Bryja
Bryja – rzadka kasza lub zacierka[1], potrawa charakterystyczna dla starożytnych Germanów, Celtów i Słowian sporządzana na bazie rozgotowanego ziarna lub kaszy, która stanowiła ich podstawowy rodzaj pożywienia[2][3], a także nazwa tradycyjnej śląskiej potrawy przyrządzanej na Boże Narodzenie. Słowo bryja, breja, brejka, braha, niem. Brei jest pochodzenia celtyckiego[4]. Również antyczne przekazy pisane wyraźnie stwierdzają, że Germanie spożywali powszechnie owies w postaci bryi, podobnie też poświadczona jest konsumpcja owsa przez Celtów[5].
Sposób przygotowania[edytuj | edytuj kod]
Bryję przygotowywano z ziarna najczęściej jęczmienia, prosa, owsa, pszenicy, żyta, które najpierw moczono, a potem suszono i prażono obtłukując je na końcu z łusek w różnego rodzaju drewnianych stępach. Otrzymywano w ten sposób główny półprodukt do przygotowania bryi: pęczak oraz jagły. Następnie otrzymaną w ten sposób kaszę gotowano na gęsto z dodatkiem wody i soli. Ugotowaną kaszę mieszano później z olejami, masłem oraz roślinami. Początkowo były to dziko rosnące rośliny jak łoboda ogrodowa, łoboda rozłożysta, różne rodzaje komosy, a także manna; później głównie strączkowymi: groch, soczewica, bób lub bobik[2][3]. W roku 1682 Stanisław Czerniecki, nadworny kuchmistrz księcia Lubomirskiego, w dziele Compendium ferculorum spisanym na zamku w Wiśniczu wśród 333 przepisów wymienił tylko jeden wykorzystujący kaszę, była to breja ugotowana na mleku z dodatkiem jajka, rodzynek i cynamonu, na końcu upieczona w piekarniku.
Rodzaje[edytuj | edytuj kod]
Z bryi wywodzą się również różnego rodzaju słodycze jak przygotowywana z maku kutia[2], a także śląska bożonarodzeniowa potrawa o nazwie bryja przygotowana z ugotowanych suszonych śliwek, jabłek, gruszek, z dodatkiem śmietany, mąki pszennej, cynamonu, cukru i soli. Podawana na ciepło lub na zimno z ziemniakami, pieczywem, kluskami lub knedlami.
Bryja, bryjka lub brejka to także typowa potrawa regionalna Lachów Sądeckich[6]. W południowej części regionu, u Lachów Podegrodzkich, popularna była tzw. brajka dziadowska, w której oszczędzano mąkę, mieszając ją pół na pół z ugotowanymi, nieodcedzonymi ziemniakami[6].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Aleksander Zdanowicz. Słownik języka polskiego t. 1, str. 116 1861
- ↑ a b c Lis 2009 ↓, s. 170-173.
- ↑ a b Maurizio 1926 ↓.
- ↑ Janina Rosen-Przeworska. Tradycje celtyckie w obrzędowości Protosłowian. 1964 str. 117
- ↑ Aleksandra Cofta-Broniewska. Grupa kruszańska kultury przeworskiej. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 1979 str.60
- ↑ a b Maria Brylak-Załuska, Pożywienie, kuchnia - Lachy Sądeckie - Etnozagroda [online], www.etnozagroda.pl [dostęp 2023-01-24].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Maurizio: Pożywienie roślinne i rolnictwo w rozwoju dziejowym. Warszawa: 1926.
- Paweł Lis: Kuchnia Słowian. O żywności, potrawach i nie tylko rozdz. "Kasze i bryje". Kraków: Libron, 2009, s. 170-173. ISBN 978-83-7396-839-4.
- Elżbieta Łabońska, Śląska kucharka doskonała, Fundacja dla Śląskiego Instytutu Naukowego Fundacja dla Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1990