Brudźcowate
| Rhyparochromidae | |||
| Amyot et Audinet-Serville, 1843 | |||
 Brudziec zwyczajny | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
brudźcowate | ||
| Synonimy | |||
| |||
_-_(imago),_Cape_Cod_(MA),_United_States.jpg)
_-_(imago),_Arnhem,_the_Netherlands.jpg)
_-_(imago),_Molenhoek,_the_Netherlands.jpg)
Brudźcowate[1] (Rhyparochromidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i nadrodziny Lygaeoidea. Obejmuje około 1850 opisanych gatunków. Rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie. Większość to fitofagi wysysające nasiona roślin, ale spotyka się też w tej rodzinie hematofagię kręgowców oraz okazjonalne drapieżnictwo na stawonogach.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Pluskwiaki o ciele niewielkich rozmiarów[2][3]; ich długość mieści się w zakresie między 1,2 a 12 mm[3]. Ubarwienie mają niepozorne, najczęściej brązowe lub z czarno-brązowo-białym nakrapianiem. Często spotyka się w tej grupie gatunki upodobnione do mrówek poprzez zwężenie przedniej i rozszerzenie tylnej części odwłoka, a czasem także przez wykształcenie stożkowatych wyrostków na przedpleczu i tarczce[2][3].
Głowa ma dobrze rozwinięte bukule[3], przyoczka[2][3], osadzone poniżej środka oczu złożonych[3], czteroczłonowe czułki, czteroczłonową kłujkę[2] i zwykle zaopatrzona jest w trichobotria. Odnóża przedniej pary często mają nabrzmiałe uda ze spodnią stroną uzbrojoną w tęgie kolce[2][3]. Jest to adaptacja do chwytania nasion i podciągania ciała w ciasnych przestrzeniach[3].
Odwłok u większości gatunków ma szew między czwartym i piątym sternitem zakrzywiony w kierunku przodnio-bocznym, niekompletny (sternity częściowo zlane). Tylko u nielicznych rodzajów, jak np. barczel (Gastrodes), szew ten dochodzi do bocznych krawędzi odwłoka – w takich przypadkach głowa zazwyczaj zaopatrzona jest w trichobotria[2][3]. Genitalia samców charakteryzują się obecnością w wezyce wyrostka helikoidalnego[2].
Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]
Większość gatunków to naziemne (epigeiczne) fitofagi wysysające dojrzałe, opadłe nasiona roślin[2][3]. Często znajdywane są w cieniu opadowym nasion roślin żywicielskich, czasem tworząc zgrupowania wielu gatunków związanych z danym gatunkiem rośliny[2]. Niektóre brudźcowate wyspecjalizowały się w wąskich niszach, np. przedstawiciele rodzaju Cligenes tworzą liczące dziesiątki tysięcy osobników populacje w jaskiniach i opuszczonych budynkach, gdzie żerują na nasionach znajdowanych w guanie owocożernych nietoperzy[3].
U form naziemnych częsta jest krótkoskrzydłość i wtórne zatracenie zdolności lotu[2]. Badania nad fauną nearktyczną pozwoliły wyróżnić dwie grupy ekologiczne brudźcowatych. Grupa obejmująca gatunki związane z siedliskami przejściowymi cechowała się długoskrzydłymi, składającymi duże ilości jaj i zapadającymi w słabą diapauzę postaciami dorosłymi oraz wydawaniem na świat dwóch pokoleń w roku. Grupa obejmująca gatunki bytujące w siedliskach stałych wydawała na świat jedno pokolenie w roku, składała mniej jaj, przechodziła silną diapauzę, zwykle w stadium jaja, a wśród osobników dorosłych większości gatunków dominowały formy krótkoskrzydłe. Większość brudźcowatych jest jajorodna, ale u Stilbocoris występuje żyworodność lecytotroficzna[3].
Najbardziej pod względem biologii i ekologii od typowych brudźcowatych odbiega plemię Cleradini. Jego przedstawiciele zasiedlają głównie gniazda ptaków oraz nory torbaczy i gryzoni, a odżywiają się krwią tych kręgowców (hematofagi)[2][3]. Poza tym u niektórych brudźcowatych stwierdzono okazjonalne żerowanie na stawonogach[2].
Rozprzestrzenienie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie[2][3]. Kosmopolityczne są obie zaliczane doń podrodziny, a także plemiona: Antillocorini, Lethaeini, Myodochini i Rhyparochromini. W Australii stwierdzono 170 gatunków, z których 127 jest endemitami tego kontynentu[2]. W Polsce stwierdzono 73 gatunki z 31 rodzajów[4] (zobacz: brudźcowate Polski).
