Wielkoszczur południowy
| Cricetomys ansorgei[1] | |||||
| O. Thomas, 1904[2] | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
wielkoszczur południowy | ||||
| |||||
| Podgatunki | |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[16] | |||||
 | |||||
Wielkoszczur południowy[17] (Cricetomys ansorgei) – gatunek ssaka z podrodziny wielkoszczurów (Cricetomyinae) w obrębie rodziny malgaszomyszowatych (Nesomyidae); według IUCN gatunek ten nie jest zagrożony wyginięciem[16].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Wielkoszczur południowy występuje w Afryce Środkowej i Wschodniej zamieszkując w zależności od podgatunku[18]:
- C. ansorgei ansorgei – od Demokratycznej Republiki Konga na południe od rzeki Kongo rozciągającej się na wschód do Kenii i na południe do Angoli, Zambia, Tanzania, Malawi, Zimbabwe, Mozambik i północno-wschodnia skrajna Południowej Afryka.
- C. ansorgei cosensi – Zanzibar, Tanzania.
- C. ansorgei elgonis – Mount Elgon, granica Ugandy i Kenii.
- C. ansorgei enguvi – Taita Hills, Kenia.
- C. ansorgei kenyensis – góra Kenia.
- C. ansorgei microtis – góry Wirunga, Demokratyczna Republika Konga.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1904 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Cricetomys ansorgei[2]. Holotyp pochodził z Pungo-Andongo, w Angoli[19].
Część autorów traktuje C. ansorgei go jako formę Cricetomys gambianus[20][21]. Taksonomia C. ansorgei jest obecnie niejasna i może reprezentować kompleks gatunkowy[18]. Ostatnie analizy molekularne Cricetomys nie są w pełni zgodne z badaniami morfologicznymi, co sugeruje, że tradycyjne cechy morfologiczne mogą nie być przydatne w odróżnianiu gatunków w tym rodzaju[18]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy rozpoznają podgatunków[18].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Cricetomys: rodzaj Cricetus Leske, 1779 (chomik); gr. μυς mus, μυος muos „mysz”[22].
- ansorgei: prof. dr William John Ansorge (1850–1913), brytyjski lekarz w Mauritiusie, Ugandzie i Nigerii, zoolog, kolekcjoner, podróżnik po tropikalnej Afryce[23].
- cosensi: ppłk. Gordon Philip Lewes Cosens (1884–1928), oficer British Army w Kenii w latach 1912–1913 roku i w Egipcie w 1913 roku[24].
- elgonis: Mount Elgon, Uganda/Kenia[6].
- enguvi: nazwa enguvi używana przez lud Taita na określenie wielkoszczura[10].
- kenyensis: góra Kenia, Kenia[7].
- microtis: gr. μικρος mikros „mały”[25]; -ωτις ōtis „-uchy”, od ους ous, ωτος ōtos „ucho”[26].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 288–413 mm, długość ogona 345–449 mm, długość ucha 32–42 mm, długość tylnej stopy 68–78 mm; masa ciała samic 0,9–1,4 kg, samców 1–2,8 kg[27]. Wielkoszczury południowe są nieco większe od typowych wielkoszczurów gambijskich i mają masywniej zbudowaną czaszkę. Grzbiet jest brązowy, nie szarawy jak u typowych wielkoszczurów gambijskich. Ogólnie różnice cech morfologicznych pomiędzy tymi gatunkami są podobnie duże, jak pomiędzy wielkoszczurem południowym a wielkoszczurem leśnym (Cricetomys emini)[19].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cricetomys ansorgei, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Thomas 1904 ↓, s. 412.
- ↑ Thomas 1904 ↓, s. 413.
- ↑ O. Thomas & R.Ch. Wroughton. The Rudd Exploration of South Africa.-VII. List of mammals obtained by Mr. Grant at Coguno, Inhambane. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1907 (2), s. 295, 1907. (ang.).
- ↑ O. Thomas & R.Ch. Wroughton. The Rudd exploration of South Africa.—IX. List of mammals obtained by Mr. Grant on the Gorongoza Mountains, Portuguese S.E. Africa. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1908 (2), s. 171, 1908. (ang.).
- ↑ a b O. Thomas. Further new African mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 5, s. 198, 1910. (ang.).
- ↑ a b W.H. Osgood. Diagnoses of new East African mammals, including a new genus of Muridae. „Publications of Field Museum of Natural History”. Zoological Series. 10, s. 9, 1910. (ang.).
- ↑ G. Dollman. New and interesting mammals from East Africa. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 124, 1911. (ang.).
- ↑ Heller 1912 ↓, s. 15.
- ↑ a b c Heller 1912 ↓, s. 16.
- ↑ A.J.E. Lönnberg. Mammals collected in Central Africa by Captain E. Arrhenius. „Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. 58 (2), s. 77, 1917. (ang.).
- ↑ M.A.C. Hinton. Notes on the genus Cricetomys, with descriptions of four new forms. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 4, s. 286, 1919. (ang.).
- ↑ A. Roberts. Some new S. African mammals and some changes in nomenclature. „Annals of the Transvaal Museum”. 11 (4), s. 252, 1926. (ang.).
- ↑ J. St. Leger. A new subspecies of giant rat from Balovale, N.W. Rhodesia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Tenth series. 20, s. 148, 1937. (ang.).
- ↑ A. Roberts. Descriptions of numerous new subspecies of mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 20, s. 319, 1946. (ang.).
- ↑ a b T. Dando & R. Kennerley, Cricetomys ansorgei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-07] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 232. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 336. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cricetomys ansorgei. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-07].
- ↑ R. Kennerley, Cricetomys gambianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-07] (ang.).
- ↑ Genus Cricetomys Giant Pouched Rats. W: Mammals of Africa. J. Kingdon, D. Happold, T. Butynski, M. Hoffmann, M. Happold & J. Kalina (redaktorzy). T. 3: Rodents, Hares and Rabbits. Bloomsbury, 2013, s. 157–158. ISBN 1-4081-8996-8.
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 203, 1904. (ang.).
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 14–15.
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 87.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 136.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 158.
- ↑ S. Goodman & A. Monadjem: Family Nesomyidae (Pouched Rats, Climbing Mice and Fat Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 196. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- O. Thomas. On mammals from northern Angola collected by Dr. W. J. Ansorge. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 13, s. 405–421, 1904. (ang.).
- E. Heller. New rodents from British East Africa. „Smithsonian miscellaneous collections”. 59 (16), s. 1–20, 1912. (ang.).
- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
- B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 1–567. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).