Pałac pod Głowami
ulica Staromłyńska 1 		rejestr zabytków

nr rej. 810 z 18 czerwca 1954 r.[21]

Wojewódzki Sąd Administracyjny
(dawny hotel Preußenhof)
ulica Staromłyńska 10-12 		gminna ewidencja zabytków[22]
Pałac Klasycystyczny
ulica Staromłyńska 13 		rejestr zabytków

nr rej. 800 z 14 czerwca 1954 r.[21]

Pałac „Pod Globusem”
ulica Staromłyńska
plac Orła Białego 2 		rejestr zabytków

nr rej. 820 z 17 kwietnia 1976 r.[21]

Pałac Joński
ulica Staromłyńska
plac Orła Białego 3 		rejestr zabytków

nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]

kamienica
ulica Staromłyńska
plac Orła Białego 5 		rejestr zabytków

nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]

kamienica
ulica Staromłyńska
ulica Grodzka 9 		rejestr zabytków

nr rej. 802 z 30 lipca 1955 r.[21]

strona wschodnia
Pałac Sejmu Stanów Pomorskich
ulica Staromłyńska 27 		rejestr zabytków

nr rej. 799 z 14 czerwca 1954 r.[21]

Baza TERYT[edytuj | edytuj kod]

Dane Głównego Urzędu Statystycznego z bazy TERYT, spis ulic (ULIC)[23]:

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W latach 1945–1950 plac Teatralny, od 1950 r. plac Żołnierza Polskiego.
  2. ↑ a b W latach 1945–1955 Deszczowa, od 1955 r. Łaziebna.
  3. ↑ Dosłownie Pruski Dwór.
  4. ↑ Po II wojnie światowej włączona w ciąg ulicy Grodzkiej.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków, Szczecin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [dostęp 2021-08-12] (pol.).
  2. ↑ a b Ulica Staromłyńska – Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [online], pomeranica.pl [dostęp 2022-09-15].
  3. ↑ Gmach Pomorskiego Sejmu Stanów, obecnie Muzeum Narodowe – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  4. ↑ a b Dawny pałac Velthusena – Zabytek.pl [online], zabytek.pl [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  5. ↑ a b Tadeusz Białecki, Szczecińskie Towarzystwo Kultury, Encyklopedia Szczecina: wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina, Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 350, ISBN 978-83-942725-0-0, OCLC 924941684 [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  6. ↑ a b c d e f g h Staromłyńska, ulica, [w:] Tadeusz Białecki, Encyklopedia Szczecina: wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina, Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 968, ISBN 978-83-942725-0-0, OCLC 924941684 [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  7. ↑ Szczecin 1879 – miasto z tramwajami, [w:] Remigiusz Grochowiak, Mirosław Janiak, Tramwaje w Szczecinie: 1879-1945, wyd. I, Poznań: KOLPRESS, 2019, s. 22, ISBN 978-83-943075-7-8, OCLC 1126644897 [dostęp 2022-09-18] (pol.).
  8. ↑ Jak zniszczono Szczecin. « sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  9. ↑ Nalot na Szczecin, 20/21 kwietnia 1943 r. « sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  10. ↑ Szczecin – Ulica Staromłyńska – stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2022-09-15].
  11. ↑ Historia Pałacu Velthusena – siedziby Szkoły – Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. F. Nowowiejskiego w Szczecinie – Portal Gov.pl [online], Zespół Państwowych Szkół Muzycznych im. F. Nowowiejskiego w Szczecinie [dostęp 2022-10-20] (pol.).
  12. ↑ ul. Staromłyńska – ul. Staromłyńska, 1987 r. – sedina.pl [online], sedina.pl [dostęp 2022-09-15].
  13. ↑ Leszek Wójcik, Nowa przychodnia powstanie przy ul. Staromłyńskiej w Szczecinie [online], Szczecin Nasze Miasto, 12 września 2022 [dostęp 2022-09-15] (pol.).
  14. ↑ Portal Systemu Informacji Przestrzennej Miasta Szczecin [online], geoportal.szczecin.pl [dostęp 2021-08-15].
  15. ↑ a b c d e Portal Systemu Informacji Przestrzennej Miasta Szczecin [online], geoportal.szczecin.pl [dostęp 2021-08-15].
  16. ↑ Kajetan Szmuciński, Tramwaje w Szczecinie. Historyja ulicznego omnibusu we trzynastu księgach prozą., Szczecin–Pasewalk, 29 marca 2017, s. 8–48 (pol.).
  17. ↑ Informacje o zespole przystankowym Plac Żołnierza Polskiego [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-10-27] (pol.).
  18. ↑ Informacje o zespole przystankowym Grodzka [online], ZDiTM Szczecin [dostęp 2022-10-27] (pol.).
  19. ↑ Pałac pod Globusem – Encyklopedia Pomorza Zachodniego – pomeranica.pl [online], pomeranica.pl [dostęp 2021-06-10].
  20. ↑ a b Orła Białego, plac, [w:] Tadeusz Białecki (red.), Encyklopedia Szczecina: wydanie jubileuszowe z okazji 70-lecia polskiego Szczecina, Szczecin: Szczecińskie Towarzystwo Kultury, 2015, s. 660–662, ISBN 978-83-942725-0-0, OCLC 924941684 [dostęp 2021-06-10].
  21. ↑ a b c d e f g Rejestr zabytków, Szczecin: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Szczecinie [dostęp 2021-08-12] (pol.).
  22. ↑ gminna ewidencja zabytków – wykaz zabytków nieruchomych, zgodnie z art. 22 ust. 5 ustawy z dnia 23.07.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami., Szczecin: Biuletyn Informacji Publicznej, 17 listopada 2020, s. 20 [dostęp 2021-08-12] (pol.).
  23. ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2021-09-21].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Główne ulice i place w Szczecinie
Główne arterie komunikacyjne
Główne place
Główne ulice i place Starego Miasta

Herb Szczecin

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_Staromłyńska_w_Szczecinie&oldid=71718369”