Franciszek Dąbrowski
komandor porucznik | |
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1923-1950 |
Siły zbrojne |
Wojsko Polskie |
Stanowiska |
zastępca komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej, szef Biura Dowódcy Marynarki Wojennej |
Główne wojny i bitwy | |
Odznaczenia | |
Franciszek Dąbrowski ps. Kuba (ur. 17 kwietnia 1904 w Budapeszcie, zm. 24 kwietnia 1962 w Krakowie) – komandor porucznik Marynarki Wojennej, w czasie wojny obronnej Polski w 1939 zastępca komendanta, a według niektórych źródeł[1][2] przez większość czasu także faktyczny dowódca obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.
Życiorys
Początek kariery wojskowej
Franciszek Dąbrowski, syn szlachcica (herbu Jelita) generała Romualda Dąbrowskiego i Elżbiety (Elizabeth) z Broulików[3], służbę wojskową rozpoczął w listopadzie 1918 roku w szkole podchorążych w Krakowie[3]. W następnym roku szkołę przemianowano w Korpus Kadetów Nr 1 we Lwowie. W latach 1921-1923 był słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. Po ukończeniu szkoły i awansie na podporucznika ze starszeństwem z 1 lipca 1932[4][5][6] przydzielony został do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku i w tej jednostce służył w latach 20[7][8][9]. Następnie pełnił służbę w Batalionie Szkolnym Podchorążych Piechoty w Biedrusku. W 1932 był w dyspozycji szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych[10]. Od 1932 roku służył w 29 Pułku Strzelców Kaniowskich w Kaliszu.
Westerplatte
Z początkiem grudnia 1937 r. został przeniesiony z Kalisza do Gdańska, formalnie do Wydziału Wojskowego Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, w rzeczywistości – na stanowisko zastępcy komendanta, dowódcy Oddziału Wartowniczego Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte[11]. Do najważniejszych obowiązków kpt. Dąbrowskiego, specjalisty od broni maszynowej, należało szkolenie żołnierzy składnicy w zakresie ochrony obiektów na zamkniętym terenie placówki. Poza tym prowadził odprawy z dowódcami wart, zaznajamiał patrole i roty oficerskie z obiektami oraz rejonami obserwacji i podsłuchu. Dowódcą oddziału wartowniczego i zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte był od grudnia 1937 do 7 września 1939. WST broniła się do 7 września 1939, kiedy to mjr Sucharski ostatecznie zdecydował poddać placówkę.
Niewola i pierwsze lata po wojnie
Okres niewoli spędził w obozach jenieckich w Klein Dexen (Stablack, dziś Dołgorukowo) na terenie Prus Wschodnich, w murowanych koszarach w Prabutach, w oflagu XVIII A w Lienzu w Tyrolu na terenie Austrii oraz w wielkim obozie jeńców polskich – Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew). Pobyt w niewoli Dąbrowskiego przyczynił się jednak do szybko postępującej gruźlicy, choć z uwagi na karierę ojca w wojsku cesarskim był lepiej traktowany przez lekarzy obozowych[12].
Po wyzwoleniu zgłosił chęć dalszej służby wojskowej. Z dniem 10 sierpnia 1945 roku został awansowany na stopień majora (kmdr ppor.) i jeszcze w tym samym miesiącu otrzymał przydział na szefa sztabu Samodzielnego Batalionu Morskiego. Batalion ten w 1946 został przeformowany na Kadrę Marynarki Wojennej, a jego dowódcą został Dąbrowski, awansowany jednocześnie do stopnia komandora porucznika. Awansowano go, choć znany był z braku aktywnego zaangażowania politycznego i jednocześnie negatywnego stosunku do władz. Dobrze oceniano jednak jego walory dowódcze i organizacyjne[13]. Dla zabezpieczenia przebiegu wyborów na Pomorzu Gdańskim sformowano grupy ochronno-propagandowe. Komendantem ośrodka wyszkolenia tych grup mianowano 1 stycznia 1947 Dąbrowskiego. Funkcję tę pełnił do 1949 roku, kiedy to został szefem Biura Dowódcy Marynarki Wojennej w Gdyni. Członek PPR, później PZPR po połączeniu z PPS, wyrzucony z partii po kilku latach jako „oficer sanacyjny”.
