Urazek kukurydziany

Urazek kukurydziany

Glischrochilus quadrisignatus
(Say, 1835)
Widok od góry
Widok od spodu
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	łyszczynkowate
Podrodzina	Cryptarchinae
Rodzaj	Glischrochilus
Podrodzaj	Glischrochilus (Librodor)
Gatunek	urazek kukurydziany
Synonimy
Ips 4-signatus Say, 1835 Ips quadrisignatus Say, 1835 Ips bipunctatus Melsheimer, 1844 Ips bipustulatus Melsheimer, 1844 Ips sexpustulatus Reitter, 1873 Ips quadrisignatus sexpustulatus Reitter, 1873 Ips similis Melsheimer, 1844 Glischrochilus quadrisignatus canadensis Brown, 1932 Glischrochilus canadensis Brown, 1932

Urazek kukurydziany (Glischrochilus quadrisignatus) – gatunek chrząszcza z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Cryptarchinae. Naturalnie zamieszkiwał nearktyczną Amerykę Północną, jednak w połowie XX wieku zawleczony został do Europy, gdzie szybko się rozprzestrzenił. Zarówno larwy, jak i owady dorosłe są saprofitofagiczne. Pierwotnie ich pokarm stanowił fermentujący sok drzew liściastych i gnijące grzyby, jednak zaadaptowały się do żerowania w środowiskach synantropijnych na kolbach kukurydzy, różnych owocach i niektórych warzywach. W niektórych regionach uznawany jest za groźnego szkodnika, jako że owady dorosłe przenoszą grzyby i bakterie wywołujące choroby roślin.

Taksonomia

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1835 roku przez Thomasa Say’a pod nazwą Ips 4-signatus. W 1932 roku W.J. Brown podzielił ten gatunek na dwa podgatunki, Glischrochilus quadrisignatus canadensis i Glischrochilus quadrisignatus quadrisignatus, jednak współcześnie podział ten nie jest uznawany.

Morfologia

Widok z boku

Widok od przodu

Wyrostek przedpiersia

Chrząszcz o ciele długości od 4 do 8 mm, lekko wysklepionym, w zarysie owalnym. Oskórek jest nagi, błyszczący, ubarwiony głównie czarno z dwiema parami bladożółtych plam na pokrywach. Plamy te mają kształt bardziej regularny niż u G. quadriguttatus i bardziej wydłużony niż u G. hortensis; przednie z nich biegną od krawędzi nasadowej pokrywy ukośnie prawie osiągając jej krawędź boczną. Szerokości nasadowych krawędzi przedplecza i pokryw są równe. Długość pokryw jest od 1,25 do 1,28 raza większa niż ich szerokość. Powierzchnia pokryw ma punkty nieregularnie rozmieszczone, miejscami układające się w zaburzone szeregi. Przedpiersie ma stosunkowo wąski wyrostek o dość wąsko zaokrąglonym wierzchołku. Punktowanie zapiersia jest grube.

Biologia i ekologia

Owad ten wykazuje dużą tolerancję siedliskową. Zamieszkuje lasy, zadrzewienia, parki, sady, łąki, pola, ogrody, nasadzenia miejskie, kserotermy, kamieniołomy, pobrzeża wód i stanowiska ruderalne. Dobrze radzi sobie w środowiskach synantropijnych. Częsty jest w sąsiedztwie przetwórni owoców. Zarówno larwy, jak i owady dorosłe są saprofitofagiczne. Ukazuje się jedno pokolenie w ciągu roku. Samica w ciągu około 70 dni składa do 439 jaj. Rozwój larw odbywa się w rozkładającym się materiale roślinnym lub wyciekającym z nim soku, tudzież nasączonej tym sokiem glebie. W warunkach naturalnych jest to fermentujący sok wyciekający ze zranionych drzew oraz stare owocniki grzybów, w warunkach synantropijnych zaś gnijące ziarna, pasze, kolby kukurydzy i cebule. Owady dorosłe żerują na fermentującym soku drzew, rozkładających się grzybach, dojrzałych i uszkodzonych owocach i warzywach oraz kolbach kukurydzy. Zimowanie odbywa się w stadium dorosłym, pod korą i w jej szczelinach, w źdźbłach traw, glebie lub rozkładających się szczątkach roślinnych.

Urazek kukurydziany pada ofiarą parazytoidalnych błonkówek z rodziny męczelkowatych i muchówek z rodziny rączycowatych. Atakują go też grzyby entomopatogeniczne, w tym Beauveria bassiana i Aspergillus.

Rozprzestrzenienie

Naturalny zasięg tego urazka obejmuje nearktyczną Amerykę Północną od Kanady po Meksyk. Pod koniec II wojny światowej zawleczony został do Europy w transportach owoców i warzyw przeznaczonych dla armii amerykańskiej. Po raz pierwszy odnotowano go w Niemczech w roku 1948. Na Starym Kontynencie szybko się rozprzestrzenił. Podawany jest z Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji. Do Polski urazek ten dotarł nie później niż w 1967 roku. W całym zasięgu, w tym w Polsce, jest owadem bardzo pospolitym.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek ten w niektórych regionach uznawany jest za szkodnika, zwłaszcza kukurydzy, owoców i niektórych warzyw, w tym pomidora zwyczajnego i melona. Kolby kukurydzy uszkadzane są przez owady dorosłe, które wchodzą do niedojrzałych zawiązków ziarniaków oraz żerują w wierzchołkowej części okrywy liściowej. Postacie dorosłe przenoszą bakterie i grzyby (w tym z rodzajów Aspergillus, Ceratocystis, Fusarium, Penicillium) wywołujące choroby roślin. W Stanach Zjednoczonych wskutek pojawu urazka kukurydzianego notowano straty zbiorów sięgające 20–40%.