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Takson ten wprowadzili w 1843 roku Charles Jean-Baptiste Amyot i Jean Guillaume Audinet-Serville[5]. Przez większą część wieków XIX i XX klasyfikowany był on w randze podrodziny Rhyparochrominae w obrębie szeroko pojętych zwińcowatych[2]. Carl Stål w latach 1862–1864 wprowadził wewnętrzny podział na 6 plemion opierając się na układzie trichobotrii na odwłoku[6][7]. W 1907 roku Gustav Breddin zrewidował tęże klasyfikację uwzględniając cechy przetchlinek odwłokowych[8]. W 1957 roku Geoffrey Scudder wprowadził podział na 4 plemiona[9]. Kolejnej reklasyfikacji dokonali w 1961 roku James Alexander Slater i M.H. Sweet, wyróżniając 8 plemion[10]. W 1967 roku M.H. Sweet w kolejnej rewizji wyróżnił 14 plemion[11], a w 1982 J.A. Slater i Thomas Woodward dodali kolejne plemię[12]. Thomas J. Henry w 1997 roku opublikował wyniki analizy filogenetycznej infrarzędu, na podstawie której wniósł niektóre podrodziny zwińcowatych, w tym omawianą do rangi osobnych rodzin. W tak utworzonej na nowo rodzinie Rhyparochromidae plemię Plinthisini wyniesione zostało do rangi odrębnej podrodziny Plinthisinae, a pozostałe plemiona znalazły się w nowo zdefiniowanej podrodzinie Rhyparochrominae[13].
Do rodziny tej należy około 1850 opisanych gatunków, zaliczanych do 372 rodzajów[14]. Ich podział na podrodziny i plemiona z uwzględnieniem rodzajów nieprzyporządkowanych do żadnego z nich przedstawia się następująco[15]:
- podrodzina: Plinthisinae
- podrodzina: Rhyparochrominae
- plemię: Antillocorini
- plemię: Cleradini
- plemię: Drymini
- plemię: Gonianotini
- plemię: Lethaeini
- plemię: Lilliputocorini
- plemię: Megalonotini
- plemię: Myodochini
- plemię: Ozophorini
- plemię: Phasmosomini
- plemię: Rhyparochromini
- plemię: Stygnocorini
- plemię: Targaremini
- plemię: Udeocorini
- plemię: incertae sedis
- †Coptochromus Scudder, 1890
- †Cryptochromus Scudder, 1890
- Exitelus Scudder, 1890
- Getes Bergroth, 1916
- Liabaris Horvath, 1888
- †Linnaea Scudder, 1890
- †Lithochromus Scudder, 1890
- †Necrochromus Scudder, 1890
- Nesodromus Bergroth, 1905
- †Praenotochilus Theobald, 1937
- Prostemmidea Reuter, 1893
- Speusippas Distant, 1901
- †Tiromerus Scudder, 1890
- podrodzina: incertae sedis
- †Amicrops Montrouzier, 1858
- †Anisocoris Walker, 1872
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Brudziec pospolity. Rhyparochromus vulgaris (Schilling, 1829). [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2020-04-11].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o G. Cassis, Gordon F. Gross: Zoological catalogue of Australia: Hemiptera: Heteroptera (Pentatomomorpha). CSIRO Publishing, 2002.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Randall T. Schuh, James Alexander Slater: True bugs of the world (Hemiptera:Heteroptera): classification and natural history. Cornell University Press, 1995, s. 251-258. ISBN 0-8014-2066-0. (ang.).
- ↑ podrodzina: Rhyparochrominae Amyot et J.G. Audinet-Serville, 1843. [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2020-04-16].
- ↑ C.J.B. Amyot, A. Serville: Historie Naturelle des Insectes. Hémiptères. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1843.
- ↑ C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 2. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm”. 10 (4), s. 1-159, 1872.
- ↑ C. Stål. Enumeratio Hemipterorum. Bidrag till en förteckning öfver aller hittills kända Hemiptera, jemte systematiska meddelanden. 4. „Kongliga Svenska Vetenskaps-Academiens Nya Handlingar, Stockholm”. 12 (1), s. 1-186, 1874.
- ↑ G. Breddin. Berytiden und Myodochiden von Ceylon aus der Sammelausbeute von Dr W. Horn (Rhynch. Het.). „Dsch. Entomol. Zeit.”. 1907, s. 37-47, 203-220, 1907.
- ↑ G.G.E. Scudder. The higher classification of the Rhyparochrominae (Hem., Lygaeidae). „Entomol. Mon. Mag.”. 93, s. 152-156, 1957.
- ↑ J.A. Slater, M.H. Sweet. A contribution to the higher classification of the Megalonotinae (Hemiptera: Lygaeidae). „Annals of the Entomological Society of America”. 54, s. 203-209, 1961.
- ↑ M.H. Sweet. The tribal classification of the Rhyparochrominae (Heteroptera: Lygaeidae). „Annals of the Entomological Society of America”. 60, s. 208-226, 1967.
- ↑ J.A. Slater, T.E. Woodward. Lilliputocorini, a new tribe with six new species of Lilliputocoris, and a cladistic analysis of the Rhyparochrominae (Hemiptera, Lygaeidae). „American Museum Novitates”. 2754, s. 1-23, 1982.
- ↑ T.J. Henry. Phylogenetic analysis of family groups within the infraorder Pentatomomorpha (Hemiptera: Heteroptera), with emphasis on the Lygaeoidea. „Annals of the Entomological Society of America”. 90 (3), s. 275–301, 1997.
- ↑ Biodiversity of the Heteroptera. W: T.J. Henry: Insect Biodiversity: Science and Society. R.G. Foottit, P.H. Adler (red.). Oxford: Wiley-Blackwell, 2009, s. 223–263.
- ↑ Pablo M. Dellapé, Thomas J. Henry, David C. Eades: family Rhyparochromidae. [w:] Lygaeoidea Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2020-04-15].