Lata stalinizmu
W 1950 Dąbrowski został uznany za inwalidę wojennego i zwolniony z powszechnego obowiązku służby wojskowej; nie miał jednak wypracowanej emerytury wojskowej[14]. Od tego momentu rozpoczął się najtrudniejszy okres w życiu Dąbrowskiego. Z Ustki musiał przenieść się wraz z rodziną do Krakowa. Nie miał pracy i żadnej możliwości kontynuowania niezbędnego leczenia sanatoryjnego. Po wielu staraniach o mieszkanie, otrzymał pojedynczy pokój bez sanitariatu. Aby utrzymać rodzinę, podjął pracę jako kasjer w KMPiK, szył chałupniczo pantofle. Na początku lat 50. na fali czystek stalinowskich został usunięty z partii i pozbawiony pracy.
Zebranie tej redakcji, poświęcone zdrowym odruchom czujności rewolucyjnej, zgromadziło kilkaset osób. Prowadziła je, pełniąca funkcję sekretarza, towarzyszka Wiśniewska. Towarzyszka Wiśniewska była za swego poprzedniego życia sprzątaczką w jakiejś chrzanowskiej fabryce (…). Miała polecenie oczyścić organizację partyjną i zabrała się do tego z pełną gorliwością (…). W pewnej chwili zza stołu prezydialnego padło nazwisko „Dąbrowski” (…). Aby sprawę uściślić, towarzyszka Wiśniewska, wstrzymując oddech, dodała, akcentując każdą literę: „Przedwojenny oficer”. Wstał z miejsca szczupły, wymizerowany mężczyzna i zaczął mówić, a raczej opowiadać swój życiorys (…). Kiedy kapitan Dąbrowski wydukał już swój życiorys, królująca za stołem prezydialnym towarzyszka Wiśniewska ze zgrozą spojrzała na salę i tak, mniej więcej, podsumowała to, co usłyszała: „A więc mamy w naszych szeregach przedwojennego oficera Polski sanacyjnej, czyli wroga. Udział w wojnie nie tłumaczy kapitana Dąbrowskiego. Sprawa jest jasna. Kto z obecnych jest za usunięciem kapitana Dąbrowskiego z partii?”[15]
Odwołanie Dąbrowskiego zostało oczywiście odrzucone. Zrozumiałem więc – wyrok na Dąbrowskim został wykonany. Okazało się, że się myliłem. Była to bowiem połowa wyroku (…). Zjechała do Krakowa komisja, by do końca oczyścić wydawnictwo z wrogich elementów. Komisja – kierowała nią niejaka Nowicka – uznała, że Dąbrowskiego należy natychmiast usunąć także i z pracy[16].
Usuniętemu z partii i pracy oficerowi nikt nie chciał pomóc. Dopiero powiadomiony przez Arnolda Mostowicza generał Bolesław Kieniewicz, dowódca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, spowodował, że Dąbrowskiemu umożliwiono pracę sprzedawcy gazet w kiosku, w atrakcyjnym punkcie na Plantach:
Może kiedyś znajdzie się dokumentalista, który film [o Westerplatte] uzupełni historią o tym, jak „czujność” partii zdemaskowała w jej szeregach wroga w postaci bohaterskiego oficera i jak to ruski generał odnalazł w swoich żyłach tę jedną kroplę polskiej krwi, której zabrakło krakowskim działaczom[16].
Rehabilitacja
Po październikowej odwilży 1956, Dąbrowskiemu wypłacono odszkodowanie i otrzymał większe mieszkanie. Podjął aktywną działalność na rzecz utworzenia Związku Obrońców Westerplatte.
