Brzesko (województwo zachodniopomorskie)
53°07′33″N 15°00′30″E/53,125833 15,008333| wieś | |
 Kościół w Brzesku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
50 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
678[2] |
| Strefa numeracyjna |
91 |
| Kod pocztowy |
74-211[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZPY |
| SIMC |
0781813 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu pyrzyckiego  | |
Położenie na mapie gminy Pyrzyce  | |
| 53°07′33″N 15°00′30″E/53,125833 15,008333[1]
| |
Brzesko (niem. Brietzig, nazwa przejściowa – Pawłowo[4]) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie pyrzyckim, w gminie Pyrzyce.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa szczecińskiego.
Miejscowość leży u stóp Brzeskiej Góry (88 m n.p.m.).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Osada z wczesnego średniowiecza (Brezko, Breszko). Wykopaliska potwierdzają istnienie osady już w IX w. Wieś sięga rodowodem do XII w. W 1124 r. przebiegała tędy, ze Stargardu do Pyrzyc misja chrystianizacyjna biskupa Ottona z Bambergu. Przed 1180 r. książę Kazimierz I dymiński nadał połowę posiadłości wsi kościołowi św. Mikołaja w Lubinie[5]. W 1227 r. drugą połowę wsi księżna Anastazja przekazał żeńskiemu klasztorowi norbertanek w Wyszkowie[6] (obecnie w granicach administracyjnych Trzebiatowa). Rozkwit katolicyzmu zahamowało wprowadzenie po 1534 r. reformacji. Protestantyzm trwał tu ponad czterysta lat, do 1945 r. 1 lutego 1945 r. do wsi wjechały czołgi 9 korpusu 2 Armii Pancernej Gwardii generała Bogdanowa. W marcu i kwietniu 1945 r. przybywają pierwsi osadnicy z powiatu Gostynińskiego, dalszymi osadnikami byli mieszkańcy z powiatu Stołpce ze wsi Naliboki i Rudnia[7], osiedlali się tu też byli żołnierze 1 i 2 Armii Wojska Polskiego. Z dniem 1 lipca 1945 r. powstała gmina z siedzibą w Brzesku (przetrwała do 1950 r.). Ze wzrostem mieszkańców narodowości Polskiej powstała polska szkoła, 2 września 1945 r. została odprawiona pierwsza msza przez Stanisława Koszarka. Jesienią 1946 r. została zapoczątkowana Gminna Biblioteka Publiczna z księgozbioru przywiezionego z biblioteki powiatowej z Lipian. W 1947 r. uruchomiono Ośrodek Zdrowia, której pierwszym lekarzem został felczer Zenon Zwierełło żołnierz 1 Samodzielnej Brygady Moździerzy Wojska Polskiego. 2 czerwca 1963 r. odbyły się wojewódzkie Obchody Święta Ludowego. Nowy Ośrodek Zdrowia powstał w 1967 r. W 1984 r. powstał zespół śpiewaczy "Brzezinka", który istniał do lat 90. W 2006 r. Brzesko liczyło 773 mieszkańców[8].
Zabudowa wsi
[edytuj | edytuj kod]
Chaty typu pyrzyckiego z przełomu XVII i XVIII w., z charakterystyczną wąską frontową ścianą, z wejściem od strony szczytowej. Wewnątrz tzw. czarne kuchnie, typowe dla XVIII i XIX-wiecznego budownictwa wiejskiego na terenach Pomorza Zachodniego, obecnie rzadkość[9]. We wsi znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Brzeskiej.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Przez wieś przebiega znakowany 
"Szlak Ziemi Pyrzyckiej im. Stanisława Jansona" (dł. 58,0 km) z Morzyczyna koło Stargardu do Pyrzyc. Na pewnym odcinku, 900 m na płd. od Brzeska, pokrywa się z historyczną "Drogą Polską" ("Ścieżką Polską"), którą według tradycji, w 1124 r., św. Otton przemierzał, właśnie ze Stargardu do Pyrzyc.
Sport
[edytuj | edytuj kod]W Brzesku od 1949 roku działa klub sportowy LZS Sęp Brzesko, którego prezesem jest Joanna Kołatkiewicz-Olszówka.
Szkoła Podstawowa
[edytuj | edytuj kod]Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10858
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 96 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rymar 1968 ↓, s. 193.
- ↑ Klempin 1868 ↓, s. 78 nr. 102.
- ↑ Klempin 1868 ↓, s. 191 nr. 242.
- ↑ "Brzesko" Lucyna Medyńska s. 11
- ↑ "Pyrzyce i okolice poprzez wieki" Edward Rymar s. 355
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa, 1980, s. 111, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy M. Kosacki, "Ziemia Szczecińska, przewodnik turystyczny, część III, Ziemia Chojeńska i Pyrzycka", Wydawnictwo SAT, Szczecin 1995, ISBN 83-86507-15-2
- Robert Klempin: Pommersches Urkundenbuch. T. I. Stettin: In Commission bei Th. von der Rahmer, 1868. [dostęp 2017-07-09]. (niem. • łac.).
- ks. January Żelawski, "Sanktuarium Maryjne w Brzesku Szczecińskim", Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne "Ottonianum", Szczecin 1995, ISBN 83-7041-025-1
- Edward Rymar. Przywrócenie i nadanie nazw miejscowościom powiatu pyrzyckiego w latach 1945–1947. „Zeszyty Pyrzyckie”. 1, 1968. Szczecin: Instytut Zachodniopomorski. Towarzystwo Miłośników Ziemi Pyrzyckiej.
- "Pyrzyce i okolice poprzez wieki" Edward Rymar s. 355, Pyrzyce 2009 r. ISBN 978-83-928772-0-2
- "Brzesko" Lucyna Medyńska, Pyrzyce 1996 r.
