Czarne (województwo małopolskie)
49°28′35″N 21°22′37″E/49,476389 21,376944
| wieś | |
 Widok na wyludnioną wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Liczba ludności (2022) |
2[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
38-315[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0464774 |
Położenie na mapie gminy Sękowa  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
| 49°28′35″N 21°22′37″E/49,476389 21,376944[1]
| |
,_cerkiew_%C5%9Bw._Dymitra_(HB1).jpg)
.jpg)
Czarne (j. łemkowski Чорне) – dawna łemkowska wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0464780 | Długie | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Lokacja Czarnego prawdopodobnie w 1569 (przywilej Zygmunta Augusta, na mocy którego sołtys Świętkowic Iwan założył wieś Czarny Potok, dziś Czarne)[6]. W 1629 wieś składała się z 5 gospodarstw, w 1880 z 54 (330 mieszkańców)[7]. W 1783 wybudowano cerkiew greckokatolicką pw. św. Dymitra. Użytkowano ją do roku 1927 (1928). Około roku 1930 wybudowano nową cerkiew prawosławną (zniszczył ją jednak huragan w 1967). W 1921 mieszkało w Czarnem 323 grekokatolików (w 1928 przeszli oni na prawosławie) oraz 5 Żydów. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem, tkactwem, a także wydobyciem i destylacją ropy naftowej. Od końca lat 30. XX wieku wieś stała się ważnym ośrodkiem prawosławnym na Łemkowszczyźnie – organizowano tam uroczystości religijne i spotkania duchownych. W 1938 we wsi znajdowało się 58 domów, 2 cerkwie, dwa młyny wodne, wiatrak, kapliczka[8].
W 1945 większość mieszkańców dobrowolnie wyjechała do ZSRR, reszta (8 z 9 rodzin) została wysiedlona przymusowo w 1947 w ramach akcji „Wisła”. Po 1956 wróciły 3 rodziny. W 1993 cerkiew greckokatolicką z 1783 rozebrano i przeniesiono do skansenu w Nowym Sączu[9].
Obecnie w Czarnem są dwa domy i kilka bacówek. W sezonie wypasane są bydło i owce. Administracyjnie do Czarnego przynależy także Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Radocyna” będący własnością Lasów Państwowych, jednak geograficznie położony jest poza doliną dawnej wsi.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10]
- cmentarz greckokatolicki (łemkowski) parafialny z I połowy XX wieku;
- cmentarz wojenny nr 44 z I wojny światowej, w przysiółku Długie;
- cmentarz wojenny nr 45 z I wojny światowej;
- cmentarz wojenny nr 53 z I wojny światowej;
- dom, drewniany nr 5 z 1902 roku.
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- cerkwisko;
- murowana XIX-wieczna kapliczka na wschodnim skraju wsi;
- przydrożne krzyże i kapliczki wzdłuż dawnej drogi przez wieś (XIX, XX w.);
- pomnik poświęcony 20. rocznicy męczeńskiej śmierci św. Maksyma Gorlickiego (wzniesiony w 1934, odrestaurowany w 2014)[11]
Szlaki piesze[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 19030
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Radocina 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IX: Pożajście – Ruksze, Warszawa 1888, s. 390.
- ↑ Czarne 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 742.
- ↑ Mapa "Jaśliska" 1:100 000, Wojskowy Instytut Geograficzny, Warszawa 1938
- ↑ Fotografia cerkwi
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Jarosław Grycz: Poświęcenie odnowionego pomnika w Czarnem. cerkiew.pl, 14 września 2014. [dostęp 2021-11-12].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Beskid Niski. Przewodnik. Wyd. III. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 277–278.
- Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Wyd. II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Czarne 2(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 742.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
| Nieistn. wieś |