Kmdr por. rez. Franciszek Dąbrowski zmarł 24 kwietnia 1962 w krakowskim Szpitalu Przeciwgruźliczym, w wieku 58 lat. Został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim.
Jego imię noszą w Polsce dwie szkoły: Gimnazjum nr 34 w Gdańsku-Nowym Porcie i Szkoła Podstawowa nr 62 w Krakowie. Jego imię nosiła także Morska Brygada Okrętów Pogranicza w Gdańsku (15 kwietnia 1967 – 1 sierpnia 1991).
Jest autorem książek: „Dziennik bojowy załogi Westerplatte” (1945) oraz „Wspomnienia z obrony Westerplatte” (1957).
Dopiero w latach 90. XX wieku została szerzej ujawniona w nowym piśmiennictwie historycznym faktyczna rola Dąbrowskiego i postawa majora Sucharskiego podczas obrony Westerplatte, wcześniej uważano w oficjalnej historiografii majora Sucharskiego za dowodzącego cały czas obroną Westerplatte, do czego przyczyniła się m.in. książka Melchiora Wańkowicza (czemu oficjalnie nie zaprzeczali uczestnicy obrony).
Awanse
- Podporucznik – ze starszeństwem z 1 lipca 1923
- Porucznik – ze starszeństwem z 1 lipca 1925
- Kapitan – 27 czerwca 1935 ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 111 lokatą w korpusie oficerów piechoty
- Major – zweryfikowany z dniem 10 sierpnia 1945
- Komandor podporucznik – do 1946[17]
- Komandor porucznik – 1946
Odznaczenia
- Order Virtuti Militari V klasy (1945)[18]
- Złoty Krzyż Zasługi (1946)[18][17]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[18]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[18]
- Medal Zwycięstwa i Wolności 1945[18]
- Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk[18]
- Odznaka Grunwaldzka (1946)[18]
Przypisy
- ↑ Mariusz Borowiak, Westerplatte. W obronie prawdy., GDW, Gdańsk 2001
- ↑ Kmdr por. Franciszek „Kuba” Dąbrowski, Wspomnienia o moim Ojcu
- ↑ a b Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 23.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 464.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 406.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 272.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923, s. 382.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924, s. 330.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 103.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 105, 437.
- ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 24.
- ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 41.
- ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 38-39.
- ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 40, 45.
- ↑ Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 47-48.
- ↑ a b Drużyńska i Jankowski 2009 ↓, s. 49.
- ↑ a b M.P. z 1947 r. nr 25, poz. 154
- ↑ a b c d e f g Biografia F. Dąbrowskiego w serwisie Westerplatte.pl
Bibliografia
- Roczniki Oficerskie 1923, 1924, 1928, 1932.
- Mariusz Wójtowicz-Podhorski, Westerplatte 1939. Prawdziwa historia, AJ-Press, Gdańsk 2009
- Mariusz Wójtowicz-Podhorski, Krzysztof Wyrzykowski, Westerplatte. Załoga śmierci, Milton Media, Gdańsk 2004
- Arnold Mostowicz, O tym, jak przegrała historia, a wygrała kropla polskiej krwi [w] Karambole na czerwonym suknie, Towarzystwo Wydawnicze i Literackie, Warszawa 2001
- Jolanta Drużyńska, Stanisław Maria Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2009. ISBN 978-83-7510-373-1. OCLC 690511860. (pol.).
- Członkowie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
- Dąbrowscy herbu Jelita
- Polscy jeńcy niemieckich obozów jenieckich
- Jeńcy Oflagu II C Woldenberg
- Wojskowi związani z Gdańskiem
- Obrońcy Westerplatte
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Medalem za Odrę, Nysę, Bałtyk
- Odznaczeni Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945
- Odznaczeni Odznaką Grunwaldzką
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (1944–1989)
- Komandorowie porucznicy Marynarki Wojennej PRL
- Osoby pozbawione członkostwa w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej
- Kapitanowie piechoty II Rzeczypospolitej
- Pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie
- Urodzeni w 1904
- Zmarli w 1962